اثرات زیست محیطیِ «سانچی» !

هفته نامه صدا - متین دخت ولی نژاد: رسانه های خارجی به خبر سانچی از زاویه دیگری پرداختند. برخلاف کارشناسان داخلی، اکثر این رسانه ها به آسیب های زیست محیطی این موضوع اشاره کردند. در همین رابطه سید رضی حاجی آقامیری می گوید: «این اتفاق تنها به بحث ورود نفت به دریا محدود نمی شود. مگر کم ضایعات زیست محیطی از خشکی وارد دریا می کنیم؟ مثلا همین زباله و نایلون که در طبیعت رها می شود اسفناک است. چالش های زیست محیطی در کشور بسیار فاجعه آمیز و تراژیک است.»

 

 

در ایران رسانه ها، مسئولان و حتی بخش خصوصی ترجیح دادند تا در مورد عواقب زیست محیطی حادثه سانچی سکوت کنند. این در حالی است که بر اساس کنوانسیون های جهانی، ایران باید در مورد اثرات این اتفاق اقداماتی را به انجام برساند. حتی در مورد بیرون کشیدن مغروقه کشتی سانچی هم ایران باید هزینه ها و خسارت هایی را پرداخت کند.

موج غم انگیز ناشی از این حادثه چنان سنگین بود که تقریبا در هیچ محفلی به حاشیه های چنین موضوعی اشاره نشده است. هم زمان محافل تجاری نیز نگران اتهاماتی شده اند که در فضای مجازی علیه چینی ها مطرح شده و مراقب اند تا اثرات این ماجرا دامن آینده روابط تجاری دو کشور را نگیرد. در گفتگو با رضی میری، عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ایران به این موضوع پرداخته شده است.

به نظر شما حادثه پیش آمده برای نفتکش ایرانی در روابط تجاری ایران تاثیر خواهد گذاشت؟ مثلا رابطه تجاری ایران و چین تحت تاثیر قرار می گیرد؟

- باید در نظر داشت که این موضوع یک تصادف بوده است. نمی توانیم چینی ها را متهم کنیم که قصور کردند و کارهای شان را به درستی انجام ندادند. ولی بر سر این موضوع مقداری افکار عمومی و رسانه های خارجی شلوغ کردند. این تئوری توطئه هم در کشور متاسفانه ریشه دیرینه ای دارد. روند سیاسی کشور در واقع به شکلی است که به این تئوری توطئه هم دامن می زند اما نباید خودمان به این موضوع دامن بزنیم. هر اتفاقی افتاده یا می افتد را نباید به مسائل سیاسی ارتباط دهیم. بالاخره یک تصادف حتی در خیابان هم می تواند رخ دهد. یا خطای شخصی است یا حمل و نقل دچار مشکل می شود و در خیابان تصادف می شود، هواپیما سقوط می کند و ... برای کشتی نیز می تواند چنین اتفاقی رخ دهد و نباید با تئوری توطئه آن را تبیین و تحلیل کرد.

اتفاقی که رخ داده این است که یک کشتی با عظمت با مواد بسیار سنگین مشتعل در اثر برخورد ناگهانی منفجر شده و عده ای نیز در آن کشته شدند. چینی ها اقدام به کمک کردند ولی کار از کار گذشته بود. فکر نمی کنم که دولت ایران در ارتباط با این موضوع با چینی ها وارد مناقشه شود. ایران از یک جهاتی با چین ارتباط های عمیق پیدا کرده که این ارتباطات را درگیر مسائل جانبی کردن چندان آسان نیست. چینی ها نیز از هر مشتری نمی گذرند. این طور نیست که چینی ها ایران را دست کم گرفته باشند. مناسبات تجاری ایران و چین عمیق تر از این حرف ها است که با تصادف غیرعمدی تحت تاثیر قرار بگیرد.

 

 

فکر می کنید این اتفاق موجب می شود که میزان تجارت از طریق کشتی و استفاده از نفتکش کاهش پیدا کند؟

- کشور احتیاج به پول نفت و میعانات گازی دارد. به هر حال باید این محصولات را صادر کند. از سوی دیگر وضعیت ناوگان های دریایی کشور مانند بقیه ناوگان های حمل و نقل کشور یعنی هوایی و زمینی فرسوده است. دولت آقای روحانی در تلاش بود که حمل و نقل هوایی که فرسوده است را بهبود ببخشد و نوسازی کند اما همزمان با مناقشات برجام این اقدام فعلا عقب افتاده است. در حال حاضر حمل و نقل کشور درگیر چالش هایی شده است که نمی توان گفت به کجا می انجامد. حتما در ناوگان های دریایی نیز چنین مشکلاتی وجود دارد. باید ناوگان های دریایی کشور را نوسازی کرد. گمان نمی کنم که وضعیت ما به نحوی باشد که به دلیل نقصی که در ناوگان دریایی وجود دارد، از صادرات مواد نفتی و میعانات گازی دوری کنیم و صادرات را کنار بگذاریم. بالاخره حتی اگر ناوگان هم نو و به روز باشد، احتمال بروز حادثه وجود دارد و این ریسک در هر نوع از حمل و نقل وجود دارد اما بعید می دانم که این اتفاق در روند صادرات و فروش کشور تاثیری بگذارد.

