تبدیل تهران به شهر الکترونیک از ایده تا عمل : حرکت پایتخت به سمت توسعه استارتاپ های شهری

تبدیل تهران به شهر الکترونیک یکی از اهداف اصلی سند چشم انداز1404 پایتخت به شمار می رود. هرچند در تحقق این هدف این شهر با مشکلاتی از قبیل توسعه زیرساخت ها و شبکه فیبر نوری دست و پنجه نرم می کند؛ اما به نظر می رسد که ظهور استارتاپ های حوزه های مختلف شهری نشان می دهد با تلاش شرکت های دانش بنیاد؛ پایتخت حکت خود را برای تبدیل شدن به یک شهر کاملا الکترونیکی شروع کرده است.

 

 

تیتر شهر: شاید تا همین چند سال پیش دسترسی به برخی از خدمات شهری آن هم از طریق اینترنت و از داخل منزل توسط پایتخت نشینان کمی دور از انتظار به شمار می رفت؛ اما در سایه اپلیکیشن های موبایلی به نیاز شهروندان پاسخ داده شده است. شاید بتوان گفت ظهور مشاغل نوین متکی به دانش های جدید تحت عنوان استارتاپ ها باعث شده تا تهران با سرعت بیشتری در مسیر تبدیل شدن به یک شهر الکترونیک دانش بنیاد؛ قرار گیرد. تعاریف علمی حکایت از آن دارد که شهر الکترونیک شهری است که شهروندان آن بتوانند به راحتی با مراکز خدمات رسان شهری ارتباط برقرار کرده و سرویس های مورد نیاز خود رادریافت کنند.

 

به عبارت ساده تر شهرهای الکترونیک از تعدادی زیرساخت‌های مرتبط با فن‌آوری اطلاعات تشکیل شده‌اند که البته  ارتباط با این مراکز اطلاع‌رسانی به سهولت انجام شود.

 

مطالعات نشان می دهد شهری مطلوب برای کسب‌و‌کار است که به راحتی به اینترنت با سرعت بالا و شبکه فیبر نوری، دسترسی داشته باشد. باید قبول کرد تهران در تامین زیرساخت های مورد نیاز برای تبدیل شدن به شهر الکترونیک دارد؛ اما برخی محققان معتقدند تهران را به شهر الکترونیکی می‌توان تبدیل کرد، اما به شرط آنکه در ساختار توسعه و فن‌آوری اطلاعات کشور سرمایه‌گذاری های لازم انجام شود.

 

دسترسی سریع به تمام خدمات شهری از جمله شاخص‌ترین ویژگی‌های شهر الکترونیک است. اما سوال اینجاست که سطح خدمات در شهرهای الکترونیکی در چه وضعیتی قرار دارد؟
 پژوهش های اخیر در حوزه تبدیل تهران به شهر الکترونیک نشان می دهد؛ خدماتی که در روش‌های سنتی ارائه می‌شود معمولا به خاطر محدودیت‌های زمانی، مکانی و دسترسی افراد و محدودیت ارائه یا خدمات معمولا از یک سطح عادلانه و قابل دسترسی برای همه برخوردار نیست. اما از ویژگی‌های مهم شهر الکترونیک عدالت محور بودن خدمات است به این مفهوم که همه شهروندان می‌توانند از تمامی خدمات در طول شبانه‌روز بهره‌مند شوند و کسی حقش ضایع نمی‌شود و در حقیقت در دسترس همه بودن ویژگی بسیار مهم خدمات الکترونیک است که معمولا در روش‌های سنتی برقرار نمی‌شود.

از مزایای اقتصادی شهر الکترونیک می‌توان به کاهش هزینه‌های تردد شهری، افزایش سرمایه‌گذاری در نتیجه گسترش ارتباطات جهانی، صرفه‌جویی در مصرف سوخت‌های محدود، تسهیل انجام امور اقتصادی به خاطر ۲۴ساعته بودن ارائه خدمات اشاره کرد. کاهش زمان اتلاف شده شهروندان در ترافیک، عرضه بهتر خدمات، توزیع عادلانه‌تر امکانات، کاهش آلودگی محیط‌زیست، افزایش اشتغال و بهبود مدیریت پایدار شهری از دیگر ویژگی‌های اقتصادی شهر الکترونیکی است. از سوی دیگر، مهم‌ترین اثرات فرهنگی شهر الکترونیک شامل اطلاع‌رسانی سریع، انتشار نشریات الکترونیکی برای شهروندان، آموزش مجازی، ایجاد کتابخانه دیجیتالی، افزایش سواد و ایجاد نوعی جهان‌نگری است که به افزایش رفاه و ارتقای فرهنگ کمک می‌کند.

