آخرین دخل و تصرف در بافت تاریخی شیراز

فرهنگ > میراث و تمدن - محمد باریکانی:
روزنامه محلی شیراز ۲ روز پیش آگهی تملک اراضی و ابنیه اطراف آستان شاهچراغ(ع) توسط اداره راه و شهرسازی استان فارس را منتشر کرد.

با انتشار این آگهی بار دیگر موضوع تخریب بافت تاریخی شیراز به جریان افتاد. آگهی تملک اراضی و ابنیه اطراف حرم مطهر شاهچراغ(ع)‌مرتبط با طرح 57هکتاری در بافت 360هکتاری شیراز است که بر مبنای آن قرار است راه دسترسی به حرم، میدانگاه، پارکینگ، دارالشفا و دیگر خدمات عمومی ارائه شود.

اجرای این طرح منجر به تخریب و تهدید آثار و ابنیه تاریخی در بافت تاریخی ثبت ملی شده شیراز می‌شود و بر همین اساس است که سازمان میراث فرهنگی و دوستداران میراث فرهنگی کشور معتقدند در طرح 57هکتاری شیراز ضوابط میراث فرهنگی درنظر گرفته نشده و تمام تلاش خود را برای متقاعد کردن مجریان این طرح در جلوگیری از اجرای طرح توسعه آستان شاهچراغ به‌دلیل رعایت نشدن موازین میراث فرهنگی و خطری که اجرای این طرح برای آثار تاریخی واقع در بافت ثبت ملی شده شیراز دارد به‌کار گرفته‌اند.

آیت‌الله ایمانی امام جمعه شیراز به‌شدت موافق اجرای این طرح در بافت تاریخی شیراز است و پیش‌تر به همشهری گفته است که این طرح برای ارائه خدمات بهتر به زائرین اجرا می‌شود. تولیت آستان شاهچراغ نیز از سال‌ها پیش مدافع اجرای طرح توسعه حرم شاهچراغ بود اما در سوی دیگر سازمان میراث فرهنگی به نمایندگی از دولت تأکید داشت که اجرای بی‌ضابطه طرح بدون توجه به موازین حفاظت از آثار تاریخی در بافت ثبت ملی شده شیراز که تابع قوانین کشوری در حوزه صیانت از آثار تاریخی است منجر به تخریب و تهدید این بافت تاریخی کشور می‌شود.

• شاهچراغ مدت‌هاست تملک ابنیه و اراضی ندارد

انتشار ناگهانی آگهی وزارت راه و شهرسازی در یک روزنامه محلی برای تملک اراضی و ابنیه اطراف آستان شاهچراغ(ع) پس از سکوت چندین‌ماهه که اجرای طرح راه‌کشی در بافت تاریخی شیراز را به تعویق انداخت موجب شد تا بار دیگر طرح توسعه آستان شاهچراغ مطرح شود و این‌بار این طرح از سوی یکی از مراجع دولتی یعنی وزارت راه و شهرسازی ابلاغ شد. نتیجه تملک 57هکتار از بافت تاریخی شیراز در اطراف آستان شاهچراغ که خود دارای بناهای تاریخی و آثار واجد ارزش ثبت ملی هستند یک ششم از بافت تاریخی 360هکتاری شیراز را دستخوش تغییر می‌کند.

پیش‌تر خبرهایی از اعمال فشار هیأت امنای آستان شاهچراغ(ع) برای اجرای هر چه سریع‌تر توسعه حرم در طرح 57هکتاری شهر شیراز منتشر شده بود که حالا با انتشار آگهی وزارت راه و شهرسازی متولیان آستان شاهچراغ(ع) شیراز معتقدند حالا دولت و شورای‌عالی معماری و شهرسازی باید پاسخگوی رسانه‌ها باشند.

سیدعلی اصغر دستغیب متولی آستان شاهچراغ(ع) و از اعضای هیأت امنای این مجموعه تاریخی - مذهبی دیروز درخصوص آگهی انتشار یافته برای تملک اراضی و ابنیه اطراف آستان شاهچراغ برای اجرای طرح توسعه این آستان به همشهری گفت: در جریان این آگهی نیستم و اصلا آن‌را ندیده‌ام.

