سقانفارهای مازندران، میزبان آیین های عاشورایی دیارعلویان

سقاتالار یا سقانفارها سازه‌ ای چوبی هستند که به پیروی از معماری بومی مازندران و به‌ منظور برگزاری مراسم عزاداری سرور و سالار شهیدان و قمر بنی‌هاشم (ع) ساخته شده‌اند.

 شیاده نام روستایی در دل جنگل بندپی غربی بابل است. مسیر سرسبز پوشیده از درختان آزاد و ممرز و بلوط و چنار و.. ارتفاعات بندپی غربی را که در پیش میگیری، انگار در گهواره طبیعت، به دنبال آرامش میروی. به جاده آسفالته اما باریک روستای شیاده وارد میشوی از همان روبرو بنایی سبزپوش با دیوارهایی بلند را می بینی که در کنار اعتقاد اهالی به قداست رنگ سبز، انگار اهمیت همراهی با طبیعت را نیز یادآور میشود.
سقاتالار شیاده، همان بنای قدیمی سبزرنگی است که درهمان نگاه اول، آرامشی خاص را به تو هدیه می دهد.
کربلایی علی از ساکنان قدیمی روستا میگوید: این سقاتالار که به آن سقانفار هم میگویند، میعادگاه بسیاری از مشتاقان زیارت و سیاحت از سراسرکشور است بطوریکه سالانه بیش از 150 هزارنفر به زیارت ان می آیند.
محسن از جوانان روستا که در نزدیکی سقاتالار، مغازه ای دارد درباره رونق اقتصادی منطقه میگوید: این سقاتالار ظرفیت خوبی برای کارجویان منطقه به وجود آورده است اما به علت ضعف برنامه ریزی و نبود هدف مشخص، از این ظرفیت برای خدمات دهی به مسافران و زائران و گردشگران استفاده مناسبی نمیشود.
وارد سقاتالار که میشوی محو زیبایی های طراحی و معماری بنا و نقشهای زیبای حک شده بر ستونها و دیوارها میشوی که در زمینه ای از رنگ سبز، خودنمایی میکند.
کرمی، از کارشناسان میراث فرهنگی می گوید: سقاتالار یا سقانفارها سازه‌ ای چوبی هستند که به پیروی از معماری بومی مازندران و به‌ منظور برگزاری مراسم عزای سالار شهیدان و قمر بنی‌هاشم (ع) ساخته شده‌اند. این بناهای چهارگوش، در دو طبقه و روی چهار پایه‌ چوبی در کنار امامزاده‌ها، تکایا و گورستان‌ها جای گرفته‌اند. استفاده از هنر نقاشی، خوشنویسی و منبت‌کاری بطور چشمگیری در این بناها مشاهده می‌شود.

 

معنی لغوی سقانفار

اوصانلو کارشناس آثار میراث فرهنگی مازندران درباره سقانفارهای استان می گوید: این بناها را در مناطق مختلف مازندران با نام‌های متفاوتی مانند ساق نِفار، سقانفار، ساقی نفار، ساخ نفار، ساخا نِفار، سقا تِلار و سقاتالار می‌شناسند.
وی درباره نحوه ساخت واهمیت آن نیز می گوید : ساختاراصیل این سازه‌ها از چوب است و دارای 6 ستون در طبقه‌ همکف و ۱۲ ستون در طبقه‌ بالایی هستند. این بناهای آیینی که سقف آنها با سفال و گالی پوشانده می‌شدند، در دوران قاجار رواج پیدا کرده‌اند. این بناهای دوطبقه عمدتا وقف حضرت ابوالفضل العباس (ع) هستند و معماری منحصر به خود دارند.

اسلامی کارشناس ادبیات و فرهنگ عامه مازندران هم درباره سقانفارها گفت: سقانفار از دو واژه‌ی سقا و نفار یا نپار تشکیل شده است. سقا که یک واژه‌ عربی است و به مشک آب یا شیر گفته می‌شود و نفار یا نپار هم در لغتنامه‌ دهخدا به تختی با پایه‌ بسیار بلند چون بالا‌خانه‌ای که با پله‌های چوبین بر آن بالا روند معنی شده است.

وی می افزاید: امکان رفت‌وآمد به طبقه‌ی بالایی بنا از پلکان یا نردبان چوبی که در گوشه‌ ای از آن قرار می دهند فراهم می شود. این بناها مستقل از تکیه و در یک مجموعه‌ مذهبی به نام «تکه پیش» قرار دارند.

کاربردهای سقانفار

به گفته اسلامی در گذشته که هنوز آب آشامیدنی به صورت لوله‌ کشی در هر منزلی وجود نداشت و آب مورد نیاز روستاییان از چشمه‌ای در داخل یا خارج روستاها تامین می‌شد، در محرم در سقانفارها ظرف بزرگ و بیضی ‌شکلی قرار می‌دادند و در آن آب می ‌ریختند تا مردم از آن آب بنوشند و به یاد تشنه ‌کامان صحرای کربلا بر قاتلان حضرت اباعبدالله الحسین (ع) و شهدای کربلا لعنت بفرستند.

همچنین سقانفار علاوه بر کارکرد آبرسانی به عزاداران امام حسین (ع)، به عنوان چایخانه‌ عزاداران هم استفاده می شود.
به اعتقاد کارشناسان، ساخت سقانفارها در کنار حسینیه‌ها تداعی‌کننده‌ نقش حضرت ابوالفضل العباس (ع) در کنار امام حسین (ع) در آبرسانی به یاران و خاندان ایشان در صحرای کربلا هستند و به همین دلیل نیز زمین سقانفارها در هر منطقه‌ای موقوفه‌ حضرت ابوالفضل (ع) است.

