تفاهم میراث فرهنگی و شهرداری برای تخریب مسجد کاملا غیرقانونی بود/ حکم تخریب مسجد چگونه گرفته شد؟
هادی شفایی در گفت‌وگو با خبرنگار فارس در مشهد در رابطه با تخریب مسجد حوض معجردار که روز گذشته صورت گرفت، اظهار کرد: مستندات تاریخی، هویتی و عقبه بافت نشان می‌دهد که این مسجد جزو آثار ملموس و ناملموس میراث تاریخی و بخشی از اکوسیستم زیارت بافت پیرامون حرم رضوی بوده است.
عضو هیأت‌رئیسه گروه تخصصی معماری سازمان نظام مهندسی ساختمان خراسان رضوی ادامه داد: عقبه اجتماعی مسجدو حوض معجردار نشان‌دهنده این است که این بنا تا چه حد در القای مفهوم زیارت و زائر و ارتباط بین مجاور و حوزه زیارت اثرگذار بوده است چراکه این مسجد، تنها مسجدی به شمار می‌رود که دو محراب هم جهت داشته و روی آب‌انبار تاریخی دوره صفویه و قاجار بنا شده است.
وی همچنین افزود: افزون برآن، طرح نوسازی و بهسازی بافت پیرامون حرم رضوی طبق مصوبه شورای عالی معماری و شهرسازی لغو شده، اجازه دخل و تصرف و تخریب ابنیه از شهرداری و سازمان مجری گرفته شده و مجددا از مشاور بازنگری طرح استعلام شده که در طرح ایشان، مسجدو حوض انبار معجردار به عنوان یک نقطه تاریخی تثبیت می‌شود.
مسجد معجردار؛ از آخرین بازمانده‌های هویتی مشهد
شفایی با اشاره به تخریب بخش عمده آثار هویتی، تاریخی و مذهبی بافت پیرامون حرم، ابراز کرد: این آثار، القاکننده خاطره بصری، منظری و نمادهای هویت‌بخش تاریخ مشهد بود که بخش عمده آن از بین رفت و این مسجد از آخرین فرصت‌هایی به شمار می‌رفت تا نشان دهد مشهد یک حافظه تاریخی دارد.
وی همچنین با اشاره به حکم تخریب مسجد، بیان کرد: متأسفانه در حکمی که گرفته شده، اگر به حکم بدوی نگاه کنیم، مشاهده می‌کنیم کارشناسان میراث فرهنگی که آنجا حضور داشته و به مسائل میراثی اشراف دارند، بر هویت میراثی مسجد تأکید می‌کنند؛ اما در حکم تجدیدنظر کارشناسان بنا به اعتراض شهرداری تغییر می‌کنند و هیچ‌یک از این 5 نفر دارای صلاحیت اظهارنظر درباره ساختمان‌ها و ابنیه میراثی نبوده‌اند.
نایب‌رئیس هیأت مدیره انجمن صنفی مهندسان معمار خراسان رضوی در همین زمینه افزود: کارشناسان مذکور، سابقه بنا را بین 70 تا 100 سال تخمین می‌زنند و خروج بنا از فهرست ابنیه تاریخی نیز در همینجا صورت می‌گیرد. این اتفاق، درحقیقت از بین بردن خاطره و حافظه شهر است.
وی اضافه کرد: من از سرمایه‌گذار مجموعه ضامن هم تعجب می‌کنم چراکه ما در بافت تاریخی شهر مشهد، حدود 2.5 میلیون مترمربع فضای تجاری و اقامتی داریم که همه همجنس و همگن هستند و این مسجد و حوض‌انبار می‌توانست به یک نماد و نشانه بصری تبدیل شود که به ارتقا کارکردی و عملکردی مجموعه ضامن نیز کمک کند اما تخریب آن بیشتر یک بارمنفی ایجاد کرد.
یکه‌تازی میراث در تخریب مسجد
شفایی همچنین با اظهار گلایه از اقدام اداره‌کل میراث فرهنگی استان بیان کرد: بنا بود میراث فرهنگی، سمن‌های میراثی و تخصصی را در جریان قرار دهد تا بتوانیم این موضوع را مردمی و اجتماعی کنیم، اما متأسفانه از ابتدای ماجرا منحصرا خودشان عمل می‌کردند.
وی افزود: شهرداری ثامن هم قول داده بود که بنا را حفاظت و بازپیرایی کرده و در قالب یک فضای مذهبی فرهنگی به آن بار هویتی بدهد؛ اما این تخریب، بنا به یک حکمی که فاقد هرگونه انگیزه تخصصی، هویتی و جایگاه اجتماعی بود، شبانه و بدون هیچ تعلق‌خاطری رخ داد و امروز از این بنا جز چندقطعه عکس و فیلم خاطره چیز دیگری برای ما نمانده است. متأسفانه مشاهده می‌کنید که ناجوانمردانه چه بلایی داریم سر تاریخ و هویت خودمان می‌آوریم!
عضو هیأت‌رئیسه گروه تخصصی معماری سازمان نظام مهندسی ساختمان خراسان رضوی در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به مقصران اصلی این تخریب، اظهار کرد: مقصر، میراث فرهنگی است که با انفعال خود و عقد تفاهم نامه غیرقانونی، به جای مطالبه‌گرى حقوق اثر، فضا را براى تخریب بنا آماده می‌کند. مقصر استاندارى است که مصوبه شورایعالی معمارى و شهرسازى را که حتی در روزنامه رسمی درج شده را ابلاغ نمی‌کند.
