راه و شهرسازی؛ کنار هم یا جدا از هم؟
اکرم امینی: تفکیک وزارتخانه راه و شهرسازی به دو وزارتخانه مستقل در حوزه‌های راه و مسکن، در همه ۶ سالی که از عمر ادغام وزارتخانه‌های راه و ترابری با مسکن و شهرسازی می‌گذرد، دغدغه دست‌اندرکاران حوزه حمل‌ونقل بوده است.
بیشتر فعالان و دست‌اندرکاران حوزه‌های حمل‌ونقل و شهرسازی از ابتدا با این ادغام مخالف بودند و اعلام کردند ادغام این دو حوزه تخصصی و گسترده، موجب افزایش گرفتاری‌های دو حوزه خواهد شد. با گذشت زمان و ایجاد ثبات نسبی در وضعیت این دو حوزه با مدیریت واحد و زیر نظر یک وزارتخانه، حالا آنها با تفکیک دوباره مخالف هستند و می‌گویند تفکیک دوباره، علاوه بر اینکه هزینه‌های زیادی به کشور تحمیل می‌کند، امور هر دو حوزه را چند سال مختل کرده و عقب خواهد انداخت.
به گزارش گسترش‌تجارت، وقتی در سال ۸۹ حمید بهبهانی، وزیر وقت وزارت راه و ترابری از سوی مجلس شورای اسلامی استیضاح شد، ادغام وزارتخانه‌های راه و ترابری و مسکن و شهرسازی در دستور کار دولت دهم قرار گرفت و به همین دلیل، بیشتر کارشناسان این ادغام را نه یک ادغام تخصصی، بلکه تصمیمی سیاسی ارزیابی کردند که در واکنش به رای مثبت مجلس به استیضاح وزیر راه و ترابری گرفته شد.
عباس آخوندی، وزیر راه و شهرسازی دولت یازدهم در ابتدای حضور خود در این وزارتخانه، اعلام کرد بررسی تفکیک وزارتخانه‌های راه و ترابری و مسکن و شهرسازی، یکی از اولویت‌های کاری او خواهد بود اما پس از مدتی، تفکیک را منتفی دانست تا جایی که در سال‌های بعد، از تقویت حمل‌ونقل چندوجهی و شهرسازی ریل‌پایه به‌عنوان برخی مزیت‌های ادغام این دو وزارتخانه سخن گفت.
چه آخوندی با تفکیک موافق باشد؛ چه نه، در چند ماه گذشته برای چندمین بار این بحث تکراری مطرح شده و به نظر می‌رسد این بار به‌طور جدی در حال پیگیری است. در تیر امسال کمیسیون بودجه مجلس شورای اسلامی به این تفکیک رای مثبت داد و در مهر گذشته نیز کمیسیون عمران مجلس با این مسئله موافقت کرد. این موضوع را که بحث تفکیک این بار با جدیت بیشتری در حال پیگیری است، از اخبار چند هفته گذشته نیز می‌توان فهمید. براساس خبرها، در نشست تازه سران قوای سه‌گانه در قوه قضاییه، علی لاریجانی و حسن روحانی، رئیسان قوای مقننه و مجریه به بررسی ایجاد برخی تغییرات در ساختار دولت پرداخته و در این زمینه به توافق‌های ضمنی رسیده‌اند که یکی از این توافق‌ها، تفکیک وزارت راه و شهرسازی به دو وزارتخانه «مسکن و شهرسازی» و «امور راهداری» و انتقال سازمان شهرداری‌ها از وزارت کشور به وزارت مسکن و شهرسازی بوده است.
اصلاح ساختار به جای تفکیک
بیشتر کارشناسانی که در زمان ادغام دو وزارت راه و ترابری و مسکن و شهرسازی مخالفت خود را با این تصمیم نسنجیده اعلام می‌کردند، امروز نیز با تفکیک مخالف و معتقدند این کار فقط به معنی تحمیل هزینه و عقب افتادن کارهای کشور خواهد بود و بهتر است به جای این کار، انرژی دولت صرف اصلاح ساختار وزارت راه و شهرسازی شود. حمید نجف، کارشناس حمل‌ونقل در پاسخ به «گسترش‌تجارت» در این زمینه گفت: زمانی که ادغام وزارت راه و شهرسازی انجام شد، کارشناسان اعلام کردند این کار به صلاح نیست زیرا دو بخش صددرصد تخصصی که هیچ ارتباطی با یکدیگر نداشت، به اشتباه در یکدیگر ادغام شد. در سال‌های بعد هم مشکلات و گرفتاری‌های ناشی از آن را آشکارا دیدیم. او با تاکید بر ناکارآمدی ادغام وزارتخانه‌های راه و ترابری و مسکن و شهرسازی ادامه داد: با همه سختی‌ها و مشکلات، به هر حال امروز وزارت راه و شهرسازی سر و سامانی گرفته و دارد کار را پیش می‌برد.