ناوگان حمل و نقلی ایران چقدر با ساختارهای روز جهانی همخوان است؟

- باید این سوال را از یک متخصص پرسید اما به نظر می رسد همانطور که در حوزه های دیگر به دلیل تحریم ها و مناقشات یک فاصله قابل توجهی با کشورهای پیشرفته داریم، حتما ناوگان حمل و نقل کشور نیز چنین مشکلی را دارند. ناوگان حمل و نقل کشور به روز نیست و باید اصلاح شود. به روز نبودن به این معنا نیست که در 30 الی 40 سال گذشته همه نفتکش ها در دریا تصادف می کردند یا آتش می گرفتند. این اتفاق مگر چند بار رخ داده که ما مبر آن تاکید داشته باشیم. چند دفعه یک ناوگان حمل و نقل میعانات گازی در دریا به یک جسمی اصابت کرده و آتش گرفته است؟

از نگاه شما مشکل اصلی در بروز این اتفاق چه بوده است؟

- نمی توان از نظر فنی و تکنیکی بررسی کرد اما می توان این احتمال را در نظر داشت که اگر ناوگان حمل و نقل کشور مدرن بود از نظر فنی یا تکنولوژی روز می توانستیم از این اتفاق جلوگیری کنیم. در هر صورت باید جعبه سیاه باز شده و تحقیق شود. نمی توان پیش از تحقیق و بررسی جعبه سیاه صحبت کرد. این کار غیر معقول است. در حال حاضر وقت گفتگو کردن در این باره نیست.

 
چرا در ایران هیچ وقت در مورد اثرات محیط زیستی این موضوعات حرفی زده نمی شود؟ حتی بخش خصوصی هم در این مورد اظهارنظر نمی کند؟

- این اتفاق تنها به بحث ورود نفت به دریا محدود نمی شود. مگر کم ضایعات زیست محیطی از خشکی وارد دریا می کنیم؟ مثلا همین زباله و نایلون که در طبیعت رها می شود، اسفناک است. چالش های زیست محیطی در کشور بسیار فاجعه آمیز و تراژیک است. اهمیت دادن به مسائل محیط زیستی تنها این نیست که نگذاریم نفت وارد دریا شود، تنها این نیست که کیسه زباله به خیابان پرتاب نشود، آلودگی صوتی، ساختمان های بدقواره همگی آلودگی های زیست محیطی محسوب می شوند. حتی خود مردم نیز کوچک ترین بهایی به این موضوع نمی دهند. دولت ها نیز مانند مردم اهمیتی به مسائل زیستی نمی دهند. تنها زمانی که اتفاقی می افتد به فکر محیط زیست می افتیم.

دبیر انجمن کشتیرانی و خدمات وابسته ایرانی:

مسافت زیاد احتمال خطای سفرهای دریایی را بیشتر می کند

حادثه سانچی برای ایرانی ها حادثه تلخ و غیر منتظره ای بود اما مسعود پل مه، دبیر انجمن کشتیرانی و خدمات وابسته ایرانی معتقد است که درک خطرات کار روی دریا برای دریانوردان قابل درک و تصور است. او می گوید که نفتکش ها اگرچه دارای امکانات راداری پیشرفته ای هستند اما جز خطاهای معمول انسانی، امکان خطا در این تجهیزات هم وجود دارد.

 

 

اتفاقی که در کشتی سانچی افتاد چقدر در حمل و نقل دریایی طبیعی است؟

- در عرصه حمل و نقل، ریل و دریا اتفاقات فراوانی منتهی به خسارت انسانی و مادی افتاده و طبیعتا خواهد افتاد. اغلب این اتفاقات حاصل خطای انسانی و اپراتوری است که مسئولیت کنترل را دارد و طبیعی است که در کشتی هم این خطاها محتمل تر است، چون کشتی مسافت های طولانی تری را نسبت به هواپیما و قطار در حرکت است و این باعث می شود خطاهای انسانی هم افزایش پیدا کند. طبیعی است که در این تجهیزات هم امکان خطا لحاظ می شود. به طور قطع باید پذیرفت که در تردد وسایل نقلیه به ویژه در نقاطی که گلوگاه یا شاهراه اصلی است و مستلزم تردد وسایل متعدد است، این اتفاق بیشتر به وقوع می پیوندد. متاسفانه در منطقه جغرافیایی که شناور سانچی با شناور دیگر برخورد داشته است، کریدوری وجود دارد که تردد دریایی زیادی در آن نقطه شکل می گیرد.