مقصران اصلی تخریب مسجد چه کسانی هستند؟
وی ادامه داد: مقصر، آستان قدس رضوى است که سال‌ها علی‌رغم دستور مقام معظم رهبرى در حمایت از فرایند بهسازى بافت و عضویت درمجموعه سازمان مجرى، نسبت به نوع و شیوه مداخله در بافت بی‌تفاوت است؛ مقصر، حوزه‌هاى علمیه، دانشگاهیان، انجمن‌ها و نهادهاى تخصصی، سازمان نظام مهندسی و کلیه نهادهاى فنی - اجرایی هستند که قریب به بیست سال است نسبت به جفایی که به اسم توسعه در غنی‌ترین مجموعه فرهنگی-مذهبى جهان تشیع روا می‌شود، منفعل و بی‌تفاوت هستند.
وی همچنین افزود: مقصر، شهردارى و سازمان مجرى طرح نوسازى و بازسازى بافت پیرامون حرم مطهر هستند که همچنان بر ادامه طرحی که خسران عظیمی به اکوسیستم زیارت، حقوق مجاوران و تعلق زائران به هویت و آثار ملموس و ناملموس فرهنگی بافت ایجاد کرده، همچنان و حتی با نمود واقعی آثار آن در حوزه‌هاى مختلف کالبدى-کارکردى و هویتی تأکید دارند!
وی اضافه کرد: مقصر، تمام مدیرانی هستند که قبله معمارى آنها دبی و شیخ‌نشین‌هاى ولنگار اطراف آن و مرجع هویتی شیوه مداخله و ورود آنها زیارت اقتصاد است نه توسعه پایدار!!!
عدم صلاحیت کارشناسان در حکم تجدیدنظر
وی در ادامه با اشاره به عدم صلاحیت 5 کارشناسی که در حکم تجدیدنظر تغییر کرده‌اند، گفت: دادگاه حکما دررابطه با مسائل تخصصی مباحث را به کارشناس رسمی داگستری ارجاع می‌دهد. دادگاه بدوی با این نگاه موضوع را به سه کارشناس رسمی دادگستری که دارای صلاحیت بررسی ابنیه تاریخی بوده‌اند، ارجاع می‌دهد.
شفایی به این توضیح افزود: رأی این سه نفر براین بوده که بنای مذکور دارای ارزش‌های تاریخی و میراثی است لذا بر بقای مسجد در فهرست ابنیه تاریخی تاکید می‌کنند که این رأی مورد اعتراض شهرداری ثامن قرار می‌گیرد. دادگاه در بار دوم که موظف بوده مجددا به کارشناس رسمی ارجاع دهد، به 5 کارشناسی می‌فرستد که هیچکدام این صلاحیت را نداشته‌اند. این کارشناسان، دارای صلاحیت ساختمان‌های عمرانی بوده‌اند و این زمین تا آسمان با موضوع ابنیه میراثی و تاریخی فرق می‌کند!
وی با بیان اینکه این 5 نفر به ظاهر و سازه بنا نگاه می‌کنند و آثار میراثی و فرهنگی، عقبه اجتماعی و ارتباط عمیق مردم با این فضا را درنظر نمی‌گیرند، اظهار کرد: نهایتا خیلی راحت حکم می‌دهند که بنا بین 70 تا 100 سال قدمت دارد و قطعا دادگاه هم برهمین اساس، حکم می‌دهد که از لیست بناهای تاریخی خارج شود.
دادگاه محلی برای این موضوع صلاحیت لازم را نداشته است
نایب‌رئیس هیأت مدیره انجمن صنفی مهندسان معمار خراسان رضوی در ادامه یادآور شد: موضوع دیگری که مطرح است این بود که پرونده را به دیوان قضایی کشور ارجاع دهند، آنجا مجددا بررسی کرده و نظر دهند. بی‌تردید، یک دادگاه محلی برای موضوعی که شورای عالی تراکم کشور مصوب کرده، صلاحیت لازم را ندارد. اگر به دیوان قضایی ارجاع می‌شد، در دادگاه فرادست در مقیاس کشور بررسی می‌شد و قطعا کارشناسانی از تهران می‌آمدند و موارد بیشتری را مدنظر قرار می‌دادند.
وی درخصوص حکم تجدیدنظر بیان کرد: حکم تجدیدنظر که می‌آید به شهرداری اجازه تخریب نمی‌دهد فقط می‌گوید از لیست خارج شود اما مشاهده می‌کنیم که فورا این تخریب انجام می‌شود. این 20 روز زمانی بود که دوباره طرح شکایت شده و مسیر حقوقی و قضایی خودش طی شود و اگر دوباره به این موضوع رسیدند، آنوقت حکم قضایی است و همه هم تمکین می‌کنیم.
شفایی با بیان اینکه هیچ‌کس خانه خدا را اینقدر راحت تخریب نمی‌کند، افزود: مسائل بسیار دیگری هم هست که باید لحاظ می‌شد اما مشاهده می‌کنیم که حتی فرصت ابلاغ حکم هم از میراث فرهنگی گرفته می‌شود و مسجد شبانه موردتخریب قرار می‌گیرد. یعنی ما یک بازه زمانی دیگر داشتیم که بشود رویش کار کرد و حتی به یک دادگاه صالحه دیگر ارجاع داد اما آنهم گرفته شد.
تفاهم غیرقانونی میراث با شهرداری برای تخریب مسجد
وی در پایان گفت: وقتی کسی نیست که از خانه خدا و میراث فرهنگی و تاریخی دفاع کند و مدیرکل میراث فرهنگی استان چنین تفاهم‌نامه‌ای را آنهم به صورت کاملا غیرقانونی امضا می‌کند، دیگر چه باید گفت؟ مدیرکل میراث فرهنگی استان اصلا چنین حقی را نداشته است زیرا صلاحیت ابنیه میراثی در شورای عالی حرائم و ابنیه تاریخی کشور تأیید می‌شود.