به بهانه سالروز درگذشت استاد معماری ایران که نامش با گنبد و گلدسته 843 مسجد گره خورده است!

چای روضه‌ای که «لرزاده» را «معمار محراب‌ها» کرد

با طراحی و معماری مسجد اعظم قم و آرامگاه فردوسی، مرمت عمارت محروقه مجلس شورای ملی و طراحی 843 مسجد، مشهورترین چهره معاصر عالم معماری ایران است اما شاید کمتر کسی بداند راز این نام بلند، در ارادت و ادب مرحوم استاد «حسین لرزاده» نسبت به خاندان اهل بیت (ع) نهفته است.

فارس پلاس؛ مریم شریفی: راست گفته‌اند انسان‌ها فقط یک بار زندگی نمی‌کنند و قصه هیچ آدمی زیر این گنبد دوار با مرگ ظاهری‌اش به سر نمی‌رسد. راست گفته‌اند هر انسانی با هرآنچه از تلخ و شیرین در عمر کوتاهش در این دنیا از خود برجا گذاشته، تا سال‌ها و حتی قرن‌ها بعد زنده می‌ماند. همین امروز اگر سری به مسجد سجاد (ع) در خیابان جمهوری بزنید و با چشم دل به تماشای آن کاسه‌های مسحورکننده در سقف مسجد بنشینید و گوش دل تیز کنید، زمزمه‌های اوستای معمار را وقتی آن گره و نقش و پیچ‌وتاب‌های چشم‌نواز را اجرا می‌کرده، می‌شنوید و با او هم‌داستان می‌شوید، انگار همین حالا مشغول زینت‌بخشیدن به خانه خداست. به قول مهندس «حسین مفید»: «اینجا حس و حال معمار به نمازگزار منتقل می‌شود. یعنی استاد لرزاده اینجا با تو بده بستان دارد، حرف می‌زند. به تو اختیار می‌دهد بروی همان‌جا که حالت خوب است، نمازت را بخوانی. فضا مکالمه دارد با تو. استاد بی‌آنکه دیده شود، با بازی نقش و رنگ، کاری می‌کند که از هر راهی دلت می‌خواهد، بروی.»

اما در آثار مرحوم استاد حسین لرزاده، آنچه جاودانگی می‌بخشد، چیره‌دستی و مهارت صرف معمار در آمیختن طرح و نقش و رنگ نیست. پوسته ظاهری همه این‌ها را که کنار بزنی، به کیمیایی کمیاب می‌رسی که راز طلا شدن همه مس‌هاست. به بهانه چهاردهمین سالگرد درگذشت معمار محراب‌ها، به مرور چند برش از زندگی پربارش می‌پردازیم که نشان می‌دهد لرزاده را باورهای عمیق و ارادت قلبی‌اش به خاندان اهل‌بیت(ع) به چهره فراموش‌نشدنی عرصه معماری و هنر این سرزمین تبدیل کرد.

 

 این پول‌ها شبهه دارد...

درحالی‌که کم‌لطفی گروهی از افراد که به دلیل مشارکت استاد لرزاده در پروژه‌های حکومتی در دوران پهلوی، او را مورد بی‌مهری قرار داده‌اند، به شهادت نزدیکانش، او هیچ‌گاه با رضایت قلبی در چنین پروژه‌هایی مشارکت نکرد. «شهناز لرزاده»، فرزند ششم و دختر چهارم استاد دراین‌باره می‌گوید: «آقا را به‌زور سر کارهای حکومتی بردند و به عنوان معمار استخدام کردند.» اشاره خانم لرزاده به کشمکشی است که بر سر ساخت عمارت کاخ مرمر میان استاد و ماموران حکومتی پیش آمد.

سال 1311 تازه مأموریت لرزاده جوان در طرح ساخت مقبره فردوسی به پایان رسیده‌بود و او از آزمونی که «آندره گُدار» فرانسوی در آن مردود شده‌بود، سربلند بیرون آمده‌بود که یک روز پاسبانی آمد و او را سر ساختمان در حال ساخت کاخ مرمر برد و پیغامی را که به او سپرده‌بودند، خیلی خلاصه به اطلاع اوستای معمار رساند: «یک گنبد می‌خواهیم مثل گنبد شیخ لطف‌الله!» معمار جوان خیال می‌کرد وقتی طفره برود و بگوید: «بلد نیستم»، دست از سرش برمی‌دارند اما وقتی چند روز بعد از طریق مجلس شورای ملی احضار شد، فهمید راه گریزی ندارد. حسین لرزاده به‌ناچار کار ساخت گنبد کاخ مرمر را به دست گرفت و ساخت آن را در سال 1314 به پایان رساند. دختر استاد در ادامه می‌گوید: «آقا به‌اجبار سر کارهای حکومتی رفت اما هیچ وقت پولی را که از آنجا می‌گرفت، خرج زندگی‌مان نمی‌کرد. می‌گفت: این پول‌ها شبهه دارد، نمی‌دانم از کجا آمده.»

دوران گذر از سیطره کمیت در معماری ایرانی، از نارمک تا یوسف‌آباد!

محمد بهشتی می‌گوید، معماری ایرانی در دوران گذر از بحران و سیطره کمیتی است که برایش ایجاد شده بود اما در حال حاضر به سمت کیفیت پیش می‌رویم .

خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ

"طی سال‌های متمادی کار در حوزه میراث فرهنگی دریافته‌ام مهم‌ترین مبحثی که درحوزه معماری و شهرسازی و البته نه فقط در این حوزه بلکه در همه حوزه‌ها مورد غفلت واقع شده و تا پیش از حل و فصل جدی آن با مشکلات اساسی روبه‌رو هستیم، بحث «هویت» است از زمین تا آسمان مبحث هویت، از نازلترین مراتب عینی و ملموس تا عالی‌ترین و رفیع‌ترین مراتب فرهنگی و ماهوی. امروز پس از تامل فراوان درباره آن به این نتیجه رسیده‌ام که تا وقتی مراتب زمینی و ملموی و عینی بحث هویت حل و فصل نشده، از سویی مقدمات ورود به مراتب آسمانی فراهم نیست و از سوی دیگر اکتفا کردن به بحث درباره مراتب آسمانی «هویت» به مثابه گریز از واقعیت است. البته تا قله مراتب آسمانی هویت فتح نشود بیقراری و آشوب فرهنگی جامعه ایرانی آرام نمی‌گیرد اما گو اینکه بسیاری از آنچه تمنای عموم اهل فن و منتقدان معماری و شهرسازی ایرانی است با حل و فصل مرتبه زمینی مبحث هویت حاصل می‌شود"

این بخشی از مقاله مشهور محمد بهشتی رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی است با عنوان «هویت در معماری ایرانی» است.سید محمد بهشتی شیرازی (زادهٔ ۱۳۳۰، تهران) رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، عضو شورای عالی میراث فرهنگی و گردشگری و رئیس کمیتهٔ ملی ایکوم ایران است. او پیش از این رئیس سازمان میراث فرهنگی، مدیر جشنواره فیلم فجر و مدیرعامل بنیاد سینمایی فارابی و مشاور ارشد سازمان میراث فرهنگی بوده‌است. در کارنامهٔ فعالیت‌های اجرایی او معاونت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز قرار دارد. وی دارای کارشناسی ارشد مهندسی معماری از دانشکدهٔ معماری و شهرسازی دانشگاه شهید بهشتی می‌باشد و عضو پیوستهٔ فرهنگستان هنراست

دغدغه‌های میراث فرهنگی و معماری از ابتدا با او همراه بوده است و تالیفات گسترده‌ای نیز در حوزه معماری دارد. بهشتی امیدوار است که معماری بحران‌زده ایرانی که دچار سیطره کمیت شده و کیفیت اصیل‌اش را از دست داده است، بعد از گذشت ۱۰ یا ۲۰ سال به سروسامان برسد و «هویت» خود را پیدا کند. در دومین قدم از پرونده جدید خبرگزاری مهر  «معماری و جستجوی هویت در شهر» با او به گفتگو نشسته‌ایم. بهشتی  معماری را از مهم‌ترین مظاهر انتقال فرهنگ می‌داند چون معتقد است معماری ظرفی برای زندگی است و تقریبا تمام اتفاقات زندگی در آن رخ می‌دهد و به همین ترتیب بنا به میزان سطح تماس جامعه با معماری، اگر معماری، معماری سالمی باشد باعث انتقال و تداوم فرهنگی خواهد شد. 

آقای بهشتی به اعتقاد شما، آیا معماری و معماری شهری به لحاظ فرهنگی و هویتی امری خنثی است یا تأثیر بر فرهنگ و هویت مردمان آن شهر می‌گذارد؟

برای پاسخ به این سؤال اول می‌پرسم که فرهنگ چطور منتقل می‌شود، یا ایرانی‌ها چگونه ایرانی باقی می‌مانند؟ آیا انتقال فرهنگ ژنتیکی است و این «ژن ایرانی» است که تداوم پیدا می‌کند. یا موضوعی تحصیلی است و آنرا سر کلاس می‌آموزیم و ایرانی می‌شویم. اگر این‌طور باشد کسانی که با ژنومی دیگر به ایران مهاجرت کرده‌اند یا به مدرسه نرفتند نباید ایرانی باشند. در صورتیکه چنین نیست. پس انتقال فرهنگی وقتی نه اکتسابی و ارادی است و نه بیولوژیک چطور رخ می‌دهد؟! در ضمن آیا امکان دارد کسانی اصلاً قائل به تداوم فرهنگ نباشند؟

در هر محیط فرهنگی شاهد آثار برجای مانده فراوانی از ادوار مختلف تاریخی هستیم که بر این شهادت می‌دهند که در یک ‌خانواده و از یک سنخ و  در ادامۀ هم پدید آمده‌اند. زیرا پیوند و یکپارچگی در آن‌ها دیده می‌شود. آن چیزی که در محیطمان با آن سروکار داریم اعم از آثار مادی مثل معماری، و غیرمادی مثل زبان، آیین‌ها، باورها و... همه مظاهر فرهنگ هستند. اگر فرهنگ مبیّن کیستی و کجایی ما باشد، به این معنی که چه کسانی هستیم و سرزمین ما کجاست، درباره امری مجرد و بی‌صورت صحبت می‌کنیم که در صورت‌هایی ظاهر می‌شود؛ به عبارت دیگر عطر و طعم فرهنگ را در مظاهر فرهنگی، می‌توان چشید. «معماری» و شهر هم یکی از این جمله «مظاهر فرهنگی» است در کنار زبان‌ها، آیین‌ها، سنت‌ها، پوشاک، خوراک، هنرها و...