 

درواقع در شهر الکترونیکی دیگر شهر به مثابه کالبدی که ساختمان‌های بلند،‌ خیابان‌های پرترافیک و آلودگی‌های زیست‌محیطی را در بر می‌گیرد؛ نیست، بلکه شهری است که در آن تعامل میان شهروندان و مسئولان اهمیت بیشتری می‌یابد و این تعاملات دو سویه است که محیط اجتماعی را برای شهروندان ایجاد می‌کند. فراهم آوردن خدمات اینترنتی با کیفیت و سرعت بالا برای شهروندان، بهبود کیفیت زندگی مردم با تسهیل فعالیت‌های شهری و بهبود اوضاع اقتصادی شهر، یک مرحله‌ای کردن ارائه خدمات به شهروندان با تعریف مناسب ارتباطات شهری توسط فن‌آوری اطلاعات و همچنین الکترونیکی کردن آنها از جمله شاخص‌ترین مزایای عمده شهر الکترونیک است.
کاهش آلودگی هوا با کاهش ترافیک شهری، تسریع در برطرف شدن مشکلات ایجاد شده در شهر با ایجاد ارتباط مستقیم بین مسئولان با شهروندان، صرفه‌جویی در وقت و انرژی از طریق کاهش جابه‌جایی در اثر الکترونیکی شدن فعالیت‌ها، جلوگیری از سرمایه‌گذاری بیشتر بر روی روش‌های قدیمی اداره شهر، افزایش نظم و کاهش فساد اداری و کارآفرینی برای بخش کثیری از جوانان در سطح شهر از دیگر مزایای ایجاد شهر الکترونیک است.

 

با توجه به مزایایی که تبدیل تهران به شهر الکترونیک می تواند متصور شد؛ اما به نظر می‌رسد در کشور ما مشکلات عمده‌ای در راه‌اندازی شهر الکترونیک وجود دارد. برخی مشکلات عمده راه‌اندازی شهر الکترونیک در ایران در سطوح مردم عادی و مسئولان بیشتر فرهنگی است. وقتی متولیان توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات کشور اعتقادی به این کاربرد فن‌آوری اطلاعات ندارد، اعلام می کنند شهر الکترونیک به ما مربوط نیست دیگر مشخص می‌شود که مشکلات دیدگاهی، ایدئولوژیک و فرهنگی عمده‌ترین موانع راه‌اندازی شهر الکترونیک است.

 

از سوی دیگر متاسفانه زیرساخت موجود شهرهای کشور حتی در تهران در این زمینه آماده نیست و با این اوصاف اگر بخواهیم تهران را به یک شهر الکترونیکی تبدیل کنیم قطعا با یک سری چالش‌های عمده زیرساختی مواجه خواهیم شد.

 

تحقق مدیریت یکپارچه شهری زیر سایه تبدیل تهران به شهر الکترونیک
 
تحقق شهر الکترونیک و متعاقب آن شهروند الکترونیک، یکی دیگر از طرح‌هایی بود که توسط محمدباقر قالیباف، شهردار تهران مطرح شد. به‌رغم مشکلات زیرساختی‌ای که کشور در تحقق دولت الکترونیک با آن روبه‌روست، اما برآوردهای کارشناسان سازمان فن‌آوری اطلاعات شهرداری تهران نشان می‌دهد که در طول 8 سال اخیر مدیریت شهری تهران گام‌های بلندی را برای تحقق شهر یکی از پیش‌نیازهایی که برای تحقق شهر الکترونیک وجود دارد، تحقق مدیریت یکپارچه شهری در تهران است، اگر این مشکل در مدیریت کلانشهری چون تهران با همکاری سازمان‌های ذی‌ربط رفع شود، می‌توان به جرات ادعا کرد که در طول سال‌های اخیر شهرداری تهران در تحقق پایه‌های شهر الکترونیک در پایتخت کارهای بزرگی را انجام داده است. مسئولان شهری به این مساله اعتقاد دارند با ایده‌آل‌هایی که برای تبدیل تهران به شهر الکترونیک مدنظر است، هنوز فاصله داریم اما در همین مدت و با توجه به محدودیت‌های قانونی و زیرساختی‌ای که در کشور وجود داشت، توانستیم کارهای تاثیرگذاری را در تحقق شهر الکترونیک در تهران انجام دهیم.

