جای خالی فتوت‌نامه در شهرسازی !
۶ دی ۱۳۹۶
بناهای تاریخی بیش از ۴۰۰ سال است، هر روز حرف تازه‌ای با شهروندان و بازدیدکنندگان دارند اما با خالی شدن جای فتوت نامه ها در ساخت وساز، مُهر سکوت بر لب بناهای تازه ساخت شهر خورده است.
به گزارش پایگاه خبری - تحلیلی «شهر فردا»، تا قبل از ورود بلدیه به ایران ساخت و سازها به گونه ای بود که شهروندان در هنگام عبور و مرور از شهر با دیدن بناهایی همچون سی و سه پل، پل خواجو، چهلستون و ... در کنار کاربردهای اصلی که داشتند لذت بصری برده و با استفاده از فضاهای مکثی که در بناها ایجاد شده بود ساعتی را به استراحت پرداخته و از زیبایی‌های شهر اصفهان لذت می بردند و این در حالی است که امروزه هر چه از دوره پهلوی اول فاصله می‌گیریم روز به روز به قدرت خشونت بصری ساخت و ساز در شهر اصفهان افزوده شده و روح و نشاط اجتماعی از بناهای شهر رخت بسته و جای خود را به قول های بتنی و فلزی داده اند که با حالت قهر به شهروندان در حال عبور و مرور نگاه می کنند.
معماری و شهرسازی در اصفهان از هویت تهی می‌شود
محمد مسعود، عضو هیات علمی دانشگاه هنر اصفهان در اینباره در گفت‌وگویی با خبرنگار مهر با اشاره به اینکه واقعیتی است که هرچه رو به جلو می‌رویم معماری و شهرسازی در اصفهان از هویت تهی می‌شود و رنگی از ارزش‌های ایران فرهنگی با اقلیم خاص و ساخت‌مایه های اصیل موجود در این کشور کمتر دیده می‌شود، اظهار می کند: این امر بر خلاف این است که با توجه به تجربه، تکنولوژی و میراث فرهنگی که داریم باید ساختمان‌هایی بهتر از دیروز تولید کرده و تحویل شهروندان دهیم.
او که معتقد است امروزه در حوزه معماری اصیل ایرانی و اصفهانی برای آموزش دانشجویان در دانشگاه‌ها دچار مشکلات جدی هستیم، ادامه می‌دهد: باید باور داشته باشیم که تا اندازه ای، گذشته معماری اصیل ایرانی و اصفهانی فراموش شده و این در حالی است که کارشناسان کشورهای خارجی که این روزها به اصفهان سفر می‌کنند ساعت ها در بناهای تاریخی اصفهان به تحقیق و مطالعه می پردازند و یک لحظه هم احساس خستگی نمی‌کنند.
عضو هیات علمی دانشگاه هنر اصفهان با اشاره به اینکه هر قطعه از معماری اصیل ایرانی ساعت‌ها حرف برای گفتن و رنگ آمیزی متنوعی برای دیدن دارد، ابراز می کند: این در حالی است که هیچ یک از این خصوصیات در معماری مدرن ما دیده نمی‌شود و در حوزه معماری امروز دچار یک نوع نگاه جهان شمول شده ایم.
یکسان‌سازی ساخت و ساز الگوی معماری شهرهای ایران شده است
وی با تاکید بر اینکه امروزه یکسان‌سازی در حوزه ساخت و ساز به الگوی این حوزه در بسیاری از شهرهای ایران و دیگر کشورهای جهان تبدیل شده است، می‌افزاید: این امر موجب ایجاد بی هویتی در معماری و شهرسازی ما شده است و باید برای مهار این قطار سریع السیر راهکاری اندیشیده شود.
امروزه سودجویان بازار مسکن تا جایی که برایشان امکان دارد در راستای اضافه سازی و لوکس سازی ساختمان ها گام بر میدارند اما معماری اصیل ما نیازی به این همه آرایه که جز تزئینات بیهوده است، ندارد
مسعود با اشاره به اینکه برای بازگشت به هویت اصلی ساخت و ساز در ایران در گام نخست، دانشگاه‌ها، سازمان نظام مهندسی ساختمان در کل کشور و به تبع آن در استان‌ها، شهرداری‌ها، شورای اسلامی شهر و وزارت راه و شهرسازی باید ورود جدی داشته باشند، ادامه می‌دهد: باید برنامه‌ها و بودجه‌های این نهادها در راستای تحکیم هویت ساخت و ساز اصیل ایرانی بکار گرفته شود چراکه امروز تولیدات حوزه ساخت و ساز هیچ نشانی از ویژگی‌های فرهنگی و اقلیمی ما ندارد.