معماری هرچند «مظهر فرهنگ» است اما نباید از این نکته غفلت کرد که در همان حال می‌تواند مظهر «بیماری‌های فرهنگی» هم باشد؛ یعنی اگر حال ما خوب باشد معماری مظهر فرهنگ می‌شود اما اگر حال ما بد باشد، معماری مظهر بیماری‌های فرهنگی خواهد شد

فرهنگ بنا به میزان سطح تماس جامعه با مظاهر فرهنگی خود، منتقل می‌شود. چنانکه ما در محیطی زندگی می‌کنیم که به فارسی سخن می‌گویند، نوروز را جشن می‌گیرند، و شاهنامه موضوعیت و موجودیت دارد؛ پس همه آنها سطح تماس ما با فرهنگ خواهند شد. به میزانی که این سطح وسیع‌تر و سالم‌تر باشد، انتقال فرهنگ بهتر صورت می‌گیرد. همه آحاد یک جامعه از فرهنگ برخوردارند؛ هرچند ممکن است بهره‌مند نباشند ولی برخوردار هستند؛ گویی این سیستم عامل در وجودشان نصب است. حال بهره‌مند شدن موکول به نصب نرم‌افزارهای مربوط و به عبارتی تربیت است که شهر و در پی‌اش معماری یکی از موثرترین آن‌هاست.

اگر مهم‌ترین مظهر که وظیفه انتقال فرهنگ را برعهده دارد «زبان» بدانیم شاید دومین آن «معماری» باشد. چون ظرف زندگی است و تقریبا همه زندگی ما درون آن اتفاق می‌افتد. پس از این‌جهت فوق‌العاده اهمیت دارد. بنا به میزان سطح تماس جامعه با معماری، اگر معماری، معماری سالمی باشد باعث انتقال و تداوم فرهنگی خواهد شد.

برگزاری اولین همایش و کارگاه معماری خشتی در یزد

مدیرکل راه و شهرسازی استان یزد گفت: بعد از ثبت جهانی یزد در یونسکو اولین همایش و کارگاه بین المللی معماری خشتی در یزد برگزار می‌شود.

به گزارش پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی به نقل از روابط عمومی اداره کل راه وشهرسازی استان یزد، محمدرضا نقصان محمدی مدیرکل راه و شهرسازی استان یزد در جلسه‌ای که به منظور بحث و تبادل نظر در رابطه با برگزاری اولین همایش و کارگاه بین المللی برگزار شده بود گفت: همایش و کارگاه مذکور بایستی هم در بخش نظری و هم در بخش اجرایی دستاوردی برای یزد داشته باشد و به این موضوع فکر کنیم که در یزد پساثبت چه کارهایی می‌توان در بخش‌های مختلف انجام داد.

وی بیان کرد: زمانی که قرار بر برگزاری چنین همایش و کارگاهی در سطح بین الملل باشد بدون شک معمارانی از سراسر دنیا متقاضی حضور خواهند بود و باید به این نکته مهم توجه داشته باشیم که چه اقداماتی انجام شود تا این همایش و کارگاه دستاورد ارزشمندی داشته باشد؛ یکسال از ثبت جهانی یزد گذشته اقداماتی باید رخ داده باشد یا باید مقدماتی برای این اقدامات انجام شده باشد که خروجی آن را در همایش ببینیم.

مدیرکل راه و شهرسازی یزد ادامه داد: همانطور که در شورای عالی نیز مطرح شده برگزاری همایش با تاکید بر سرمایه گذاری و جذب سرمایه گذار که لزوما این سرمایه گذاری در بخش مالی نیست و می تواند در بخشها نظیر بخش  فرهنگی نیز باشد . البته نکته ای که حائز اهمیت می باشد این موضوع است که برنامه جامع مشترک کمی کلی و پیچیده شده و باید در جلسات مختلف در مرحله نخست برنامه جمع و جور و مشخصی تدوین کرد و در مرحله بعد دستاوردها در آن تعریف شود و مشخص باشد که البته بدون شک این خود مدیریتی است که می تواند به بهتر برگزاری این رویدارد کمک قابل توجهی نماید.

وی در پایان خاطرنشان کرد: همانطور که قبلا اشاره نمودم آنچه بسیار اهمیت دارد ارائه دستاوردها می باشد که هم میتواند به صورت نظری باشد و هم به صورت عملی که البته بعد از ثبت اقدامات عملی و قابل توجهی انجام نشده است، البته کارهایی شده اما درخور ثبت جهانی یزد نبوده است؛ به طور مثال می‌توان کارگاه‌های کوچکی برنامه ریزی نمود که خروجی و دستاورد آن در کارگاه اصلی و بین المللی قابل مشاهده باشد و یا یکی از محورهای همایش مثلا تاریخی اقداماتی انجام داد و کارهایی کرد که خروجی آن را در همایش اصلی مشاهده کنیم که بسیار قابل توجه و دارای اهمیت بوده و در معرفی بیشتر این شهر جهانی کمک خواهد کرد.

در ادامه جلسه اولین همایش و کارگاه بین المللی معماری خشتی وطن دوست یکی از اعضای اصلی دبیرخانه همایش مذکور طی سخنانی گفت: بعد از ثبت یزد در یونسکو که در ورشو لهستان انجام شد و سابقه ای که از معماری خشتی داشتیم به این موضوع رسیدیم که حال این رویداد انجام شده و یزد ثبت جهانی شده چه اقدام یا اقداماتی می توان کرد که موضوع ثبت شناخته تر شود؛ در واقع ثبت آغاز یک فرایند طولانی مدت است که بی شک اگر به آن توجه جدی و همه جانبه نشود یک پایان خواهد بود تا یک آغاز که زیبنده نیست و نخواهد بود.