 

تحقق دولت الکترونیک ومتعاقب آن شهر الکترونیک از جمله ایده‌هایی است که کارشناسان و متخصصان فن‌آوری اطلاعات اجرای آن را در کشور ضروری می‌دانند. با وجود اینکه زمزمه‌های پیاده‌سازی این ایده که از تجربه‌های جهانی آن بیش از سه دهه می‌گذرد، در ایران از سال 79 آغاز شد، اما برآوردهای کارشناسان فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات نشان می‌دهد که تحقق دولت الکترونیک همچنان در هاله‌ای از ابهام است چون همچنان زیرساخت‌های اجرایی شدن این طرح در کشور فراهم نیست. اما در مقابل دولت الکترونیک، شهر الکترونیک از دیگر موضوعاتی است که از سوی کارشناسان و برنامه ریزان فن‌آوری اطلاعات مطرح شد.متخصصان این حوزه معتقدند با اجرایی نشدن کامل ایده دولت الکترونیک نمی‌توان انتظار داشت که کلانشهرهای بزرگی مانند تهران تبدیل به شهر الکترونیک شوند این در حالی است که مدیریت قبلی شهر تهران اعتقاد داشت در طول یک دهه توانسته با ترسیم 18 گام در سه حوزه زیرساخت، ارائه سرویس‌های الکترونیکی و فرهنگ‌سازی و ارتقای سطح آگاهی کارکنان در حوزه ITC طرح‌های متعددی را اجرایی کند. 18 گامی که محمد باقر قالیباف اعتقاد داشت در طول سال های اخیر زیرساخت های آن را در شهر تهران عملیاتی کرده؛ شامل مباحثی چون  مرکز اطلاعات شهر تهران، توسعه شبکه فیبر نوری، ‌توسعه دفاتر خدمات الکترونیک، پورتال شهرداری تهران، مدیریت و کنترل طرح‌ها، امنیت سامانه‌های شهرداری، سامانه طرح تفصیلی و... می شد.

 

 

علی‌اصغر قائمی، . مدیرعامل سازمان فن‌آوری اطلاعات شهرداری تهران در این باره  عنوان کرده است: برای تبدیل تهران به شهری الکترونیکی سعی کرده‌ایم تا موانع قانونی را با استفاده از نهادهای فرادستی مانند شورای شهر تهران یا مجلس رفع کنیم. اما در این میان اجرای قوانین از سوی سازمان‌های تصمیم گیر در اداره یک شهر مهم‌ترین مسئله است که به نظر می‌رسد با ایجاد تعاملات بین سازمانی و به دور از نگاه‌های سیاسی امکان‌پذیر باشد. دومین مسئله‌ای که برای تحقق شهر الکترونیک در تهران نیاز بود، تغییر روش‌های سازمانی برای تعامل با شهروندان است. به عنوان مثال تمامی بخش‌ها و سازمان‌های شهرداری تهران باید می‌پذیرفتند که به جای روش‌های حضوری می‌توان از روش‌های غیر حضوری نیز برای مدیریت شهر و رفع نیازهای شهروندان بهره‌برد. در واقع روش‌های غیر حضوری باعث می‌شود تا بوروکراسی اداری‌ای که در طول سال‌های اخیر سازمان‌ها و شهروندان را درگیر خود کرده بود، کم شود. سومین عامل زیرساختی برای تحقق شهر الکترونیک نیز ایجاد توانمندی‌های لازم در شهرداری تهران بود. زمانی که شهردار تهران تصمیم به اجرای این ایده در تهران گرفت سطح توانمندی‌های سازمانی را در شهرداری تهران بالا برد به همین خاطر است که تهران در تحقق شهر الکترونیک در جایگاه مناسبی قرار دارد.

 

به‌رغم آنکه شهر تهران برای رسیده به نقطه ایده‌آل مدیریت شهری که همان تبدیل شدن آن به یک شهر الکترونیک است؛ تلاش‌های زیادی انجام داده است اما یک مقایسه اجمالی بین تهران و سایر شهرهای بزرگ و پایتخت‌های کشورهای همسایه مانند شهر دوبی امارات متحده عربی یا شهر استانبول ترکیه نشان می‌دهد ، تهران در این زمینه‌ هنوز کاستی‌هایی دارد. در شهرهایی مانند دوبی زیرساخت‌های لازم برای تحقق شهر الکترونیک از سوی دولت فراهم شده است. اما مسئله مهم دیگری که در این میان وجود دارد این است که در بسیاری از شهرهای مطرح خاورمیانه مدیریت یکپارچه شهری از سال‌های قبل محقق شده است. در واقع سرویس‌های خدماتی مانند آب، گاز، برق، مخابرات و همچنین سیستم‌های انتظامی در داخل شهرداری‌ها قرار دارد اما متاسفانه در شهر تهران مدیران شهری هنوز درگیر عدم اجرای قانون مدیریت یکپارچه شهری از سوی دولت و سازمان‌های دولتی هستند.

