تضاد منافع در لایه‌های پنهان موجب زمین‌خواری می‌شود!
در همین راستا مصاحبه ای با مدیر کل راه و شهرسازی تهران داشته‌ایم تا به عنوان متولی این کمپین، اهداف و برنامه های موردنظر را تشریح کنند. در این گفت‌وگوی تفصیلی، نادر محمدزاده با اشاره به ضرورت جریان سازی موثر از سوی کمپین مقابله با زمین خواری، بر لزوم حفظ اراضی ملی برای نسل های آینده تاکید کرده است. مشروح این مصاحبه به شرح ذیل است:
نقش رسانه‌ها را در زمینه مبارزه با زمین‌خواری چگونه ارزیابی می کنید و ایجاد کمپین مقابله با زمین خواری چه نقشی می‌تواند در این حوزه ایفا کند؟
اساسا رسانه در دو حوزه جدی می‌تواند نقش داشته باشد که یکی اطلاع‌رسانی و دیگری مطالبه عمومی است. اقدام دیگر رسانه ها این است که می‌توانند جریان‌سازی کنند. هر فردی دارای یک باور عقلی و باور قلبی است و درنهایت به یک باور عملی می‌رسد و برای انجام یک اقدام از مرحله عقلی تا عملی یک فاصله جدی است. یعنی همه می‌دانند زمین‌خواری بد است، اما اینکه بتوانیم واقعا عموم را به این باور برسانیم که جلوی آن بایستند و مسئولان هم از بروز آن جلوگیری کنند، مسئولیت سنگینی است که رسانه می‌تواند ما را از آن مسیر عقلی به مسیر قلبی و عملی برساند.
خیلی از اتفاقات در کشور از طریق رسانه انجام می‌شود. یک اتفاق از طریق رسانه ممکن است تبدیل به ضابطه و قانون شود. اگر رسانه خود را بشناسد و انرژی خود را در جهت جریان‌سازی مثبت و به موقع انجام دهد، بزرگترین رسالت خود را انجام داده است. انتشار خبر در همه رسانه‌ها رایج است، اما مهمتر از اخبار، نقش جریان‌سازی مثبت رسانه‌ها است. به نحوی که بتواند مشکلات موجود را حل کند. چون بسیاری از اتفاقات در کشور ما زمانی حل شده که به یک جریان رسانه‌ای تبدیل شده است.
ظاهرا کمیته‌ای هم در اداره کل راه و شهرسازی استان تهران درخصوص مبارزه با زمین خواری تشکیل شده است. لطفا در رابطه با سیاست ها و اقدامات اجرایی این کمیته هم توضیحاتی را ارائه کنید.
موضوع مبارزه با تصرف اراضی به صورت قانونی مدت‌هاست که جریان دارد ولی پس از سخنرانی مقام معظم رهبری در سال 93، تبدیل به یک جریان جدی‌تری شد. ما هم در اداره کل راه و شهرسازی این موضوع را به عنوان یک اقدام جدی شروع کردیم؛ به جهت اینکه اراضی باارزشی در تهران وجود داشت و همچنین اقدامات انجام شده در اطراف تهران از گستردگی قابل توجهی برخوردار بود. به اضافه اینکه یکسری اقدامات نرم‌افزاری هم در خود سیستم‌ها در جریان بود که نتیجه آن تبدیل به زمین‌خواری می‌شد.
البته لازم به ذکر است، کارگروه‌هایی تحت عنوان شورای حفظ بیت‌المال داریم که به صورت مستمر فعالیت می‌کنند و سیستم قضایی و دستگاه‌های دیگر از آنها حمایت جدی می‌کنند. ولی در خود اداره کل راه و شهرسازی استان تهران ما به چند شکل این موضوع را پیش برده‌ایم. ازجمله اقدامات ما شناسایی اراضی تصرف شده، ریشه‌ها، برخوردها، گرفتن آرای حقوقی در موارد لازم و در بسیاری از موارد قلع و قمع‌ها و تخریب‌های صورت گرفته در این اراضی بوده است. اقدام دیگر ما تشکیل یگان حفاظت بوده تا بتوانیم جلوی اقدامات جدید را بگیریم.
مهمترین هدف ما این است که دیگر اثری از زمین خواری باقی نماند که خوشبختانه در دو سه سال اخیر، هیچ مورد زمین خواری گسترده نداشته ایم و در مواردی هم که تصرف انجام شده، از زمان تصرف تا رفع تصرف، به ماه و حتی به روز نرسیده و با مساعدت سیستم قضایی برخورد شده است.
این کمیته دقیقا از چه زمانی تشکیل شده و دستاورد فعالیت آن چه بوده است؟
از تشکیل این یگان تقریبا یک سال و چند ماه می‌گذرد. در طول این مدت حدود 85 مورد اقدام به جلوگیری از تصرف شده و نزدیک به 30 مورد هم تخریب اتفاق افتاده است. در برخی مواقع مثل ایام نوروز، ایام تعطیل و یا نزدیک انتخابات، با پیک تصرف اراضی مواجه می شویم.
نکته دیگر اینکه در استان تهران، با توجه به اقدامات نرم‌افزاری در زمینه جعل اسناد و مدارک و ایجاد مستنداتی که بتواند حق و حقوقی را ایجاد کند، ما با این اقدام توانسته ایم چند کار انجام دهیم. اول اینکه با مدارکی مثل وکالت‌نامه جعلی، آرای جعلی و مخدوش مواجه شدیم و توانستیم بخشی از اراضی و اموال دولت را بازگردانیم که ارزش فوق‌العاده بالایی دارند. همچنین ارتباطاتی با مراجع ذیربط مثل ثبت احوال، ثبت اسناد و وزارت امور خارجه برقرار کردیم تا بتوانیم بلافاصله اصالت مدارک را مستند کنیم.
