تبلور معماری اسلامی در مساجد تاریخی مراغه

ایرنا- مساجد تاریخی مراغه با معماری منحصر بفرد و به عنوان یکی از 10 شهر دارای بافت تاریخی و پایتخت سابق ایران، با وجود مرمت برخی از آنها، همچنان در انتظار توجه بیشتر و بازگشت به دوران با شکوه گذشته است.

 

به گزارش ایرنا، مساجد به عنوان نمادی از فرهنگ و نمودی از هنر اسلامی تبلور یافته در تمدن مشرق زمین، همواره مورد توجه حکومت های بزرگ در قرون گذشته بوده است.
کهن شهر مراغه با داشتن 10 مسجد شاخص تاریخی ثبت شده در فهرست آثار ملی میراث فرهنگی، از نظر معماری اسلامی و میراث ماندگار معنوی، از جمله شهرهای صاحب سبک و شهرت در بین شهرهای مختلف کشور است.
سبک منحصر به فرد معماری و تزئینات بکار رفته در بنای داخلی و بیرونی مساجد این شهر که قدمت برخی از آنها به قرن هفتم، دوره ایلخانی، زندیه و صفویه می رسد، جاذبه ای دیگر برای گردشگران و علاقه مندان به فرهنگ، تاریخ و تمدن اسلامی در این خطه از آذربایجان فراهم ساخته است.
کاربرد هنرمندانه سنگ، آجر و چوب در ساخت بنا و تزئینات داخلی مساجد تاریخی در سبک های متفاوت، در طول قرن های گذشته الهام بخش ساخت مساجدی به همین سبک در شهرهای بزرگ تاریخی از جمله اصفهان در دوره صفویه بوده است.
مساجد تاریخی مراغه مانند مسجد قاضی، ملا معزالدین، شیخ تاج، شیخ بابا، ملا رستم، ضریر، ریحان، سفید (آق)، ملامحمود، طاق و شجاع الدوله، نمونه هایی از سبک الهام بخش معماری اسلامی را در خود به یادگار دارند.
با نگاهی به تاریخچه بنای این مساجد می توان این نکته را دریافت که این اماکن مقدس اسلامی در گذشته کاربردی متفاوت تر از امروزه داشته اند.