وی افزود: ما باید بتوانیم از موقعیت پیش آمده به نحو شایسته ای استفاده کنیم و بهره برداری نماییم که در این راستا قرار شد سندی از شهر تاریخی تهیه شود و ما در راستای سند اقدامات خود را پس از ثبت انجام دهیم یعنی با برنامه ریزی مناسب و مدیریت بالا تا بتوان پاسخگوی حساسیتی باشیم که در موسسات جهانی نسبت به ثبت جهانی یزد به وجود آمده است.

وی ادامه داد: بسیاری از سازمان های جهانی مثل یونسکو , سازمان جهانی گردشگری و .. بعد از ثبت یزد نسبت به یزد حساس شده اند که باید تلاش کرد از این حساسیت استفاده و بهره برداری شود که لزوما همیشه بهره برداری مالی نیست و می تواند فرهنگی و توسعه ای باشد و اینکه چه اقداماتی در این راستا به ما کمک می کند ، همین همایش و کارگاه که جلسه به خاطر آن برگزار شده می تواند یکی از این اقدامات باشد که کمک قابل توجهی خواهند نمود .

پل خان به شرط تخصیص اعتبار مرمت می شود

به گزارش سایت خبری مرودشت نا، پل خان که سال‌هاست کاربری خودرا از دست داده یکی از بناهای صفوی در شهرستان مرودشت است که قدمتش به دوره صفوی برمی گردد، برروی رودخانه کر قرار دارد و با اینکه قسمت های عمده آن فرو ریخته اما از نظر معماری یکی از ارزشمندترین و زیبا ترین بنای […]

به گزارش سایت خبری مرودشت نا، پل خان که سال‌هاست کاربری خودرا از دست داده یکی از بناهای صفوی در شهرستان مرودشت است که قدمتش به دوره صفوی برمی گردد، برروی رودخانه کر قرار دارد و با اینکه قسمت های عمده آن فرو ریخته اما از نظر معماری یکی از ارزشمندترین و زیبا ترین بنای ملی استان به شمار می رود.

این پل در زمان حکومت شاه عباس صفوی در سال ۱۰۲۱ هجری قمری و به دستور امام قلی خان فرزند ا…وردی خان حاکم فارس ساخته و به نام خان نیز معروف شد. طول این پل تاریخی به ۱۱۵ متر و عرض آن به ۵/۵ متر می رسد و از سنگ و ساروج ساخته شده و دارای ۱۳ دهانه طاقی است.

این پل تا قبل از دهه ۴۰ تنها راه ارتباطی شیراز- اصفهان بود که با ساخت پل فلزی در نزدیکی آن، عبور و مرور از روی آن متوقف شد.

پل خان در سال ۱۳۵۱ به شماره ۹۲۹ در فهرست ملی به ثبت رسیده است و بارها نیز مورد مرمت قرار گرفت اما طبق نظر کارشناسان در حال حاضر نزدیک به ۷۰ درصد از این اثر تاریخی تخریب شده است و باید تدابیر جدی تری برای حفاظت و مرمت و حتی بازسازی آن اندیشیده شود.

این بنای ملی طی ۷ سال اخیر مرمت نشده و از سویی هم همچنان در وضعیت ثبات قرار دارد و آسیب بیشتری هم ندیده است اما آنطور که فعالین حوزه میراث فرهنگی تاکید دارند چنانچه این پل تاریخی مرمت و بهسازی و مقاوم سازی نشود به زودی تخریب کامل خواهد شد چرا که پایه های آن سست شده است. اما بهمن مردانی رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان مرودشت معتقد است پایه های این پل مقاوم و در ضخره قرار دارد و تنها نمای ظاهری آن دچار آسیب شده که با مرمت این مورد هم حل می شود.

وی با اشاره به مرمت های متعددی که سال های قبل برروی این پل تاریخی انجام شده، گفت: طبق برآوردهای صورت گرفته، مرمت کامل این بنای ارزشمند به یک تا یک ونیم میلیارد تومان نیاز دارد.

به گفته وی، دو سال گذشته قسمت هایی از ۲ دهانه این پل که به شدت آسیب دیده بود مورد مرمت و استحکام بخشی قرار گرفت اما امسال پرونده مرمتی این اثر ملی گشوده نشد.

مردانی تاکید کرد: طبق برنامه ریزی های به عمل آمده، مرمت پل خان در اولویت پروژه های مرمتی سال آینده است و امیدواریم با جذب اعتبارات مناسب، این سازه تاریخی را هرچه سریع تر مرمت کنیم.

رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان مرودشت افزود: مرمت این بنای تاریخی با مصالح بومی و طبق استانداردها انجام می شود.

وی در ادامه اضافه کرد: در حال حااضر این بنای صفوی دارای طرح جامع مرمتی است و به محض تامین اعتبارات لازم پرونده مرمتی این بنا گشوده خواهد شد.

مردانی برلزوم مرمت و ساماندهی این پل ۴۰۰ ساله تاکید کرد و افزود: این بنا به زودی مرمت خواهد شد و هم اکنون نیز مراقبت های اصولی و اولیه در بنا صورت گرفته است و جای نگرانی نیست چرا که وضعیت سازه تثبیت شده است.