وی که معتقد است متریال مورد استفاده در حوزه ساخت و ساز فعلی در کشور، به ویژه اصفهان، در حال حاضر تولید بومی سرزمین‌مان نیست، می‌گوید: حاصل این خمیرمایه ساخت، هزینه گزافی دارد و با روحیه ما سازگار نیست.
عضو هیات علمی دانشگاه هنر اصفهان با اشاره به اینکه امروز شهروندان اصفهانی برای خرید مسکنی که آنها را از هویت خود دور ساخته است اعداد و ارقام نجومی پرداخت می کنند، ابراز می کند: باید توجه داشت که امروزه سودجویان بازار مسکن تا جایی که برایشان امکان دارد در راستای اضافه سازی و لوکس سازی ساختمان ها گام بر میدارند اما معماری اصیل ما نیازی به این همه آرایه که جز تزئینات بیهوده است، ندارد.
غیر متخصص‌ها بر بازار ساخت و ساز اصفهان چنبره زده‌اند
وی با تاکید بر اینکه امروزه به دنبال تقویت چشم و هم‌چشمی در جامعه بنیاد اشتباهی در حوزه ساخت و ساز بنا نهاده شده است، اضافه می کند: این روند ساخت و ساز در جامعه خارج از نُرم اجتماعی ماست و هزینه های سنگینی را به مردم وارد می کند.
مسعود با اشاره به تاثیرگذاری مراکز علمی و فرهنگی، شهرداری‌ها، نظام مهندسی، راه و شهرسازی و سازمان‌های پرنفوذ در ساخت و ساز شهرها اضافه می‌کند: در این زمینه شورای اسلامی شهر اصفهان در تنظیم و نگرش ضوابط ساخت و ساز نقش بسیار تعیین کننده‌ای دارد که باید در این زمینه توجه ویژه‌ای داشته باشد.
وی که بر این باور است چنبره زدن غیر متخصص‌ها در بازار ساخت و ساز اصفهان امروزه ما را دچار مشکلات اساسی کرده است، ادامه می‌دهد: باید توجه داشت که در گذشته همه اصناف فتوت‌نامه‌هایی را داشتند که در قالب این فتوت نامه ها چار چوبی را تعریف کرده و بر اساس آن عمل می کردند و هرکس مغایر این فتوت نامه ها رفتار میکرد جز ء آن حرفه محسوب نمی شد و مواخده می شد و این در حالی است که جای خالی فتوت نامه ها در شهرسازی اصفهان به صورت ملموس احساس می شود.
عضو هیات علمی دانشگاه هنر اصفهان تاکید می‌کند: امروز شرایط به گونه ای است که نمی‌توان نام برد که کدام اصول اخلاقی در ساخت و سازها رعایت می شود.
منشور اخلاقی در معماری و شهرسازی نوین که در گذشته از آن به فتوت نامه یاد می شد، خالی است و اگر موازین اخلاقی و اصولی در نوع ساخت و ساز ها که در گذشته در قالب فتوت نامه ها رعایت می شد، در روح و کالبد معماری نوین هم تجلی یابد، بخش بزرگی از خشونت بصری در شهرسازی اصفهان مرتفع خواهد شد.
قصد بازگشت به خویشتن را داریم
سید جمال‌الدین صمصام شریعت، معاون معماری و شهرسازی شهرداری اصفهان با بیان اینکه امروز ساختمان‌ها، بناها و المان‌های سازهای تنها کاربرد سازهای دارند، اظهار می‌کند: تقاطع‌های غیرهمسطح، پل‌های جدید روی رودخانه و بناهایی که ساخته می‌شود تک بعدی است و اگر پلی ساخته شده صرفا برای عبور و مرور و آن هم نه به صورت کامل بوده است و فقط عبور و مرور خودرو بیشتر محور قرار گرفته است.
