انتقاد نسبت به بی‌توجهی به شهروند در طرح‌های جامع شهری/ باید به وفاق مفاهیم پایه‌ای در شهرسازی برسیم
معاون معماری و شهرسازی وزارت راه و شهرسازی با تاکید بر اینکه فقر ادبیات توسعه در حوزه شهرسازی و معماری کشور بسیار جدی است، گفت: باید این مجموعه نشست‌ها ادامه پیدا کند تا بتوانیم به وفاق روی مبانی و مفاهیم پایه در حوزه شهرسازی برسیم.
به گزارش خبرنگار پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی، یکصد و نود و پنجمین جلسه گفتمان از سلسله گفتمان‌های نقد معماری و شهرسازی با موضوع "تداوم توسعه شهری با چه ویژگی‌هایی در راه است؟ " با حضور محمدسعید ایزدی، معاون معماری و شهرسازی وزارت راه و شهرسازی در خانه هنرمندان برگزار شد.
در این جلسه محمدسعید ایزدی معاون معماری و شهرسازی وزارت راه و شهرسازی بیان کرد: این مجموعه نشست‌ها باید ادامه پیدا کند تا بتوانیم به وفاق روی یک سری مبانی و مفاهیم پایه در حوزه شهرسازی برسیم.
وی با اشاره به اختلافاتی که باعث روش‌های متفاوت در تنظیم برنامه‌ها شده است، گفت: تلقی‌هایی که امروز از مفاهیم پایه داریم این است که در حوزه حفاظت از بافت تاریخی همه تصور می‌کردیم که مفهوم حفاظت را می‌دانیم و بر روی آن وفاق داریم.
معاون معماری و شهرسازی وزارت راه و شهرسازی ادامه داد: یک سند یک صفحه‌ای در سال گذشته تنظیم کردم که در آن ۱۳ بند از بدیهیات وجود داشت، اما یکسال تا یکسال و نیم بین مجامع مختلف طول کشید تا راجع به این ۱۳ بند بتوانیم به توافق اولیه برسیم.
وی بیان کرد: این نشست‌ها می‌تواند با گفت و گو درباره مفاهیم پایه برطرف کننده این معضل باشد و در خصوص مفهوم توسعه و شهر توافق صورت گیرد که باید در این موضوع گفت و گو‌های بسیاری انجام شود و در شورای عالی معماری و شهرسازی یا مراجع دیگر آن را مدون کنیم.
ایزدی با بیان اینکه فقر ادبیات توسعه در حوزه شهرسازی و معماری کشور بسیار جدی است، تصریح کرد: امیدوارم نتیجه این نشست‌ها وفاق ما بر مفاهیم پایه‌ای که باید مبنای فعالیت‌ها قرار بگیرد، باشد، زیرا هر کدام از ما بر مبنای تلقی‌ای که از موضوع داریم برنامه‌ریزی می‌کنیم که تبدیل به تقابل‌های اساسی می‌شود که روز به روز گسترش پیدا می‌کند.
معاون معماری و شهرسازی وزارت راه و شهرسازی سوالاتی در خصوص برنامه فیزیکی، تفاوت بین شهر‌های مختلف کوچک و بزرگ در برنامه جامع شهری مطرح کرد و افزود: این سند و برنامه در چه مقیاسی است و علت اینکه طرح‌های جامع با ناکارآمدی مواجه هستند اتصال به نگاه سرزمینی یا دوری از این نگاه است؟
طرح جامع باید حیات مدنی را شهر بازتاب دهد
در این نشست سپیده شفائی، عضو انجمن صنفی مهندسان مشاور معمار و شهرساز طی سخنانی اظهار کرد: دوبعدی و کالبدی بودن طرح جامع بیشتر در زمینه کمی بوده و کیفی نیست که این سوال مطرح است که ریشه این استنباط چیست و معنای کیفیت در برنامه جامع مشابه کیفیت در طراحی شهری است؟
وی ادامه داد: باید دید که چگونه می‌توانیم اعتبار از دست رفته طرح‌های جامع را به عنوان یک سند مهم زنده کنیم و به مرور زمان حواشی ایجاد شده این سند را مخدوش کرده و آن را جامعیت در آورده است.
عضو انجمن صنفی مهندسان مشاور معمار و شهرساز با تاکید بر اینکه سند طرح جامع باید روزآمد شود، گفت: برنامه جامع باید کل نگر، جامع نگر و دراز مدت باشد و توسعه فیزیکی را در بر بگیرد که برگرفته از اهداف جامعه شهری و سیاست‌های اجتماعی و اقتصادی باشد.
وی با بیان اینکه در طرح جامع تهران در سال ۱۳۴۷، ده آیتم اصلی برای آن در نظر گرفته شد، افزود: در سند جامع و تفصیلی محله، ناحیه، منطقه و شهر مطرح است، اما در اسناد آمریکا جز سطح محلی و سطوح دوم، یک تقسیم عمده به وجود آمده و در سطح سوم بین تقسیمات عمده و مرکزی تفاوت قائل شده اند.
شفائی با بیان اینکه سند طرح جامع وظیفه نشان دادن سه بخش اصلی که به سکونت برمی گردد را دارد گفتا: طرح جامع در هر بخش سهم تعیین کرده و کلی نگری و جامع نگری در آن اهمیت دارد تا احکام ملی و محلی را در بر بگیرد.