جای خالی «اُرسی » ها

نمونه‌های زیبای پنجره‌های «ارسی» را هنوز می‌توان در برخی بناهای تاریخی مشاهده کرد

معماری ایرانی زیباست؛ همه بخش‌ها و اجزایش، ارسی هایش، ارسی‌هایی که تا همین چند دهه پیش در بیشتر خانه‌های بزرگ و عیانی و گاهی حتی در خانه‌های طبقه متوسط جامعه قابل مشاهده بود؛ در شهر تاریخی هگمتانه، دیاری که معماری اش همچون قدمتش با اصالت است. این سال‌ها و این روزها اما باوجود رویکرد مثبتی که نسبت به صنایع‌دستی و معماری سنتی و تاریخی میان مسئولان و کارشناسان مربوط ایجاد شده، همچنان ارسی همدان مهجور است و آن‌قدر مهجور که حتی رویداد مهم «همدان 2018» هم نتوانسته نگاه جامعه و مسئولان را به سمت این هنر اصیل و هنرمندانش سوق دهد.

به گزارش خبرنگار جام‌جم از همدان، تعداد هنرمندان ارسی‌ساز این استان اکنون از انگشتان دست تجاوز نمی‌کند، همان‌ها هم بیشتر به مرمت در و پنجره‌های قدیمی مشغولند و خبری از سفارش‌های جدید نیست، ارسی سازی ارتباط تنگاتنگی با هنرهای دیگری مثل گره‌سازی (گره چینی)، مشبک و قواره‌بری دارد؛ هنرهایی که کنار هم و به کمک هم زیبایی سحرانگیزی به در و دیوارها و پنجره‌های تعبیه شده در معماری خانه‌های قدیمی می‌دادند. امروز اما بیشترشان تقریبا بی‌فروغ شده‌اند؛ بویژه ارسی‌سازی.

ارسی از عناصر معماری ایرانی و پنجره مشبکی است که به جای گشتن روی پاشنه گرد، بالا می‌رود و در محفظه‌ای که روی آن قرار گرفته، جای می‌گیرد. در و پنجره‌های مشبک ارسی‌ساز با شیشه‌های رنگی در عین حال که حفاظ مناسبی در برابر آفتاب گرم و تابان ایران به شمار می‌رفتند و نور درون خانه را تنظیم می‌کردند، جلوه و زیبایی خاصی به نمای بیرونی بناها می‌دادند.

نمونه‌های زیبای پنجره‌های ارسی را هنوز می‌توان در خانه‌های کهن اصفهان، کاشان و یزد (و انواع جدیدترش را در تهران) مشاهده کرد. همدان هم با معماری دارای ارسی پیوندی دیرینه دارد.

طبق نظر کارشناسان میراث فرهنگی قدیمی‌ترین آثار ارسی‌سازی در ایران مربوط به عصر صفویه است که در همه جای کشورمان آثار آن برجاست. ارسی‌سازی پس از تلفیق با هنرقواره‌بری که در عصر قاجار اتفاق می‌افتد، اوج و عظمتی دوچندان می‌یابد، اما با ورود و کاربرد مصالح آهنی و درو پنجره‌های فلزی، و همزمان با انزوای صنایع ظریف نجاری، ارسی‌سازی و گره چینی و پنجره‌های چوبی مشبک و... هم رو به نابودی گذاشته و گستردگی پیشین خود را از دست می‌دهند.

ارسی؛ هنری خاص طبقه بالادست

پنجره‌های ارسی در معماری ایرانی جایگاه ویژه‌ای داشته و معمولا جز سران و حاکمان و طبقه ثروتمند، کمتر اقشاری می‌توانستند از این نوع پنجره در منزل یا عمارت خود استفاده کنند.

ابراهیم جلیلی، از کارشناسان میراث فرهنگی در گفت‌وگو با جام‌جم، پنجره ارسی را از نمونه‌های هنر معماری ایران زمین دانسته و می‌گوید: محل استفاده از این پنجره‌ها در فضاهای درونی، بالاخانه‌ها و اتاق‌های گوشوار واقع در یک یا دو سوی تالارهای بزرگ و مرتفع است که در حال حاضر به دلایل مختلف ساخته نمی‌شود، اما در سراسر ایران در شهرها و روستاهای قدیمی هنوز وجود دارد.

به گفته وی برخی گمان می‌کنند ارسی به پنجره‌ای اطلاق می‌شود که بتدریج از معماری روسی در ایران رواج یافته، درصورتی‌که پیش از آن که ارسی در معماری روسی جایی باز کند، در بناها و نقاشی‌های ایران مشاهده شده است.

کلاه فرنگی خوش ترکیب است

عمارت کلاه فرنگی ماکو، عمارتی قجری است که از نظر تناسبات معماری جا افتاده و خوش ترکیب بوده و از جاذبه‌های شمال غرب آذربایجان غربی محسوب می‌شود

به گزارش ایسنا، عمارت کلاه فرنگی ماکو جاذبه‌ای زیباست که در شمال غربی ترین نقطه کشور ایران قرار دارد و بنای قدیمی عمارت کلاه فرنگی در سمت شرق خیابان امام رحمه الله علیه و در تنها و طولانی ترین خیابان شهر ماکو و به موازات دره حد فاصل دورشته کوه قرار گرفته است. در اطراف عمارت فوق ساختمانهای قدیمی مانند عمارت شهربانی، محل شورای داوری سابق و چند بنای دیگر وجود دارند.

