با توجه به شرایط فعلی بافت‌های فرسوده و همچنین نیاز اقتصادی کشور برای ایجاد رونق در بازار مسکن و ساختمان نوسازی این مناطق با بهره‌گیری از یک الگوی توسعه‌ای بدون شک به عنوان یک فرصت محسوب شده و باید مورد توجه قرار گیرد.
در این راستا طبق طرح پیشنهادی از سوی وزارت راه و شهرسازی مبنی بر الگوی نوسازی و بازآفرینی بافت‌های فرسوده و ناکارآمد شهری و تولید مسکن محلی در مقیاس بزرگ و همچنین تأکیدات رئیس جمهوری فاز اول این طرح تحت عنوان طرح پیشگام با همکاری کم‌سابقه دولت و شهرداری پایتخت به اجرا درمی‌آید.
مطابق جزئیات طرح «پیشگام»، ساخت ۵۵ هزار واحد مسکونی در بافت فرسوده تهران برای افق ۵ساله، هدف‌گذاری شده است؛ به‌طوری‌که با شروع فاز اول، امکان تکرار این ظرفیت برای هر سال وجود داشته و ساخت‌وساز در این طرح با سه روش «محلی‌سازی»، «محله‌سازی مرحله‌ای» و «محله‌سازی جایگزین» انجام می‌شود.
براساس این طرح نوسازی از طریق پروژه‌های محلی متعارف و کم‌مواحد و همچنین مقیاس بزرگ با پراکندگی پروژه‌ها در عرض بافت هدف اصلی روش اول تحت عنوان محلی‌سازی بوده و به مواردی از جمله ورود توسعه‌گر به محلات، مذاکره با مردم و توافق برای تجمیع ۳ تا ۵ پلاک ناپایدار (۲۰۰ تا ۳۰۰ زمین حاصله)، امضای قرارداد مشارکت وتعیین سهم الشرکه مالکین، تعریف پروژه‌های متعدد و پراکنده در بافت، اسکان موقت ساکنین، ساخته شدن پروژه‌ها وتحویل ۵۰ درصد واحدها به مشارکت کنندگان، پراکندگی پروژه‌ها به لحاظ مقطعی وهم گرایی در طول دوره نوسازی، گسترش تصاعدی تا نوسازی کل محله، راهبرد عملیاتی پیشبرد طرح معاوضه (تبدیل ستانده به نهاده مرحله بعدی)، در نظر گرفتن فضاهایی از تجمیع پلاک‌ها به عنوان سرانه‌ها و خدمات عمومی و بازآفرینی و اصلاح تدریجی بافت اشاره دارد.
همچنین روش دوم نیز تحت عنوان محله‌سازی مرحله‌ای با هدف نوسازی از طریق تجمیع بلوکی پلاک‌های فرسوده و ناپایدار و راهبرد بازانتظام زمین (با تفکیک بلوک ها و قطعات محلی - پازل ساده) به مسائلی از قبیل تعریف مشارکت با ساکنین توسط توسعه‌گر، حل مسئلۀ اسکان موقت، اجرا در محلاتی که بازانتظام فضا منجر به بهره‌دهی بیشتر زمین شود، طراحی جدید برای عملیات؛ ضمن توجه به فضاهای هویت بخش و تناسب‌های شهری لازم، طراحی الگوی شهری محلۀ هدف با نگاه شروع عملیات مرحله‌ای از امکان پذیرترین قطعه، تعداد تجمیع پلاک‌های فرسوده ( تعدادی که زمین مورد نیاز برای عملیات یک قطعه یا بلوک مسکونی را فراهم سازد)، قابلیت گسترش عملیات نوسازی به صورت تصاعدی، تبدیل بخشی از قطعات به سرانه‌ها و فضای عمومی یا باز، برطبق طرح و توجه به ضریب مشارکت و جانشینی املاک مردم تأکید دارد.
براساس الگوی طرح تدوین شده، روش سوم با عنوان محله‌سازی جایگزین نام‌گذاری شده و مواردی چون نوسازی از طریق ساخت شهرک‌ها یا مجتمع‌های مسکونی برای جایگزینی مکانی-قرینه‌ای محلات به صورت همسایگی و پیشبرد عملیات نوسازی با استفادة ترتیبی از زمین‌های محلات قبلی برای محلات همسایۀ بعدی از اهداف اصلی آن محسوب می‌شوند.
لازم به ذکر است که امکان‌پذیری اصل حاکم بر سه سطح به شمار رفته و هر سه عملیات به طور همزمان قابل اجرا هستند.
ابعاد عملیاتی طرح پیشگام در تهران
از آنجایی که سطح اول و دوم طرح مذکور قابل جمع در بسیاری از محلات هدف به ویژه در تهران و شهرهای بزرگ است برای اجرای طرح پیشگان در پایتخت انتخاب و مورد توجه قرار گرفته است.
طبق این برنامه ۲۰ هزار واحد مسکونی در قالب مجتمع‌های مسکونی و مجتمع‌های اسکان موقت و ۳۵ هزار واحد مسکونی در قالب پروژه‌های محلی اجرا شده و همزمان با آن اقداماتی برای انعقاد قراردادهای آتی و تأمین الزامات تکثیر و همچنین نهادسازی برای تکثیر طرح‌های مشابه در مناطق دیگر طی یک سال آینده نیز مورد توجه و اجرا قرار خواهد گرفت.
گفتنی است طبق مطالعات صورت گرفته مواردی از جمله اسکان موقت، جلب مشارکت همۀ ساکنین در مراحل اولیه، تعریف ضریب معاوضۀ مطلوب به نفع مردم، امکان کنترل و تنظیم تراکم مسکونی و تراکم جمعیتی (ساختاردهی تقاضا در راستای هدف) و همچنین فراهم شدن بسته‌های اقتصادی برای ورود سرمایه‌گذاران خارجی از گلوگاه‌های این طرح محصوب شده و باید در زمان اجرا مورد توجه قرار گیرد./