وی تاکید کرد: در برنامه‌ریزی نرخ خانه‌های خالی اهمیت بسیاری دارد و اگر در شهری نرخ خانه‌های خالی بالا باشد اجازه ساخت واحد‌های مسکونی نمی‌دهند و سرمایه را به سمت توسعه شهری هدایت می‌کند و براساس چرخه خانوار مسکن تولید می‌کند.
عضو انجمن صنفی مهندسان مشاور معمار و شهرساز ادامه داد: در طرح‌های جامع به نرخ تصادف و نقاط حادثه خیز توجه زیادی شده و نوع اشتغال در شهر نیز اهمیت بسیاری دارد.
وی با تاکید بر اینکه سند طرح جامع باید حیات مدنی را شهر بازتاب دهد، افزود: در این سند شهرداری تنها وظیفه حفظ و افزایش ثروت شهری را بر عهده دارد و مخاطب سند جامع نیز شهروندان، دولت، شهرداری و قوه قضائیه هستند.
شفائی بیان کرد: سند جامع نمی‌تواند بدون شناخت اقشار جامعه اعم از قومی، اجتماعی و ... تدوین شود و انتخابات در آن براساس تقسیم بندی جوامع شهری است.
وی با بیان اینکه موضوع مالیات و عوارض متفاوت هستند، تصریح کرد: یکی دیگر از وظایف سند جامع شناخت مناطقی است که باید مالیات دهند یا از پرداخت آن معاف هستند و مالیات شهری براساس سند جامع تایید می‌شود.
عضو انجمن صنفی مهندسان مشاور معمار و شهرساز ادامه داد: باید ابتدا سند برنامه تولید شود، سپس برای آن برنامه‌ریزی کرد که در فرآیند برنامه‌ریزی باید نیاز‌ها ارزیابی و جمعیت هدف مشخص شوند.
وی همچنین افزود: چشم انداز شهر‌ها نیز باید با یکدیگر متفاوت باشند که ماهیت محیط در آن تاثیر زیادی دارد و بررسی و تحقیق پیچیده‌ترین فعالیتی است که برای برنامه‌ریزی در طرح‌های جامع باید انجام داد.
شفائی بیان کرد: برای پیاده سازی برنامه باید سه اصل کنترل استفاده از زمین، سرمایه گذاری دولت و سیستم مالیات زمین مورد توجه قرار بگیرد.
ارتباط سیاسی شهر با ساختار قدرت در طرح جامع و کالبدی مغفول مانده است
کامبیز مشتاق گوهری مدیرکل جدید دفتر طرح‌های کالبدی وزارت راه و شهرسازی نیز در این پانل اظهار کرد: در هفتاد سال پس از قاجار با هنر مهندسان و معماران، شهر‌ها به جایی رسیده اند که واجد طرح، برنامه و الگو هستند و به مفهوم سیاسی شهر‌ها بی توجه بوده ایم.
وی با بیان اینکه شهر ماهیت سیاسی مهمی در مقابل روستا‌ها دارد، گفت: ارتباط سیاسی شهر با ساختار قدرت در طرح جامع و کالبدی مغفول مانده که به نظر من دلیل آن اولویت سامان دادن در برنامه ریزی این طرح‌ها بوده است.
مدیرکل جدید دفتر طرح‌های کالبدی وزارت راه و شهرسازی افزود: امروز مطالبات و سطح آگاهی شهروندان تغییر پیدا کرده و باید در تهیه طرح‌های جامع بازنگری صورت بگیرد و افزایش کیفیت زندگی برای ایجاد سبک زندگی ویژه برای شهروندان در طرح‌ها لحاظ شود.
وی تاکید کرد: در طرح‌های جامع شهری به جز شکل دادن فیزیک شهر می‌تواند سازنده فرهنگ و منش شهروندان شود که بخش عمده‌ای از این سیاست به برنامه‌ریزی‌های کلان مرتبط است.
مشتاق گوهری ادامه داد: موضوعات شهروندی در بازنگری طرح‌های جامع باید دقیقتر بررسی شود تا ارتقای کیفیت شهروندان و مسئولیت پذیری آن‌ها بهبود یابد.
نهاد‌های محلی باید در تهیه طرح‌های جامع در نظر گرفته شود
اسفندیار زبردست عضو هیات علمی دانشگاه با بیان اینکه مشکل شهرسازی با روند تهیه طرح‌ها حل نمی‌شود، گفت: باید ارتباط بین مدیریت فضایی و نظام برنامه‌ریزی فضایی در نظر گرفته شود و در صورتی که نظام مدیریت اجرایی مناسبی برای طرح کاملی فراهم نشود، طرح بی فایده خواهد بود.
وی بیان کرد: نهاد‌های محلی مجریان طرح‌ها هستند و اگر آن‌ها در تهیه طرح‌ها در نظر نگیریم، طرح ایده آل نخواهد بود.
زبردست تاکید کرد: ماهیت و مدیریت طرح ها، ارتباط با نظام مدیریت شهری و دست اندرکاران اجرای آن‌ها باید در برنامه‌ریزی طرح‌ها در نظر گرفته شوند و در تغییرات باید مدیریت تهیه، مدیریت اجرا و شهروندان را لحاظ کنیم.
وی افزود: بازنگری در طرح‌های جامع باید تدریجی انجام شود و در زمان اجرا می‌توان آن را بهبود داد که هر چند سال یکبار می‌توان آن را اصلاح کرد.
در پایان این جلسه سخنران و اعضای پانل به سوالات شرکت کنندگان پاسخ دادند.