او افزود: آستان مقدس شاهچراغ(ع) مدت‌هاست که تملک ابنیه و اراضی نداشته و بهتر است رسانه‌ها از وزارت راه و شهرسازی پیگیر انتشار این آگهی باشند.

• اراضی و ابنیه تملک‌شده متعلق به آستان نیست

حسین کیانی، معاون اجرایی آستان شاهچراغ(ع) نیز در گفت‌وگو با همشهری درخصوص نقش آستان شاهچراغ در انتشار این آگهی اعلام کرد: آگهی از سوی اداره کل راه و شهرسازی استان فارس اعلام شده و احتمالا مرتبط با مصوبه شورای‌عالی شهرسازی و معماری به‌عنوان عالی‌ترین نهاد تصمیم‌گیرنده در حوزه شهری برای اجرای طرح توسعه در 57هکتار از بافت تاریخی شیراز و در چارچوب قانون است.

او با اعلام اینکه تملک اراضی و ابنیه اطراف حرم مطهر شاهچراغ(ع)‌ با توجه به وضعیت مالی کشور بسیار دشوار است، گفت: محدوده تعیین شده در آگهی اخیر اداره راه و شهرسازی برای تملک اراضی و ابنیه اطراف آستان بسیار وسیع بوده و بعید است تمام سازه‌ها را با وضعیت فعلی بتوان تملک کرد. وی در پاسخ به این سؤال که آیا متولیان آستان مقدس شاهچراغ(ع) برای تملک این اراضی اعمال فشار به دولت کرده اند؟ افزود: تملک محدوده مشخص شده در بافت تاریخی شیراز به‌معنای آن نیست که این محدوده در اختیار آستان شاهچراغ قرار می‌گیرد.

وی افزود: درست است که این تملک در طرح توسعه حرم شاهچراغ(ع) قرار دارد اما تمام تملک‌هایی که صورت می‌گیرد در اختیار دولت است که ممکن است برای ایجاد راه، پارکینگ، میدانگاه و اقامتگاه درنظر گرفته شود و کاربری آن هم ارتباطی به آستان نداشه باشد. البته ممکن است فضایی به‌عنوان شبستان امام خمینی تعیین کنند و آستان شاهچراغ به‌عنوان بهره‌بردار این شبستان را در اختیار بگیرد. پس معنای این آگهی آن نیست که همه این محدوده تحت کاربری آستان شاهچراغ قرار بگیرد.

• فعالیت اقتصادی نداریم

او این موضوع که متولیان آستان شاهچراغ برای اجرای طرح 57هکتاری بافت تاریخی شیراز و توسعه حرم شاهچراغ(ع) مدیران استانی و انجمن‌های میراثی و حتی دولت را تحت فشار قرار داده‌اند یا قرار است استفاده تجاری در طرح توسعه حرم داشته باشد را شایعه خواند و گفت: شایعاتی که در این‌باره مطرح می‌شود کذب است و آستان مقدس شاهچراغ هیچ برنامه‌ای برای انتفاع مالی در محدوده طرح 57هکتاری ندارد و این موضوع حتی مصوب هیأت امنا است.

به گفته او، ایجاد فضای تجاری که جنبه اقتصادی داشته باشد در حیطه فعالیت آستان نیست و اگر دستگاهی هم بخواهد این اقدام را انجام بدهد آستان شاهچراغ اجازه این اقدام را نمی‌دهد. البته اتفاقی که در طرح 57هکتاری قرار است بیفتد تنها برای رفاه زائرین و مجاورین حرم شاهچراغ است که آستان از خدمات عمومی حمایت هم می‌کند. مثلا اگر در این طرح دارالشفا وجود داشته باشد که خدمات بهداشتی ارائه کند با توجه به اینکه محدوده بافت تاریخی شیراز منطقه محروم شهر شیراز است آستان به اجرای چنین طرح‌هایی کمک می‌کند اما اگر خدمات جنبه انتفاعی داشته باشد هیأت امنا و متولیان آستان مقدس شاهچراغ هرگز اجازه این اقدام را نخواهند داد.

