وبلاگ معمار شهر

در سال های اخیر کم آبی بسیاری از کشورهای دنیا به ویژه ایران را درگیر کرده است به گونه ای که در بسیاری از مناطق کشور مشکل در تهیه آب شرب مردم با معضلات عدیده ای مواجه کرده است اما بحران آب تبعات جبران ناپذیری دارد که نیاز است بدان توجه کرد.

به گزارش تیتر شهر؛ کم آبی یکی از معضلات قرن بیست و یکم که آینده زندگی بشر در این کره خاکی را به شدت مورد تهدید قرار می دهد، در سال های اخیر بسیاری از کشورهای دنیا به ویژه ایران را درگیر کرده است به گونه ای که در بسیاری از مناطق کشور مشکل در تهیه آب شرب مردم با معضلات عدیده ای مواجه کرده است.

مصرف بی رویه آب در روزهای بحرانی
متوسط مصرف آب هر ایرانی در روز 190 لیتر و 40 لیتر بالاتر از استاندارد جهانی است، با این وجود هر تهرانی در روز حداقل 220 لیتر آب مصرف می کند که 70 لیتر از الگوی جهانی بالاتر است.

بنابراین ایران با سرانه مصرف منابع تجدیدپذیر آب به میزان یک هزار و ۷۰۰ مترمکعب، به مرحله تنش آبی وارد شده است، بر اساس شاخص سازمان ملل با مصرف بیش از ۸۸ درصد منابع آب تجدیدپذیر کشور وارد مرحله فوق بحرانی شده است از این رو شاخص موسسه بین المللی مدیریت آب، در مرحله بحران مصرف متوسط تا شدید منابع آب قرار دارد.

در این باره روزنامه واشنگتن‌پست، تیرماه ۱۳۹۳، در گزارشی اعلام کرد ایران در بین ۲۴ کشوری قرار دارد که وضع آب در آنها خطرناک است. امروز در کمتر از یک‌ سال که از انتشار آن مقاله می‌گذرد، همه کارشناسان این حوزه هشدار می‌دهند بحران آب در ایران مدت‌ها پیش آغاز شده و از مرز خطرناک گذشته و در آینده نزدیک به «جنگ برای آب» مبدل خواهد شد.

انگشت اتهام به سوی کشاورزی
شاخص های پیش گفته همگی دلالت بر آن دارد که مصارف آب کشور زیاد است. ایران درحالی با تنش آبی مواجه است که بیشتر مصرف آب را باید گردن بخش کشاورزی انداخت  پژوهش ها نیز نشان می دهد بازدهی آب در بخش کشاورزی بسیار پایین است. همچنین میزان هدررفت آب و آب بدون درآمد در بخش شرب ۲۵ درصد برآورد می شود که بسیار بالاست و مقدار زیادی از آب در بخش صنعت بدون بازچرخانی مصرف می شود. مثال واضح این موضوع صادرات محصول آب‌بری چون هندوانه به کشور قطر است. محصولی پرمصرف است که درشرایط بهینه مصرف برای تولید هر کیلوگرم آن حدود ٢٤٠ لیتر آب مصرف می‌شود.

ساخت سدها و حفر چاه‌های جدید مجاز و غیر مجاز به تنش موجود افزود و سبب کاهش شدید و بدون بازگشت منابع آب، افت سطح آب، تغییر شدید کیفی و در آخر خشکیدگی بسیاری از چاه‌ها شد. فرونشست زمین و نشت گاز (بیست و هشتم خردادماه)، فرونشست زمین در خیابان پیامبر(ص) (یازدهم شهریورماه) و انفجار تأسیسات برق در محله ستارخان (چهاردهم شهریورماه) در یک موقعیت جغرافیایی خاص (شمال غرب) آژیر خطر را برای پایتخت‌نشینان به صدا درآورد. فرونشست زمین در تهران ٩٠ برابر میزان بحرانی اعلام شده از سوی اتحادیه اروپاست و هر روز یک میلیمتر از زمین تهران نشست می‌کند که با ٣٦ سانتیمتر نشست سالیانه، بین کشورهای جهان رکورددار است.

از سوی دیگر واقع شدن ایران در منطقه خشک، وقوع خشکسالی های متعدد، عدم رعایت الگوی مصرف و مسائلی از این دست باعث قرار گرفتن ایران در گروه کشورهای دارای تنش آبی شده است

وقتی مشکل زیر ساخت ها به بحران دامن میزند
براساس اعلام اخیر وزارت نیرو در بعضی از شهرهای کشور و کلانشهرها ممکن است تنش آبی و کاهش فشار آب ایجاد شود. از طرفی در بسیاری از شهرها ممکن است مصرف بیش از حد، افت فشار به دنبال داشته باشد و قدیمی‌بودن شبکه آن شهرها، بالابردن فشار شبکه آب شهری را غیرممکن کند


چه کنیم؟
حکمرانی خوب آب در کشور وجود نداشته و مدیریت منابع آب داخل کشور ما مشکلات جدی دارد. شرط مدیریت درست، استقرار مدیریت به هم پیوسته منابع آب است. در حال حاضر این استقرار در کشور ما ضرورت داشته و نیاز است. البته بهتر است بدانید موضوع فقط و فقط هم مدیریت داخلی منابع آب نیست. بهره‌وری آب پایین بوده و هست. سال‌های پیاپی خشکسالی، الگوهای اشتباه مصرف، افزایش جمعیت و افزایش نیاز به آب همه و همه دست به دست هم داده و کشور به این نقطه رسیده است.

همچنین معاون وزیر نیرو در امور آب و آبفا در مصاحبه با ایسنا عنوان کرده که در حال حاضر علی رغم اقدامات صورت گرفته ۳۰۰ شهر در نقطه سربه‌سر منابع آبی قرار دارند، به طوری که اگر تعمیرات تاسیسات طولانی شود با مخازن خالی رو به رو خواهیم شد. برای تامین آب شرب نیازمند تدابیر گوناگونی هستیم.  صرف وجود آب پشت سدها نمی‌تواند گزینه اطمینان برای تامین آب کشور باشد، چرا که باید به تعمیر تاسیسات و پروژه‌های جدید نیز توجه شود. به دلیل وجود محدودیت‌های منابع مالی نمی‌توان پروژه‌ها را طبق زمان بندی اجرا کرد، به همین دلیل در حال حاضر با شهرهایی دارای تنش آبی مواجه شدیم که باید اقدامات لازم برای خروج این شهرها از وضعیت فعلی صورت گیرد.

سرنوشت تنش آبی در ایران
اما تنش آبی به همین جا ختم نخواهد شد؛ بحران آب در ایران اینک به یک بحران اجتماعی تبدیل شده است و گاهی در کوچک ترین شهرها و روستاهای کشور تنش ها درگیری هایی بر سر آن رخ می دهد. این درگیری ها نیز ممکن است در سال های آینده بیشتر شود و به نزاع میان شهر ها و استان ها بینجامد. از سوی دیگر مشکلاتی از جمله مهاجرت می تواند به بایر شدن زمین ها و خالی از سکنه شدن شهرها و روستاهای خشک بینجامد که علاوه بر تاثیرات مخرب زیست محیطی به افزایش مشکلات شهرهای مهاجر پذیر بینجامد. از این رو بی جا نیست که بگوئیم بحران آب به از هم پاشیدگی برخی جوامع منجر خواهد شد.