 

شهرهای هوشمند رویکرد جدید مدیریت شهری دنیا

موضوع شهرهای هوشمند و تحقق این رویکرد در کلانشهرهای دنیا موضوع مهم و بحث داغ مدیران شهری است و اگر منصفانه به این رویکرد مدیریت شهری پایتخت نگاه شود؛ می توان تحقق ایده تبدیل تهران به شهر الکترونیک را دید.

 

توسعه شهرها از جمله موضوعات مهم و زیربنایی است که شهرداران و برنامه ریزان شهری در کلانشهرهای مطرح دنیا به آن توجه کرده اند که برمبنای این رویکرد جدید مدیریتی؛ شهرهای هوشمند یا SMART CITY ها به عنوان بازوی اجرایی تحقق توسعه در شهرها مطرح و تعریف شد.
مدیران شهری به این نتیجه رسیدند که برای اداره موفق کلانشهرهای خود باید سیستم مدیریت آن را در قالبی مشخص تعریف کنند به همین خاطر منابع بین المللی و تحقیقاتی که تا کنون در مورد شهرهای مطرح دنیا انجام شده؛ بسیاری از شهرداران و برنامه ریزان شهری یک سال را به عنوان افق چشم انداز تحقق شهر هوشمند برای خود انتخاب کرده اند.

 

 

در تمام شهرهای مطرح دنیا بخش عمده تشکیل شهر هوشمند در حوزه ITC یا حمل و نقل عمومی و مدیریت ترافیکی است کما اینکه در کنار مدیریت هوشمند ترافیکی موضوعاتی مانند خدمات هوشمند، ایمنی هوشمند، خانه های هوشمند، تحصیل هوشمند و ... نیز باید ایجاد شود.
مازیارحسینی، معاون سابق حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران با اشاره به اینکه در بحث  ITC رفرنس های زیادی در دنیا وجود دارد که می توان به عنوان طرح های تاثیرگذار و تجربه بین المللی از آن استفاده کرد؛ به تیتر شهر گفت: در سازمان های بین المللی توجه به مدیریت هوشمند ترافیکی به عنوان یکی از مبناهای تاثیرگذار در تحقق شهرهای هوشمند پرداخته شده است و تمام شهرها در برنامه ریزی های کلان خود 15 سال آینده را زمانی به عنوان افق چشم انداز خود انتخاب کردند. شهرداری تهران نیز سال 1404 را به عنوان افق چشم انداز خود در حوزه حمل و نقل عمومی و مدیریت هوشمند ترافیکی انتخاب کرد. براین اساس در گام نخست محدوده مرکزی و تاریخی شهر تهران را با هدف کاهش ترافیک و آلودگی هوا به عنوان محدوده استفاده از حمل و نقل پاک و استفاده از تاکسی، اتوبوس، موتور و دوچرخه برقی برگزید.

 

ظهور استارتاپ های شهری

هرچقدر که دولت به عنوان متولی توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات و تشکیل دولت الکترونیک حرکت لاک پشتی خود را در توسعه زیرساخت های مورد نیاز در این حوزه انجام می دهد؛ اما شرکت های دانش بنیاد داخلی با بهره گیری از تجربه های جهانی شبکه کسب و کار نوینی را تحت عنوان استارتاپ ها راه اندازی کردند تا در قالب اپلیکیشن های موبایلی نیازهای مردم را در دسترسی آسان به خدمات شهری برآورده کنند. مسئولان پذیرفته اند که  امروز کسب و کارهای الکترونیکی یا فناوری‌هایی که در بستر IT است در دنیا تحولاتی را به وجود آورده است  و در همین یکی دو ساعته بازدید از غرفه‌ها، مشاهده کردم جوانان سرشار از نوآوری، ابتکار و ایده در این حوزه هستند.

 

اما در این میان ایجاد APP های حوزه خدمات شهری یکی از بزرگترین تحولاتی است که می توان در زمینه تبدیل تهران به شهر الکترونیک به آن اشاره کرد. از راه اندازی تاکسی های موبایلی تا پیدا کردن جای پارک و دسترسی به خدمات خودرویی و... تلاش هایی است که بخش خصوصی در این حوزه انجام داده است.

 

به عنوان مثال اخیر استارتاپ با ورود به حوزه خدمات خودرو توانسته در قالب یک اپلیکیشن فروش، نصب و بالانس تایر انواع سواری را در کشور و تهران اجرایی کند که در نوع خود بی نظیر است. این فروشگاه آنلاین تایر خودرو خدماتی در زمینه تعویض و نصب در محل ارائه می دهد.  