یعنی وقوع حوادثی از این دست برای کسانی که در این عرصه ها فعال هستند، محتمل است؟

- اگر منظور این است که افرادی که وارد دریا می شوند و چنین حوادثی برای شان قابل درک و تصور باشد، قطعا چنین چیزی هست و افرادی که روی دریا کار می کنند این موضوع را صددرصد پذیرفته اند و با این مسئله کنار آمده اند که شغلی که در دریاست، توأم با مخاطرات و ریسک بالایی است؛ هم از نظر دوری از خانواده و هم محرومیت هایی که باعث می شود در سفر دریایی با آن مواجه شوید.

از نظر تجاری چطور؟

- از دید تجاری موافق با این نیستم که این حوادث قابل پیش بینی است. از این نظر هر جایی که سعی و خطایی صورت می گیرد، مدیریت هایی که مسئولیت های حفظ سرمایه را دارند باید درس بگیرند و در این چرخه به سمت پیشگیری بروند تا پیش بینی. خوشبختانه از این حیث که تا به حال سابقه اینچنینی نداشتیم و متاسفانه از این جهت که این تجربه تلخی که ناوگان دریایی ما برایش اتفاق افتاد باعث از بین رفتن جان با ارزش 32 تن شد اما بعد از آن مبحث اقتصادی است که خب! خسارت زیادی هم به کشور وارد شد.

جز خسارت های جانبی که برای ما بسیار هم ارزش زیادی دارند، خسارت مالی این حادثه چقدر برآورد می شود؟

- ارزش محموله بر اساس آنچه اعلام شد 60 میلیون دلار بوده است و البته هنوز ارزش شناور را به ما اعلام نکرده اند ولیکن از لحاظ فنی شناورهایی که از این کلاس بالا برخوردار هستند از زمانی که سفارش ساخت داده می شوند که در بهترین شرایط دو سال زمان می برد که به دست مالک برسد؛ طبیعی است که با از دست رفتن چنین شناوری دو سال عملیات تجاری و حجم عملیات اقتصادی را که منتهی به دریافت سفارش هست از دست می دهید و در نهایت سهم بازار آن مجموعه از دست می رود.

 

 

در مورد کارکنان کشتی به موضوع خطرات و آسیب ها اشاره کردید و پیش بینی هایی که در شرایط کار دریایی وجود دارد، در همین راستا چه آموزش هایی به ملوان ها و در کل کسانی که به این حرفه مرتبط هستند داده می شود؟

- افرادی که در حوزه دریا فعالیت می کنند از تمام سیکل های آموزشی لازم برخوردار هستند و با انواع مخاطراتی که آنها را تهدید می کند آشنا می شوند. علاوه بر این نیروهایی که در شناورهای اینچنینی فعالیت می کنند از سیستم های آموزشی پیشرفته تری برخوردار هستند از جمله «OTF» که به مفهوم مواجهه با مخاطراتی است که به واسطه حمل نوع کالایی که در اختیار دارید اتفاق می افتد. در جمع بندی خدمه با تمام مخاطرات شغلی خود آشنا هستند و قدرت مقابله با تمام تهدیدات را دارند اما بسته به وقوع نوع حادثه است و شرایط خاص، که قدرت عمل را از افراد بگیرد یا این که امکان آن فراهم بشود که بتوانند با آن حادثه مقابله کنند و ابتکار عمل را در دست داشته باشند.

تجهیزات تشخیصی که در اینگونه کشتی ها وجود دارد تا چه میزان اطمینان بخش است؟ چطور می شود که با وجود این همه تجهیزات، کشتی ها یکدیگر را ندیده باشند چون در حال حاضر علامت سوال بزرگی در مقابل این واقعه وجود دارد، این که چرا کشتی ها دیر متوجه یکدیگر شده اند؟