عمارت کلاه فرنگی، قسمتی از مجموعه ساختمان بزرگ قدیمی متعلق به یکی از خوانین ماکو بنام علی‌قلی خان بیات است که بعدها توسط اداره بهداری از تقی‌خان بیات خریداری شده است. تمام ساختمانهای قدیمی مذکور بجز عمارت کلاه فرنگی، تخریب شده است. 

این بنای قدیمی از نظر فرم و تکنیک کار مخصوصاٌ گچبری و آئینه کاری بسیار جالب توجه بوده و اثری است متعلق به اواخر دوره قاجاریه که بدون هیچ دخل و تصرفی به همان شیوه اصلی حفظ شده است.

ساختمان کلاه فرنگی دو طبقه بوده به طوریکه از نقشه و عکس‌های ضمیمه مشخص می‌شود قسمت داخلی دارای گچبری و پلان آن صلیبی شکل و فرم آن از بیرون بصورت هشت ضلعی است.

سازگاری با طبیعت و رفتار علمی با آب زیربنای معماری سنتی یزد

 

استاندار یزد با اشاره به ضرورت به‌کارگیری روش‌های علمی برای اقدام در حوزه‌های مختلف، گفت: یزد از گذشته در معماری، سازگاری با طبیعت و استفاده از آب علمی رفتار کرده است.

به گزارش خبرگزاری فارس از یزد، محمود زمانی قمی پیش از ظهر امروز در جلسه شورای برنامه‌ریزی و توسعه استان یزد با تأکید بر منابع آبی و عنصر انرژی، گفت: امروزه مدل دقیق حکمرانی علمی مطرح می‌شود.

وی با اشاره به اینکه مسئله ما فقط در حوزه آب و انرژی نیست و در حوزه‌های مختلف دیگر نیز مطرح است، افزود: طبیعتاً باید یک بازنگری دقیق در همه حوزه صورت بپذیرد و از اینکه ما واقعاً تصور کنیم که همه‌چیز را میدانیم، درست نیست و در حال حاضر مسائل پیش رو، ما را متوجه این عمل کرده است.

استاندار یزد بابیان اینکه عالم هستی عالم علت و معلول است، تصریح کرد: در هر بخشی که عمل و حکمرانی کنیم باید منتظر محصول همان حکمرانی در هر بحث و ساحتی باشیم و خوشبختانه استان یزد از گذشته نیز در معماری، سازگاری با طبیعت و استفاده از آب علمی رفتار کرده است.

زمانی قمی اظهار داشت: چنانچه مسئله گردشگری در استان مطرح شود و بتواند یک مسیر نجات برای اقتصاد و توسعه استان باشد، مشخص می‌شود راه را اشتباه نرفته‌اند و ما باید زمینه‌های آن را به وجود بیاوریم و تمام اجزاء و جوارحی که مسائل اجتماعی را شکل و کنترل می‌کنند باید گفته‌های امثال شمارا نیز بشنوند.

این مقام مسئول با اشاره به اینکه قبل از گفتگوی با عموم و مردم، گفتگوی با افراد تصمیم‌گیرنده ضروری‌تر است و باید آن‌ها بپذیرند و بعد گفتگوی با جامعه را شروع کنیم، ابراز داشت: شاید اعتماد کم باشد؛ اما باید گفتگو شروع شود و صاحبان تریبون چنانچه جمعیت خود را آنالیز کنند بهتر می‌توانند تصمیم بگیرند.

وی در پایان خاطرنشان کرد: پیام‌های ما از یک‌بخشی به بخش‌های دیگر کمتر عبور می‌کند و عمدتاً دریکی مرزها و حصارهایی به بن‌بست می‌خورد و چنانچه پیام فراگیر، شفاف باشد و پیام‌دهنده نیز ویژگی‌هایی را داشته باشد، جامعه پذیرا است و ما نباید نگران باشیم و باید در همه ساحت‌ها و بخش‌ها ازلحاظ روش و اعتقادات تجدیدنظر کنیم.

توسط نمایندگان دانشکده معماری شهید بهشتی تهران؛ مرمت و احیای خانه موقوفه بنیادی نایین آغاز شد

۰۹:۲۹ - شنبه ۱۳۹۷/۰۵/۶

مرمت و احیای خانه موقوفه بنیادی نایین توسط نمایندگان دانشکده معماری و شهرسازی شهید بهشتی تهران انجام می شود.

به گزارش صاحب نیوز؛ مرمت و احیای خانه موقوفه بنیادی نایین توسط نمایندگان دانشکده معماری و شهرسازی شهید بهشتی تهران انجام می شود.

این خانه توسط خیر نیکوکار رضا بنیادی نایینی وقف مسجد بابا عبدالله نایین شده است.

به دلیل آسیب های وارد آمده به این خانه نیاز فوری به بازسازی و مرمت دارد که با همکاری متولیان این موقوفه رضا نیکزاد، جبلی رییس اداره اوقاف و امور خیریه نایین و مدنیان رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نایین در آینده ای نزدیک به این دانشکده واگذار خواهد شد و مرمت های اساسی این خانه توسط دانشکده انجام خواهد شد.

این خانه بعد از مرمت و احیا به پایگاه پژوهشی – آموزشی این دانشگاه در شهر تاریخی نایین تبدیل می شود.

این خاته تاریخی برای اقامت دانشجویان و اساتید این دانشگاه و برگزاری کلاس های درس آنان خواهد بود که امیدواریم برای توسعه پایدار شهرستان نایین و احیای سایر خانه های تاریخی بافت تاریخی نایین در زمینه های گوناگون قدمی برداشته شود.