معاون اجرایی آستان شاهچراغ(ع) با اعلام اینکه آگهی اخیر اداره راه و شهرسازی استان فارس برای تملک ابنیه و اراضی اطراف حرم شاهچراغ(ع) ممکن است تنها بخش کوچکی از طرح توسعه در 57هکتار از بافت تاریخی شیراز باشد، گفت: کسانی ممکن است اعلام کنند که بافت تاریخی شیراز در اجرای طرح توسعه از بین می‌رود یا نگران تجاری‌سازی‌ بافت تاریخی باشند که در آن‌صورت حتما شورای‌عالی معماری و شهرسازی و مجریان طرح درخصوص حفظ بناهای تاریخی نیز تدبیر کرده‌اند.

حسین کیانی تأکید کرد: از منظر تجاری‌سازی‌، متولیان آستان شاهچراغ به‌شدت مخالف تجاری‌سازی‌ بافت تاریخی و اطراف حرم شاهچراغ در طرح 57هکتاری شیراز هستند چون معتقدند تجاری‌سازی‌ این منطقه مانع از ایجاد خدمات‌رسانی به زائران می‌شود چون با احداث مجتمع‌های تجاری ترافیک را به قلب تاریخی شیراز می‌رسانند و راه‌های دسترسی به آستان مقدس شاهچراغ را نیز از بین می‌برند.

او با اعلام اینکه اخیرا آستان شاهچراغ 5خانه و بنای تاریخی را مرمت کرده یا در حال تملک و مرمت آنها برای ایجاد موزه و ایجاد مرکز اسناد تاریخی و مرکز مرمت نسخ خطی و تاریخی است، افزود: طرح 57هکتاری شیراز مصوبه ملی دارد و نمی‌توان مدعی بود آن‌که طرح را مصوب کرده متوجه وجود بافت تاریخی شیراز نبوده است.

وی گفت: در مورد آگهی تملک اراضی و ابنیه بافت تاریخی شیراز نیز باید وزارت راه و شهرسازی پاسخ بدهد که چه اتفاقی قرار است بیفتد چون ما نیز هنوز نمی‌دانیم این اقدام تا چه اندازه می‌تواند در بافت تاریخی شیراز تغییر ایجاد کند.

او در پاسخ به این سؤال که آیا متولیان شاهچراغ(ع) برای اجرای طرح توسعه حرم شاهچراغ به بخش‌های دولتی فشار آورده اند؟ گفت: ما یک مجموعه مذهبی هستیم و هیچ اهرم فشاری نداریم. طرح توسعه بافت تاریخی شیراز نیز قانونی است و همه آنچه انجام می‌شود براساس طرح مصوب شورای‌عالی معماری و شهرسازی است و آستان شاهچراغ هیچ فشاری به دستگاه‌های دیگر برای اجرای آن نیاورده است. متأسفانه اینها ذهنیتی است که در حوزه دوستداران میراث فرهنگی وجود دارد و به واقعیت نزدیک نیست.

اظهارات معاون اجرایی آستان شاهچراغ(ع) در شرایطی مطرح می‌شود که در آگهی مرتبط با تملک اراضی و ابنیه اطراف شاهچراغ که از سوی اداره کل راه و شهرسازی استان فارس منتشر شده محل دریافت پول واگذاری اراضی در محل آستان شاهچراغ است و این اتفاق حتی دارای یک دفتر در آستان مقدس شاهچراغ است.

• اعتراض میراث به آگهی راه و شهرسازی

محمدحسن طالبیان، معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری کشور اما در تماس همشهری گفت که درخصوص این آگهی بلافاصله با وزارت راه و شهرسازی تماس گرفته و اعتراض سازمان میراث فرهنگی به این اقدام در بافت تاریخی ثبت ملی شده شیراز را اعلام کرده و از رئیس اداره میراث فرهنگی استان فارس خواسته است تا موضوع را بلافاصله پیگیری کند.

دوستداران میراث فرهنگی اما به همشهری گفته‌اند که اگر طرح یک طرح ملی نباشد حتی انتشار این آگهی خلاف قانون است و استدلال آگهی دهندگان به ماده 8 لایحه نحوه تملک خرید املاک برای اجرای برنامه‌های اجرایی و نظامی دولت به‌معنای تهدید مالکان اراضی و ابنیه اطراف حرم شاهچراغ است که اگر خانه‌های خود را نفروشند با آنها برخورد قانونی می‌شود.