- اطلاعاتی که ما کسب کردیم نشان می دهد که کشتی چینی ساخت سال 2011 و کشتی ایرانی ساخت سال 2008 است یعنی این که از تمام استانداردهای لازم برای تردد برخوردار بوده اند. گواهینامه های لازم و تجهیزات را داشتند اما این که حادثه حاصل چه علتی است به طور قطع نمی شود اظهار نظر کرد اما باز برای ما هم جای سوال است. با توجه به این که هر دو شناور مجهز به تجهیزات پیشرفته راداری بوده اند چرا این اتفاق افتاده است؛ در عین حال که وقوع حوادث تلخ از این دست رایج هست، الزاما این که یک شناور ایرانی و شناور دیگر چینی بوده است و اینها باعث شده اند که چنین اتفاقی بیفتد، قطعا این طور نیست. در سال های گذشته شناور کروزی که مسافری بود در اروپا با صخره برخورد کرد که منجر به کشته شدن تعداد زیادی مسافر شد یا حادثه شناور کروز دیگری که در کره اتفاق افتاد و تعداد زیادی دانش آموز کشته شدند. به رغم این که کشتی های مسافری از استانداردهای بسیار بالاتری برخوردار هستند. بعضی وقت ها این اتفاق می افتد که حاصل خطای انسانی است و بعضی وقت ها حاصل تجهیزات است یا محاسباتی که صورت می گیرد اما در عین حال الان زمان خوبی برای این که اظهارنظر کنیم نیست. باید صبر کرد تا زمانی که اطلاعات دقیق میدانی به دست بیاید و علت این تصادم را بتوان تشخیص داد.

 

 چه زمانی برای بازخوانی جعبه سیاه کشتی لازم است؟

- در این زمینه اطلاعی ندارم ولیکن دستگاهی که به خاطر تشخیص عامه مردم جعبه سیاه نامیده می شود اگر اطلاعات ضبط شده را در اختیار داشته باشد تا حد زیادی امکان این که بشود تشخیص داد که حادثه حاصل چه اتفاقی بوده را فراهم می کند.

 
این هم جای سوال است که کشتی که با نفت کشت برخورد کرده است هیچ آسیبی ندیده است و مسافران هم صحیح و سالم هستند. این چطور توجیه پذیر است.

- کشتی که با سانچی تصادف کرده چون محل تصادم دماغه بوده است و طبیعتا دماغه کشتی قوی ترین نقطه ای است که در سازه طراحی می شود، معمول است که حتی اگر خسارت ببیند منتهی به غرق شدن یا انفجار کشتی نخواهد شد. در تمام کشتی ها دماغه به دلیل شرایط خاصی که دارد حتی اگر تانکر باشد در مخازن آن آب قرار داده می شود، از طرفی محل تصادف سانچی مستقیما در مخازن بوده و وقوع انفجار هم در مخازن، این قسمت هم امکان ورود آب را به مخازن و کریدورهای مخازن مهیا می کند و متاسفانه انفجار در بدنه به گونه ای است که تاثیرات بیشتری را بر سانچی وارد کرده است تا این که به شناور مقابل صدمه وارد شود. از این حیث به اعتقاد بنده هیچ شبهه ای وجود ندارد.

به لحاظ امنیتی در این نفتکش ها با این میزان خطر بالقوه چه تجهیزات ایمنی برای مواقع اضطراری هست؟

- کشتی های نفتکش از استانداردهای لازم در شیشه ها، دیوارها، کابین فرماندهی، اتاق ها و سایر قسمت ها با درجه استقامت بالا برخوردار هستند و تجهیزات اطفای حریق هم دارند. همچنین لباس های ضد حریق و کپسول های اکسیژن جزو ملزومات اصلی کشتی هاست اما این تصادم از آنجایی که در نیمه های شب اتفاق افتاد، امکان عکس العمل را از آنها گرفته است و احتمالا جز افراد شیفت بقیه در حال استراحت بوده اند، بنابراین در همان لحظه های نخست انفجار در مواجهه با حرارت و دود گازهای سمی قرار گرفته اند.

 

 

آقای پل مه! ابهامات زیادی در مورد این کشتی وجود دارد از جمله سهل انگاری چینی ها برای امدادرسانی یا اهمال مسئولان ایرانی در پیگیری وضعیت این افراد، نظر شما در مورد ابهامات چیست؟

- زمانی که حادثه ای دریایی اتفاق می افتد فارغ از ملیت، طبق پروتکل ها، هر شناوری که در محدوده تردد باشد، موظف به امدادرسانی است اما اینطور هم نیست که مثلا یک کروز یا یک قایق ماهیگیری برود آن را خاموش کند اما در مورد کشتی سانچی محل وقوع حادثه در مرزهای آبی چین بوده است پس اگر قرار بر کمک رسانی بود چین باید آن کار را می کرد، بر هیچ کس هم پوشیده نیست که در ساعت های اولیه چینی ها کمک رسانی کردند اما هیچ گونه سندی هم که نشان دهد چینی ها ممانعت کرده اند وجود ندارد.