وبلاگ معمار شهر

بدون شک در حال حاضر شهرهای ما از شرایط متناسب با اصول و ضوابط شهرسازی برخوردار نیستند و از چالش های جدی مثل نبود منابع درآمدی پایدار، عدم تحقق مدیریت یکپارچه شهری، نبود هویت ملی و محلی، نبود الگوی مناسب برای ساخت و سازهای شهری به ویژه در شهرهای جدید و ضعف تعامل مدیران اجرایی در تولید اندیشه برای شهرسازی رنج می برند.

در کنار این ضعف ها، شهرهای کشور امروز با چالش های دیگری نظیر ساخت فروشگاه‌های بزرگ در کلان‌شهرها بدون در نظر گرفتن نیاز شهرها و محلات، عدم بهره گیری از متخصصان، غفلت از اجرای قانون، رونق سوداگری پول، تراکم‌ فروشی، نازیبایی منظر شهری مسائل زیست محیطی و بسیاری از معضلات دیگر مواجهند و اینها همه تهدیداتی است که عرصه شهرسازی کشور را تهدید می کند.

تبعات و پیامدهای حاصل از این رویکردها و سیاست ها در حوزه شهرسازی کشور، این بوده که شهرها نه تنها شهرهای پایدار و محل مناسبی برای سکونت شهروندان نبوده، بلکه عاملی برای افزایش بیماری های جسمی، روحی و روانی در بین شهرنشینان بوده اند و شأنیت مردم در آنها حفظ نشده است.

شهرها در مسیر نابودی

این همان وضعیتی است که آخوندی، وزیر راه و شهرسازی درباره آن می گوید: «شهر ایرانی تحت تاثیر تحولات اخیر دوران تجدد در بازاندیشی مسائل خود دچار نقصان شده است؛ این نقصان که به شکل آشفتگی در همه زمینه‌ها ازجمله معماری و شهرسازی نمایان می‌شود بازتابی از آشفتگی هویتی است. در این میان اقداماتی که تاکنون با شعار توسعه‌شهری در ایران برنامه‌ریزی و اجرا شده، هرچند در پاره‌ای موارد احیانا مشکلی را حل کرده‌اند، لیکن در بسیاری موارد دیگر، نه تنها کمکی به حل مسائل و مشکلات شهرها نکرده‌اند بلکه تحت غلبه جریان کالایی شدن همه چیز، شهرها را به سمت نابودی پیش برده‌اند.»

به گزارش «صما» بروز این معضلات جدی، به یقین ریشه در مجموعه عواملی دارد که شاید مهمترین آنها غفلت از توجه به اجرای قانون و عدم اعمال نظارت شهرسازی در پروسه توسعه شهرها بوده است. درواقع علیرغم اینکه در قانون وظایفی برای شهرسازان تبیین و تعریف شده، اما شواهد حاکی از آن است که مهندسان شهرساز در تصمیم گیری ها و تصمیم سازی ها جایگاه خاصی ندارند.

رابطه تعداد شهرسازان با غفلت از شهرسازی

بر پایه این گزارش، در حال حاضر حدود 400 هزار نفر مهندس در سطح کشور عضو سازمان‌های نظام مهندسی هستند که از این تعداد نزدیک به 7 هزار نفر مهندس شهرساز در کل کشور وجود دارد که هرچند نسبت به دهه گذشته از رشد قابل توجهی برخوردار بوده است، اما مسئولان سازمان نظام مهندسی بر این باورند که یکی از دلایل غفلت از شهرسازی، ناکافی بودن شمار متخصصان حوزه شهرسازی بوده است.

با این حال واقعیت موجود حاکی از آن است که مانع اصلی اجرای ضوابط شهرسازی، کمبود متخصصان نیست. چراکه حتی از متخصصان موجود هم به اندازه کافی در این حوزه استفاده نمی شود. درواقع بدیهی است که افزایش شمار شهرسازان در صورتی که امکان استفاده از تخصص آنها در شهرسازی فراهم نشود، به تنهایی دردی از شهرهای ما را درمان نمی کند و استفاده بیشتر از متخصصان و مهندسان شهرسازی در سطوح مدیریتی و اجرایی است که می تواند این معضلات را کاهش دهد.