حال اگر دوباره تفکیک انجام شود، خود به خود امور وزارتخانه و کشور، چند ماهی عقب خواهد افتاد. از سوی دیگر تفکیک، مشکلات و هزینه‌های جدید خواهد داشت. این کارشناس معتقد است بهترین اقدام برای ساماندهی وزارت راه و شهرسازی و حل مشکل ناشی از ناکارآمدی آن، اصلاح و تغییر ساختار این وزارتخانه است. به‌عنوان نمونه بهتر است قائم‌مقام حمل‌ونقل وزیر راه و شهرسازی تعریف شود و در این حوزه به او اختیار داده شود. البته فردی که به‌عنوان قائم‌مقام تعیین می‌شود باید فرد قدرتمند و باتجربه‌ای باشد.
به گفته وی، یکی از مشکلات فعلی وزارت راه و شهرسازی، نبود هماهنگی میان معاونت‌های مختلف راه و شهرسازی و نگاه جزیره‌ای است که هر یک به حوزه خود دارند. این نگاه آسیب‌رسان است و منجر به موفقیت نمی‌شود. این کارشناس با اشاره به اینکه یکی از مشکلات کشور، مدیریت بر اساس آزمون و خطا است، افزود: بر همین اساس، ابتدا ادغام انجام می‌شود و منتظر می‌مانند که نتیجه را ببینند و بعد دوباره تصمیم گرفته می‌شود دوباره از هم تفکیک شوند درحالی که باید این پرسش را مطرح کرد که اگر داشتن دو وزارتخانه امر مطلوبی بود، چرا ادغام رخ داد و اگر عملکرد وزارت در زمان ادغام خوب بوده، چرا دوباره به فکر تفکیک افتاده‌اید؟
به گفته نجف، ادغام وزارت راه و ترابری و مسکن و شهرسازی، به اندازه چند سال کشور را در این دو حوزه عقب انداخت و اگر دوباره تفکیک انجام شود، به اندازه چند سال دیگر خسارت‌های مالی و زمانی به کشور تحمیل خواهد کرد. او اضافه کرد: موافقت رئیس‌جمهوری و رئیس مجلس شورای اسلامی برای تفکیک دوباره وزارتخانه‌های راه و شهرسازی به این دلیل است که شاهد ناکارآمدی ادغام هستند اما مسئله این است که تفکیک نیز مشکلی را حل نخواهد کرد و باید به سمت اصلاح ساختار وزارتخانه فعلی حرکت شود.
این کارشناس ادامه داد: علاوه بر اصلاح ساختار، باید قوانین را نیز به گونه‌ای تنظیم کرد که تا چندین سال، شاهد تغییر سلیقه‌ای در ساختار وزارتخانه نباشیم زیرا ادغام و تفکیک‌ها، هم کار وزارتخانه‌ها و هم امور کشور را عقب خواهد انداخت. حتی خبرهایی که هر چند وقت یک بار در زمینه احتمال تفکیک منتشر می‌شود می‌تواند بر روند اجرای امور تاثیر گذاشته و کارها را دچار اختلال کند. نجف با تاکید بر لزوم پرهیز از آزمون و خطاهای چندباره در کشور، یادآوری کرد: برنامه‌ریزی‌های کشور باید به سمت مسائل بلندمدت حرکت کند. باید ببینیم آیا در دنیا نیز چنین اتفاقی می‌افتد که دو وزارتخانه را بی‌دلیل ادغام و دوباره چند سال بعد تفکیک کنند؟
تفکیک و ادغام در اولویت نیست
برخی دیگر از کارشناسان نیز علاوه بر اینکه به تفکیک دوباره انتقاد دارند، معتقدند مشکل وزارت راه و شهرسازی و دیگر وزارتخانه‌هایی که بحث تفکیک آنها مطرح است را نباید در تفکیک و ادغام جست‌وجو کرد بلکه بهتر است اصلاحات مدیریتی در دستور کار قرار گیرد.