 

 

معرفی استارتاپ‌های حوزه حمل و نقل در ایران

رهسپار راه کاری نوین برای سفری ایمن و ارزان است که به وسیله به اشتراک گذاری وسیله نقلیه در سفر های بین شهری صورت میگیرد. به این روش Ridesharing یا Carpooling گفته می شود.

 

ارسال آسان اولین سامانه جامع برای حمل کالا می باشد. اپلیکیشن موبایل ارسال آسان، واسطه ای برای معرفی نزدیک ترین پیک موتوری به شما است تا محموله ی خود را به آسانی جابه جا کنید.

 

مسیر طلایی توانسته است تا با تولید و به روز رسانی نقشه های کامل حمل و نقلی و ترافیکی یکی از شهرهای بزرگ، اولین پایلوت مکانیزه کردن مسیریابی و مدیریت ناوگان پخش مویرگی درایران را پیاده سازی کند. این APP به مخاطبان زیادی خدمات ارائه می دهد مانند تمامی کارخانجات محصولات غذایی، دارویی، شرکت های پستی، سایته ای فروش اینترنتی، شرکت های توزیع کننده محصولات و .... همچنین تمام شرکتهای لجستیکی که در زمینه پخش مویرگی و مدیریت پخش محصولات فعالیت دارند، می توانند مشتریان این برنامه باشند.

 

سامانه مبین سامانه مدیریت و برنامه‌ریزی یکپارچه ناوگان، به عنوان پایانه مجازی حمل بار عمل می‌کند. این سامانه در شناسایی عوامل حمل همچون شرکت‌های حمل و راننگان و برقراری ارتباط بین ایشان تسهیل ایجاد می‌کند. نوبت‌دهی، تخصیص بهینه منابع و انجام توافق‌های مالی حمل بخشی از وظایفی است که توسط این سامانه صورت می‌پذیرد.

 

بارسی هم اولین اپلیکیشن تمام هوشمند سفارش پیک موتوری آنلاین است.

 

توشه کمتر از یک سال قبل راه اندازی شد. این سایت نیز در زمینه  خرید از خارج و همچنین فروش بلیت چارتری فعالیت می کند.

 

می‌بریم هم  با هدف ایجاد ارتباط بین این افراد و پیشنهاد آن ها به یکدیگر قصد دارد باعث کاهش خودروهای تک سرنشین و کاهش آلودگی و ترافیک شهرها راه اندازی شده است.

 

بامارو برنامه ای است که از طریق آن کاربران می توانند از کافه مورد علاقه خود سفارش بیرون بر دلخواه خود را بدهند، و هنگامی که به کافه می رسند بدون اتلاف وقت و ایستادن در صف سفارش خود را دریافت کنند.

 

اسنپ (تاکسی‌یاب سابق) با هدف ارائه‌ خدمات فناوری اطلاعات و نرم‌افزار به کاربران مسافر و راننده در حوزه درون شهری راه اندازی شده است.

 

کارپینو نیز با هدف دسترسی آسان شهروندان به تاکسی ها در جابه جایی های درون شهری راه اندازی شده است.

 

 

نگاهی به اپلیکیشن پیدا کردن جای پارک در کشور فرانسه

 

در هر صورت پیدا کردن جای پارک نه تنها در تهران بلکه در اکثر شهرهای دنیا یکی از کارهای سخت به شمار می رود. در این زمینه برنامه موبایل Sweetch   به عنوان یکی از پیشگامان پیدا کردن جای پارک در نقاط مختلف شهری بروز و ظهور پیدا کرد. اپلیکیشن Sweetch با شعار فراهم کردن زمینه برای یک «جا به جایی شیرین» در فرانسه شکل گرفت و چندی نگذشت که در میان مردم محبوبیت پیدا کرد. این برنامه به یک ابتکار جالب دست زده است،  کاربران اپلیکیشن Sweetch پنج دقیقه قبل از آنکه به سمت خودروخود حرکت کنند، از طریق این اپلیکیشن آمادگی خود را برای در اختیار قرار دادن جای پارکشان اعلام می‌ کند. در مقابل شخصی که به دنبال جای پارک جدید می گردد نیز از روی نقشه می تواند فضاهای پارک خالی و یا آماده واگذاری را پیدا کرده و  به سمت محل اعلام شده حرکت کند. هر کدام از کاربران در ازای پیدا کردن جای پارک جدید مبلغی معادل پنج دلار را پرداخت خواهند که از این رقم یک دلار سهم توسعه دهندگان اپلیکیشن بوده و چهار دلار به جیب فردی می رود که جای پارک خود را اعلام کرده است!