تنزل کارکرد خانه های روستایی: غربت معماری بومی در «خانه»/ روستاها هم ساز شهری می زنند!

ساری - معماری بومی و اصیل که ریشه در فرهنگ و سنن دارد در روستاهای مازندران غریب مانده است.

خبرگزاری مهر - گروه استان ها، علیرضا نوری کجوریان: کمتر می توان معماری اصیل و بومی را در ساخت و سازهای روستایی مازندران دید و ساختمان های روستایی مازندران یا تهرانیزه و یا غربی شده اند.

روستائیان می‌گویند هزینه های ساختمان های با معماری سنتی و کاه گلی. دیواره های چوبی و سنگ و ساروج چندبرابر ساختمان های بتنی و سیمانی است اما مسئولان می گویند نمی توان روستائیان را به ساخت خانه هایی با معماری بومی اجبار کرد چرا که اکنون نیمی از هزینه های ساخت در قالب تسهیلات داده می شود.

افزایش وام روستایی تا ۲۵ میلیون تومان هم نتوانست روستائیان مازندران را به ساخت خانه های سنتی و بومی ترغیب کند و معماری اصیل بومی در جدال با سیمان و سنت رنگ باخته است.

یک روستایی مازندران می‌گوید وام ۲۵ میلیون تومانی تا اسکلت و ستون ساختمان یک طبقه بیشتر کفاف نمی دهد و از سوی دیگر نمی توان مصالح قدیمی همانند سنگ و ساروج و کاه و گل پیدا کرد.

افزایش هزینه های نهاده های مسکن نظیر میلگرد، شن و ماسه و انواع مصالح سبب شده تا ساختمان سازی حتی در روستاها نیز تبدیل به سرپناه شود

به تاکید کارشناسان افزایش هزینه های نهاده های مسکن نظیر میلگرد، شن و ماسه و انواع مصالح سبب شده تا ساختمان سازی حتی در روستاها نیز تبدیل به سرپناه شود و دیگر آن معماری گذشته که برگرفته از سنت های قدیمی بود رنگ باخته است.

سعید خزایی کارشناس فنی مسکن می گوید: در گذشته از پنجره های تو رفته در دیوارها استفاده می شد که این نوع معماری در نوردهی و بازتابش و انتقال نور به محیط خانه تاثیر داشت و اینک این نوع معماری دیگر دیده نمی شود.

وی ادامه داد: از سوی دیگر در گذشته شاهد برچین به عنوان دیوارکشی در حریم ساختمان بودیم و بیشتر ساختمان های روستایی دیوار حیاط نداشت و امروزه سطح زمین مسکن روستایی به حدود ۲۰۰ متر کاهش یافته و دیگر خبری از ساختمان هایی با زمین های چندهزارمتری خبری نیست و چاره ای نیست معماری جدید با ضوابط جدید اجرایی کنیم.

از سوی دیگر کارشناسان و دفاتر فنی مسکن روستایی در مازندران معتقدند نمی توان روستائیان را به استفاده از نقشه های با معماری بومی و سنتی به دلیل هزینه بر بودن ترغیب کرد.  به باور آنان مشوق های چندانی نیز برای ساخت مسکن با معماری اصیل در نظر گرفته نمی شود و مسکن در روستا هم کارکرد خود را در حد سرپناه تنزل داده اند.طبق آمار سالانه ۱۵ هزار مسکن روستایی در مازندران بهسازی و مقاوم سازی می شود و چند برابر این میزان نیز توسط مردم، بساز و بفروش ها و خوش نشینان بدون دریافت تسهیلات مسکن ساخته می شود و تنها شمار محدودی از آن دارای معماری اصیل و بومی هستند.

احیای بافت با ارزش تاریخی و قدیمی در برخی از روستاهای مازندران به حفظ معماری کهن در روستاها کمک کرده است. روستاهای کندلوس و زروم از جمله روستاهای دارای بافت باارزش تاریخی و گردشگری در مازندران است و احیای بافت تاریخی به جذب مسافران و بازدید گردشگران بهاری و تابستانی کمک کرده است.

برای حفظ معماری بومی روستاهای مازندران را به چهار ناحیه و اقلیم تقسیم و نسبت به گرفتن مشاور در این زمینه اقدام کرده ایم

محمد خانی نوذری مدیرکل بنیاد مسکن مازندران نیز در گفتگو با خبرنگار مهر درباره حفظ معماری بومی و سنتی در روستاهای استان با بیان اینکه تلاش های زیادی در این راستا به خرج داده ایم، افزود: .برای حفظ معماری بومی روستاهای مازندران را به چهار ناحیه و اقلیم تقسیم و نسبت به گرفتن مشاور در این زمینه اقدام کرده ایم.

وی افزود: برای مناطق کوهستانی، کوهپایه ای، دشتی و جلگه ای طرح های مختلفی تهیه شده است و با توجه به هجوم ساخت و سازها در مازندران که بخشی غیرمجاز و غیرقابل کنترل بوده، شاهد بروز معماری مختلف در روستاها هستیم.

وی تغییر سلایق مردم را از دیگر دلایل در عدم بکارگیری معماری بومی و سنتی در ساخت و سازهای روستایی برشمرد و گفت: ارتباط بین شهر و روستا نیز ذائقه و فرهنگ سنتی را تغییر داده است ولی می توانیم با هسته مرکزی و مقاوم، معماری سنتی را در ساخت و سازهای روستایی داشته باشیم.