البته نمی‌گوییم که در حال حاضر زمین خواری در استان تهران به صفر رسیده است؛ اما با توجه به اینکه روزانه مستندات مشکل‌دار بسیاری به اداره ارجاع و حذف می‌شود، می‌فهمیم که بسیار اثرگذار بوده است. مثلا از بین 100 استعلامی که از وزارت امور خارجه انجام داده ایم، بیش از 50 درصد دچار خدشه و یا از ریشه اشکال‌دار بوده است. بیش از 50 درصد موارد شبهه‌دار واقعا مشکل داشته است. بنابراین به صورت سخت‌افزاری با این موارد برخورد و از این اقدامات جلوگیری کرده ایم. درمجموع در استان تهران اقدامات بسیار خوبی با همکاری سایر بخش‌ها انجام شده و ما به سهم خودمان توانسته ایم در بخش مقابله با زمین خواری مفید و موثر باشیم.
چه دستگاه‌هایی در این کمیته فعالند و همکاری می‌کنند؟
در شورای حفظ بیت‌المال، دستگاه‌های ذی‌نفع مثل وزارت راه و شهرسازی، جهاد کشاورزی، شهرداری، منابع طبیعی، سیستم قضایی و حقوقی، سیستم انتظامی و نهادهای حوزه نظارتی مثل وزارت اطلاعات می‌توانند کمک کنند و پوشش دهند.
در یک نگاه کلی، کارشناسان معتقدند که اقدام جدی در بخش زمین خواری انجام نشده و این موضوع مهم، اولویت اول دستگاه‌های اجرایی نبوده است. این مشکل از کجا ناشی می شود؟
در این حوزه یک نکته ظریف پنهان وجود دارد و آن هم این است که در لایه‌های مختلف تضاد منافع وجود دارد. مثلا به هر دلیلی تعاونی‌های مسکن و اشخاص خودشان درگیر این اتفاق هستند. جریان‌سازی در این زمینه توسط دو حوزه یعنی رسانه و مسئولان رتبه یک کشور امکانپذیر است تا بتوانند با جدیت این موضوع را دنبال کنند.
این موضوع را رد نمی‌کنم، ولی می‌توانم بگویم که بعد از سال 93 وضعیت در کشور متفاوت شده است. با این حال قبول دارم که فاصله انتظارات با آنچه در عمل انجام شده، زیاد است. طبیعی است که همه با یک دستور باور عمومی پیدا نمی‌کنند و روی این موضوع باید کار شود. به هر حال متاسفانه گاهی اوقات در لایه‌های پنهان تضاد منافع وجود دارد و نمی‌توانیم منکر تعرض به بخش زیادی از اراضی شویم. این تضاد منافع منحصر به یک حوزه نیست و در برخی از حوزه‌ها وجود دارد. رفع آن جدیت می‌خواهد و باید بپذیریم خطایی اتفاق افتاده و باید در جایی این فساد را تمام کنیم.
ما از تخریب ساختمان‌ها خوشحال نمی‌شویم، چرا که بابت احداث آنها پول و مصالح و سرمایه ملی صرف شده است. اما برای حفظ کشور چاره‌ای به جز این نیست که آسیب‌ها را بپذیریم و بقیه اراضی را برای مردم حفظ کنیم. زمین برخلاف تصور، یک کالای یک‌بار مصرف در بخش ساخت‌وساز است. یعنی بعد از ساخت‌وساز، برگرداندن آن به حالت قبل از ساخت، تقریبا غیرممکن است و درصورت ادامه این روند برای نسل‌های آتی چیزی باقی نمی‌ماند. لذا به ناچار باید از تضاد منافع، آسیب زدن و قوه قهریه استفاده کنیم تا بتوانیم اراضی را حفظ کنیم.
برخی نمایندگان مجلس اعتقاد دارند که نهادهای متولی مثل وزارت راه و سازمان محیط‌زیست باید مبارزه با زمین خواری را از خود شروع کنند. این راهکار چگونه می تواند عملیاتی شود؟
هیچ شکی نیست که ما نماینده مردم و دولت هستیم و باید اقدام اجرایی را از خودمان شروع کنیم، ولی اقدام اجرایی بدون همراهی و حمایت دولت، قوه قضاییه، مجلس و رسانه محال است. امروز وقتی می‌خواهیم در این حوزه برخورد کنیم، موانع زیادی وجود دارد و شرایط اجتماعی کشور، مباحث انتخاباتی و... مطرح است، اما باید بپذیریم که یک بار باید جلوی خسارت‌های آتی را بگیریم. اگر روز اول جلوی بسیاری از ساخت‌وسازها گرفته می شد، این ساختمان‌ها ساخته نمی شد و بقیه ساختمان ها هم در کنار آنها احداث نمی شد و مالکان هم خسارت نمی‌دیدند. اما به هر حال در حال حاضر تخلفات در بخش ساخت‌وساز کم شده است، چون مردم می‌دانند که اگر ساخت‌وساز برخلاف ضوابط موجود انجام دهند، ساختمان آنها بلافاصله تخریب می‌شود.
