زاها حدید (با تلفظ صحیح زها حدید) یکی از برجسته‌ترین معماران معاصر بود که آثار به‌یادماندنی زیادی از خود بر جای گذاشت.
زاها محمد حدید، متولد ۳۱ اکتبر ۱۹۵۰، معماری عراقی-انگلیسی و اولین بانویی بود که توانست جایزه‌ی معماری پریتزکر را دریافت کند. معتبرترین جایزه‌ی معماری بریتانیا یعنی جایزه‌ی استرلینگ و نشان شوالیه‌ای Dame از دیگر افتخارات او هستند.
روزنامه‌ی گاردین، زاها حدید را ملکه‌ی انحناها نامیده است. به بیان بسیاری از کارشناسان معماری، او هندسه‌ی معماری را دگرگون کرده و هویتی جدید و باشکوه به آن داده است. از بزرگ‌ترین آثار به‌یادماندنی این بانوی معمار می‌توان به مرکز ورزش‌های آبی لندن برای المپیک ۲۰۱۲، موزه‌ی هنر میشیگان در ایالات متحده‌ی آمریکا و سالن اپرای گوانگژو در چین اشاره کرد. برخی از طراحی‌های او پس از مرگش در سال ۲۰۱۶، ساخته شدند و برخی از آن‌ها مانند استادیوم ال‌وکره در قطر هنوز در حال ساخت هستند.
تولد و تحصیل
زاها حدید متولد ۳۱ اکتبر سال ۱۹۵۰ در بغداد، پایتخت کشور عراق است. خانواده‌ی او از متمولین شهر بغداد بودند. پدر او، محمد الحاج حسین حدید، یک صنعتگر معروف بود. او یکی از مؤسسان گروه سیاسی الاهالی نیز بود که در دهه‌های ۱۹۳۰ و ۱۹۴۰ فعالیت‌های جدی داشت. فعالیت‌های سیاسی پدر زاها زیاد بود و این صنعتگر شناخته‌شده، در تأسیس حذب ناسیونال دموکرات عراق نیز مشارکت کرد و از سال ۱۹۵۸ و بعد از کودتای ضد سلطنتی عراق، به‌عنوان وزیر اقتصاد شروع به کار کرد. مادر زاها، هنرمندی از شهر موصل بود و وجیحه السبونی نام داشت. برادر زاها، فولاذ محمد حدید، نویسنده بود.
خانواده‌ی حدید که ثروت زیادی داشتند، دختر خود را در دهه‌ی ۱۹۶۰ برای ادامه‌ی تحصیل به مدارس شبانه‌روزی سوئیس و انگلستان اعزام کردند. زاها برای ادامه‌ی تحصیلات دانشگاهی در رشته‌ی ریاضیات به دانشگاه آمریکایی بیروت رفت و در سال ۱۹۷۲ وارد دانشکده‌ی معماری انجمن معماری لندن شد. او در این دانشگاه از دروس استادانی همچون رم کولهاس، الیا زنگلیس و برنارد شومی بهره بود.
استادان زاها حدید، نظر بسیار مثبتی نسبت به او دارند. کولهاس در مصاحبه‌ای با گاردین، او را «سیاره‌ای در مدار خودش» توصیف کرده است. زنگلیس در مورد او می‌گوید:
زاها حدید بهترین دانشجویی بود که من داشتم. ما به او معمار «۸۹ درجه‌ای» می‌گفتیم. هیچ چیز در طراحی‌های او ۹۰ درجه نبود. زاها چشم‌اندازی خاص به محیط داشت. تمام ساختمان‌های طراحی‌شده توسط او به قطعات بسیار کوچک تقسیم می‌شدند.
او علاقه‌ی زیادی به جزئیات نداشت. به‌عنوان مثال وقتی حدید یک راه‌پله می‌کشید، از شدت عصبانیت به حد انفجار می‌رسیدم. دید او روی تصاویر گسترده‌تر و نماهای بازتر متمرکز بود. وقتی کار به جزئیات می‌رسید، او می‌دانست که می‌توان بعدا آن‌ها را اصلاح کرد؛ و حق هم با زاها بود.
پروژه‌ی سال آخر زاها حدید در دانشگاه، نقاشی یک هتل با شباهت به یک پل بود. این طراحی از کارهای هنرمند سوپره‌ماتیست (والاگرا) روسی یعنی کازیمیر مالویچ الهام گرفته شده بود.
فعالیت کاری
حدید در سال ۱۹۷۷ از دانشگاه فارغ‌التحصیل شد و برای فعالیت شغلی نزد اساتید سابق خود یعنی کولهاس و زنگلیس رفت. دفتر آن‌ها با نام «دفتر معماری شهری» در روتردام هلند قرار داشت. همکاری با کولهاس باعث شد که زاها با مهندس معماری مشهور یعنی پیتر رایس ملاقات کند. رایس، نقش زیادی در تشویق حدید به ادامه‌ی طراحی داشت. زاها پس از مدتی مجوز شهروندی انگلستان را گرفت و در سال ۱۹۸۰، شرکت خود را با نام «دفتر معماری زاها حدید» تأسیس کرد.