مجتبی بیگدلی، رئیس انجمن انبوه‌سازان مسکن و ساختمان کشور در پاسخ به «گسترش‌تجارت» با انتقاد از مطرح شدن دوباره بحث تفکیک وزارت راه و شهرسازی گفت: دنیا در حال حرکت به سمت کوچک‌سازی دولت‌هاست اما به نظر می‌رسد ما استاد ساختن سازمان‌های عریض و طویل، دیوان‌سالاری و افزایش هزینه‌های جاری کشور هستیم.
او با تاکید بر اینکه حجم هزینه‌های جاری در کشور ما بسیار بالا و در دنیا بی‌نظیر است، ادامه داد: مدیریت‌های سلیقه‌ای موجب می‌شود یک روز ادغام وزارتخانه‌ها را در برنامه قرار دهیم و روزی دیگر، تفکیک را و در این میان، مسائل روی زمین می‌ماند و زیان اصلی متوجه مردم خواهد بود.بیگدلی با اشاره به هزینه‌های بالایی که تفکیک دوباره وزارت راه و شهرسازی روی دست کشور خواهد گذاشت، افزود: خوب یا بد؛ به هرحال وزارتخانه‌های راه و ترابری و مسکن و شهرسازی چند سال است ادغام شده‌اند و بهتر است از تفکیک دوباره آنها جلوگیری شود. به گفته وی، برای حوزه مسکن و شهرسازی تفاوتی ندارد که دوباره صاحب یک وزارتخانه مستقل شوند یا همین وزارت راه و شهرسازی به کار خود ادامه دهد زیرا مشکل در ادغام و تفکیک نیست، بلکه در مدیریت
است. رئیس انجمن انبوه‌سازان مسکن و ساختمان با تاکید بر اینکه تفکیک یا ادغام اهمیت چندانی نداشته و در اولویت قرار ندارد، ادامه داد: برهمین اساس می‌بینیم که پس از انقلاب، چند دهه وزارتخانه‌های راه و مسکن از هم مستقل بودند و بهره‌وری چندانی نداشتند اما در چند سالی که ادغام شدند، برخی کارها پیشرفت بهتری داشت. وی با تاکید بر اینکه تفکیک وزارتخانه‌ها اولویت امروز کشور نیست و حل مشکلات به توان مدیریتی افراد بستگی دارد، افزود: مشکلات زیادی در کشور داریم و نباید زمان را صرف تفکیک دوباره وزارتخانه‌ها کنیم.
به‌عنوان نمونه یکی از اولویت‌های فعلی ما این است که باید سالانه یک میلیون مسکن در کشور بسازیم.بیگدلی با تاکید بر اینکه تفکیک دوباره وزارتخانه‌های راه و ترابری و مسکن و شهرسازی، صدها میلیارد تومان خسارت به کشور وارد خواهد کرد، گفت: مشکل اصلی کشور درحال‌حاضر مدیریت است. متاسفانه در انتخاب مدیران، به افراد محدودی بسنده می‌شود و از ظرفیت‌های بخش خصوصی در این زمینه غفلت شده است. او یادآوری کرد: رئیس‌جمهوری وعده داده بود از مدیران بخش خصوصی در دولت خود استفاده کند اما هنوز این اتفاق نیفتاده است.
به گزارش گسترش تجارت، بحث تفکیک وزارت راه و شهرسازی به دو وزارتخانه مستقل درحالی برای چندمین بار مطرح می‌شود که در چند سال گذشته، هم وزیر راه و شهرسازی و هم معاونان وی، از وضعیت فعلی این وزارتخانه حمایت کرده و از مزیت‌های ادغام سخن گفته‌اند. حال معلوم نیست با توجه به تصمیم مشترک رئیس‌جمهوری و رئیس مجلس شورای اسلامی درباره تفکیک این وزارتخانه، آیا باز هم بر همان نظر خواهند ماند یا نه.
