رویای «محو فقر» در دولت مرحوم هاشمی!

ماهنامه پیشه و تجارت - سمیه متقی: «مبارزه با فقر» و نابودی آن در سال های پس از انقلاب به فراخور هر دوره شکل و شمایل ویژه خود را گرفت. در این بین کم نبودند طرح های انقلابی که مانند خاستگاه شان با شور و هیجان آغاز شدند و در نیمه راه و گاه حتی در ابتدای آن امر را بر دست اندرکاران و کارشناسان مشتبه ساخت که این طریقه و رویه راه به بی راهه دارد و رسیدن به منزلگاه مقصود به این شیوه و در چنین شرایطی محقق نمی شود.

 

البته مواجهه زودهنگام انقلابیون با جنگی تحمیلی از سوی همسایه غربی بر طبل این ناتوانی ها می کوبید. چنانچه طی سال های 59 تا 67 هم در دولت محمدعلی رجایی، هم دولت محمد باهنر و به مراتب بیشتر از آن در دولت میرحسین موسوی اداره کشور در حال جنگ و حفظ ثبات در جامعه اولویت اصلی بود.

 

 

البته تلاش برای کاهش فاصله طبقاتی و تامین مایحتاج ضروری اقشار گوناگون موضوعی است که پس از 37 سال از شروع جنگ جزء افتخارات مدیریتی موسوی به شمار می رود اما این برنامه ها با آنچه به عنوان هداف انقلاب و مبارزه با فقر و حمایت از مستضعفان بود تفاوت داشت.

 

 

 

 

برهمین اساس با پایان جنگ و در اثنای بازسازی های پس از جنگ کم کم این موضوع بار دیگر مطرح شد. پس از فوت امام و تغییر دولت و شروع ریاست جمهوری اکبر هاشمی رفسنجانی قانون برنامه اول توسعه پس از پنج سال با تغییر و تحولات اساسی در مجلس به تصویب رسید و دوران سازندگی آغاز شد؛

 

پنج سال این برنامه با هدف آبادسازی ویرانه های جنگ سپری شد اگرچه موضوع توجه به نیازمندان میان برنامه ها وجود داشت اما ساز و کار مشخصی برای آن در نظر گرفته نشده بود. برای نمونه در این دوران برای حمایت از اقشار آسیب پذیر جامعه برنامه ای ریخته شد که به موجب آن با برداشتن سوبسید مرغ و تخم مرغ و دادن آن به این دهک ها قرار بود کمکی به تغذیه این قشر انجام گیرد اما این یارانه نقدی آنچنان نامناسب اختصاص داده شد، که فقط موجب افزایش قیمت این کالاها شد و حمایت از فقرا به حاشیه رفت.

 

 

با نزدیک شدن به سال پایانی برنامه اول و دوران تدوین برنامه دوم، مباحث مختلفی در راستای حمایت از اقشار کم درآمد جامعه مطرح شد و رسانه ها به اشکال گوناگون از تدوین گران برنامه دوم توسعه می خواستند ضوابطی قانونی برای مبارزه با فقر و محور آن در نظر بگیرند.
 

قرار نیست تجربه مرغ و تخم مرغ را تکرار کنیم

 

همان زمان حذف سوبسید اکثر کالا و دادن یارانه نقدی به اقشار ضعیف جامعه مطرح شد که البته با انتقاد کارشناسان و مقایسه وضعیت با کشورهایی مانند سریلانکا رو به رو شد (رسالت، 10 اسفند 72) با این حال نجمی هاشمی فشارکی، مدیر کل دفتر امور بازرگانی سازمان برنامه و بودجه چندی بعد در گفت و گو با «رسالت» اعلام کرد: «در برنامه دوم سوبسیدها نقدی می شود.»

«گرامین»؛ بانکی برای فقرا

ماهنامه همشهری ماه - محمدرضا آقاپور: محمد یونس یک اقتصاددان بنگلادشی است که به خاطر تاسیس بانک گرامین، که معروف به بانک فقرا می باشد، در سال 2006 موفق به دریافت جایزه صلح نوبل شد. محمد یونس در 18 ژوئن سال 1940 در بنگلادش به دنیا آمد، وی در دانشگاه چیتا گنگ، اقتصاد تدریس می کرد.

 

وی در زمان تدریس خودش یک نظریه به اسم وام های کوچک را طراحی کرد که با آن طرح به بنگلادشی های فقیر وام با مبالغ کم داده می شد. و آن ها از لحاظ بازپرداخت آن بسیار راحت بودند و همچنین با قرض گرفتن آن مقدار اندک می توانستند نیازهای اقتصادی و مالی خود را برطرف کنند. این طرح در سال های بعد منجر به تاسیس یک بانک به نام بانک گرامین شد که وام هایی با مبالغ اندک می داد و پس از مدتی این طرح همه گیر شد و باعث شد که در سال 2006 محمد یونس برنده جایزه صلح نوبل شود.

 

 

 

وی در آپارتمانی دوخوابه در ساختمان بانک گرامین (Grameen Bank) که خود بنیانگذار آن است در داکا با همسرش افروزی و دخترش دینا زندگی می کرد، دانشجویی خوب بود و توانست دکترای خود را در رشته اقتصاد از دانشگاه واندبیلت ایالت تنسی در سال 1965 دریافت کند.

در سال 1972 به بنگلادش بازگشت و به ریاست دانشکده اقتصاد دانشگاه چیتاگونگ برگزیده شد. محمدیونس متوجد شد وضعیت زندگی مردم در این کشور که تازه به استقلال رسیده ابود هر روز بدتر می شود. قحطی سال 1974 در بنگلادش زندگی محمد یونس را برای همیشه تغییر داد. او به این موضوع فکر می کرد: «در حالی که مردم از گرسنگی در خیابان ها می میرند او در حال تدریس نظریه های اقتصادی در دانشگاه است.»

به این ترتیب، بی فایده بودن این نظریه ها برای بهبود وضعیت مردم برای او آشکار شد و تصمیم گرفت مردم فقیر را معلم خود محسوب کند و فعالیت هایش طوری باشد که مستقیما به نفع آنها صورت گیرد. به این ترتیب، او آموزش فقرا را آغاز کرد و همواره پرسش هایی درباره زندگی شان از آنها می پرسید.

بانکی که این اقتصاددان بنگلادشی بنا کرد، اساس آن بر اعتبارات خرد انسانی است. هدف تاسیس این بانک کمک به افراد نیازمندی برای فرار از فقر به وسیله دادن وام های کم بهره به آنان است. و همچنین در ضمن وام دادن به فقرا، به آنها اصول کارهای اقتصادی را یاد می داد تا بتوانند امور اقتصادی زندگی خود را بگردانند.