در همین رابطه اعضای شورای شهر هم بر این باورند که برای ارتقای جایگاه شهرسازی، مهندسان شهرساز باید در فرآیند صدور پروانه ساختمان دیده شوند. یعنی شهرداری ملزم شود که صدور پروانه ساختمان را مشروط به برگه تعهد مهندسان شهرساز کند.

اما موضوع مهم برای تحقق این موارد آن است که موارد در نظر گرفته شده در قانون و آیین‌نامه درخصوص وظایف شهرسازان، عملیاتی و اجرایی شود. اگرچه طی چند سال اخیر در دولت فعلی، اقدامات موثری در زمینه جلوگیری از تخلفات شهرسازی انجام گرفته است، اما به عقیده کارشناسان، تاکنون وزارتخانه راه و شهرسازی به عنوان نماینده‌ حاکمیت برای اعمال نظارت شهرسازی، به دلایل مختلف با جدیت کافی به وظیفه‌ قانونی خود یعنی نظارت بر حسن اجرای طرح‌های توسعه‌ شهری نپرداخته است.

لزوم ابلاغ آیین‌نامه‌ فعالیت مهندسان شهرساز

درنتیجه فقدان نظارت بر فعالیت‌های شهرسازی، مدیریت‌ شهری هم ضوابط و مقررات شهرسازی را نادیده گرفته و اقداماتی همچون تراکم فروشی، تغییر کاربری‌های گسترده و... را در پیش گرفته که پیامد این رویکرد، تضییع حقوق شهروندان در برخورداری از شهرهای زیبا، کارآمد و پاک بوده است. بنابراین در چنین وضعیتی، بدیهی است که استمرار نبود نظارت بر شهرسازی موجب خواهد شد تا کیفیت زندگی در شهرهای کشور به مرور کاهش یابد و امکان بهبود شرایط در آینده با مخاطرات جدی روبه رو شود.

در این بین براساس اظهارات شهرسازان، ورود جدی مهندسان شهرساز به امر مهم نظارت و کنترل توسعه شهرها، نیازمند فراهم کردن شرایط لازم از قبیل تهیه و ابلاغ آیین‌نامه‌ها و شیوه‌نامه‌های مورد نیاز است و باید شیوه‌نامه‌ نحوه‌ فعالیت مهندسان شهرساز دارای پروانه اشتغال به کار مهندسی هرچه زودتر نهایی و جهت اجرا توسط وزیر راه و شهرسازی ابلاغ شود.

حساسیت در انتصاب مدیران شهری

این صاحب نظران همچنین ایجاد محدودیت و تعیین شرایط ویژه برای انتخاب مدیران شهری و دیگر مدیران مناصب تخصصی شهرسازی را یکی دیگر از الزامات برای رفع مشکلات شهرسازی تلقی می کنند و بر این باورند که فقدان بینش و تفکر شهرسازی در بسیاری از مدیران شهری، موجب شده تا آنها شهر را به جای یک کلیت منسجم و هماهنگ، مجموعه‌ای از تک بناهایی بدانند که بدون هماهنگی در کنار هم قرار می‌گیرند و همین تفکر، یکی از دلائل مهم بروز شرایط نامطلوب فعلی است.

درمجموع باید گفت، در شرایط کنونی اقشار مختلف مردم باید نسبت به حقوق خود در شهر آگاه باشند و با مطالبه این حقوق، نقش موثری در کاهش تخلفات شهرسازی ایفا کنند. علاوه بر آن سیاست گذاران باید برای جایگاه شهرسازان و متخصصان حوزه شهرسازی اهمیت قایل شوند تا آنها بتوانند به عنوان دیده‌بان شهرها و اعمال نظارت شهرسازی به نمایندگی از حاکمیت، نقش وکیل مدافع شهروندان را در قبال تخلفات گسترده ایفا کنند.

انتهای پیام/