بر اساس یافته های تاریخ نگاران معتبر داخلی و خارجی، مساجد تاریخی مراغه در قرون گذشته علاوه بر برگزاری آیین های مذهبی و اسلامی، محلی برای آموزش و تحصیل و نیز رسیدگی به امور روزمره مردمان آن زمان بوده است.
هرچند در طول سالیان گذشته برخی از بناهای این مساجد تاریخی منطبق بر اصول میراث فرهنگی احیا و مرمت شده، لیکن برخی دیگر از این آثار تاریخی و فرهنگی در گذر زمان دچار تغییر در بافت معماری، نما و حتی تزئینات داخلی آن شده است.
مدیرعامل انجمن تاریخ پژوهان مراغه با اشاره به قدمت مساجد تاریخی مراغه گفت: این بناهای تاریخی و مذهبی با قدمتی بیش از هفت قرن قدمت، تبلور هنر و معماری اسلامی در کالبد تمدن ایران زمین و الهام بخش بنای مساجد تاریخی کشورمان بوده است.
محمد مشتری افزود: مساجد تاریخی این شهر مجموعه کاملی از معماری های دوره اسلامی بوده و از سه عنصر متفاومت سنگ، آجر و چوب در ساخت این بناها استفاده شده است.
وی ادامه داد: معماری به کار رفته در این بناهای تاریخی با عنوان 'سماع از فرش تا عرش'، مملو از تزئینات داخلی و معماری درون گرا مانند فرش های دستباف محلی تا نقوش اسلامی در ستون ها و سقف هاست.
وی اضافه کرد: برخلاف بنای کلیساها و سایر اماکن مقدس ادیان مختلف، مساجد تاریخی کهن شهر مراغه با بهره گیری از سبک خاص معماری و نقوش اسلامی ، بیشترین احساس نزدیکی و روح معنوی به خدواند را در بیننده و بازدیدکننده ایجاد می کند.
وی با اشاره به موقعیت مکانی و جغرافیایی مساجد تاریخی مراغه در داخل شهر افزود: بر اساس نظریات تاریخ پژوهان و کارشناسان داخلی و خارجی، مساجد تاریخی این شهر به صورت خاصی در کنار حمام، بازار و محلات مسکونی بنا شده و دارای کاربردهای مذهبی، آموزشی و اجتماعی برای مردمان در طی قرون گذشته بوده است.
وی با بیان اینکه معماری بکار رفته در بنای این مساجد الگویی بزرگ برای ساخت سایر مساجد تاریخی کشور بوده است، اضافه کرد: سبک متفاوت به کار رفته در مساجد تاریخی مراغه، از ظرفیت بسیار بالای تاریخی، فرهنگی و اجتماعی برای ثبت در میراث جهانی برخوردار است.
گزارش خبرنگار ایرنا حاکی است با وجود قدمت بالای تاریخی و سبک ارزنده معماری موجود در بنای درونی و بیرونی مساجد مراغه که از این نظر در کشور بی نظیر است، مرمت، بازسازی و نگهداری این آثار معنوی و تاریخی به عنوان جاذبه های بزرگ گردشگری، نیازمند توجه بیشتر مسئولان و تخصیص اعتبارات ویژه است.
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری مراغه نیز با بیان اینکه مرمت مساجد تاریخی مراغه از اولویت های مهم مرمتی است، گفت: مرمت مساجد تاریخی مراغه با توجه به قدمت و سبک معماری خاص آنها به عنوان جاذبه های گردشگری و آثار ملی در حال اجراست.
یعقوب طالبی افزود: تاکنون مساجد تاریخی طاق، ملامعزالدین و شجاع الدوله به صورت کامل مرمت و بازسازی شده است.
وی ادامه داد: با توجه به نیاز به بازسازی برخی از مساجد تاریخی این شهرستان، کار مرمت مسجد تاریخی ریحان و ضریر نیز به زودی آغاز می شود.
وی با اشاره به عملیات بازسازی بنای مسجد ریحان گفت: تفاهم نامه ای با مشارکت بخش خصوصی به منظور مرمت این مسجد امضا شده است و به زودی عملیات مرمتی آن آغاز خواهد شد.
وی با تاکید بر لزوم توجه به بازسازی و مرمت آثار تاریخی در بافت شهری مراغه اضافه کرد: هم اکنون نیز عملیات اجرایی مرمت مسجد سفید (آق) با 95 درصد پیشرفت فیزیکی در مراحل پایانی خود قرار دارد.
به گزارش ایرنا، با احیا و مرمت بنای مساجد تاریخی مراغه در آینده ای نزدیک به همت مسئولان و نیز سرمایه گذاری و مشارکت بخش خصوصی، می توان به توسعه صنعت گردشگری به ویژه در بخش معماری اسلامی به عنوان یکی از آثار شاخص عصر طلایی مکتب مراغه و تمدن آذربایجان امیدوار بود.
به گزارش ایرنا، بیش از 500 اثر ثبتی و حفاظتی در مراغه وجود دارد و برخی از مساجد چوبی این شهر تاریخی از جمله ملامعزالدین، ملارستم، ضریر، قاضی، ریحان و سفید از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
مساجد طاق گنبدی شجاع الدوله و دروازه مراغه نیز از دیگر مساجد جذاب این شهر برای بازدید علاقه مندان به آثار و ابنیه های تاریخی است.
شهرستان مراغه با حدود 515 اثر تاریخی و تپه های شناسایی شده جزو 10 شهر دارای بافت غنی تاریخی و فرهنگی در کشور محسوب می شود که حدود 300 اثر تاریخی آن در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است
شهرستان مراغه با حدود 250 هزار نفر جمعیت در 127 کیلومتری تبریز، مرکز آذربایجان شرقی واقع است.