در طراحی خیابان‌ها سعی داریم عبور دوچرخه و پیاده، معلولان و نابینایان را مورد توجه قرار دهیم و تنها خودرو را محور قرار ندهیم، قلیم ما گرم و خشک است و برای عبور و مرور نیازمند سایه هستیم و باید این موارد در معماری و شهرسازی مورد توجه باشد
وی با اشاره به اینکه حدود پنج سال است که ما قصد بازگشت به معماری سبک اصفهان بومی را داریم، اضافه می‌کند: باید توجه داشت که از زمان پهلوی اول معماری اصفهان به سمت معماری غربی پیشرفته و ما معماری اصلی خود را از دست داده‌ایم.
معاون معماری و شهرسازی شهرداری اصفهان با اشاره به اینکه چند سالی است که ما قصد بازگشت به خویشتن داریم، ادامه می‌دهد: حدود شش سال است که این کار در حال انجام است و برای نمونه تعریض پل فلزی را در این زمینه در دستور کار قرار دادیم که به صورت ویژه پیاده روسازی، چشم انداز، نورپردازی و ایجاد فضاهای مکث را مورد توجه قرار دادیم.
وی با بیان اینکه در طراحی خیابان‌ها سعی داریم عبور دوچرخه و پیاده، معلولان و نابینایان را مورد توجه قرار دهیم و تنها خودرو را محور قرار ندهیم، ادامه می‌دهد: اقلیم ما گرم و خشک است و برای عبور و مرور نیازمند سایه هستیم و باید این موارد در معماری و شهرسازی مورد توجه باشد.
صمصام شریعت با اشاره به اینکه استفاده از طرح های معماری اصفهان و همچنین استفاده از مصالح مناسب با معماری اصفهان نیز در دستور کار است، تصریح می‌کند: به لحاظ جنس و رنگ مصالح و همچنین ایمنی و امنیت ساختمان نیز این موضوعات مورد توجه است.
در طرح تفصیلی اصفهان به جزئیات ساخت و ساز توجهی نشده است
وی با تاکید بر اینکه در روابط طرح تفصیلی در خصوص شبکه معابر و فضاهای شهری و کاربری‌ها مصوباتی وجود دارد و به جزئیات طرح پرداخت خوبی انجام نشده است، اضافه می کند: از این رو جزئیات طراحی شهری را در کمیته برنامه‌ریزی طراحی شهری در دستور کار قرار دادیم و در کمیسیون برنامه‌ها و طرح‌های عمرانی بررسی و در نهایت اجرایی خواهد شد.
معاون معماری و شهرسازی شهرداری اصفهان در پاسخ به این سوال که پیش‌بینی صورت گرفته برای بازگشت دوباره معماری اصیل اصفهان به بدنه شهرداری چند سال طول خواهد کشید، ابراز می‌کند: این امر یک شبه و یکساله تحقق نخواهد یافت و در این زمینه باید آرام آرام بازگشت به خویشتن داشته باشیم.
وی ادامه می‌دهد: احیای دوباره معماری اصیل اصفهانی بسته به عواملی همچون میزان سرمایه‌گذاری، اعتبارات و بودجه، پیگیری مسئولان، میزان تخصص مسئولان در سمت‌هایی که منصوب می شوند، دارد.
صمصام شریعت در ادامه با اشاره به اینکه دستگاه‌هایی مانند راه و شهرسازی، شهرداری، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، فرمانداری، میراث فرهنگی، جهاد کشاورزی و اعضای کمیسیون ماده ۵ امروز نسبت به لزوم احیای معماری اصیل ایرانی و اصفهانی در ساخت و سازهای شهر اصفهان توجیه شده‌اند، ابراز می‌کند: دوره بازگشت به خویشتن در اصفهان آغاز شده است و امیدواریم با همکاری مردم و مسئولان این امر هرچه زودتر محقق شود.
بازار ساخت و ساز امروزی بازار مکاره‌ای است
شیرین طغیانی، رئیس کمیسیون عمران، معماری و شهرسازی شورای شهر اصفهان نیز در این خصوص با اشاره به اینکه ساخت و ساز امروز شهر اصفهان بازار مکاره‌ای است که برای تغییر آن باید بسیاری از جنبه‌های مختلف را مورد ارزیابی قرار دهیم، می گوید: باید باور داشت که برای بازگشت به خویشتن در حوزه ساخت و ساز نیازمند فعالیت‌های فرهنگی ریشه ای هستیم که متصدیان امور ساخت و ساز، طراحان ساختمان و مردم را به عنوان مصرف کنندگان درگیر کنند.
امروز نمای ساختمان‌های شهری مبنایی برای قدرت‌نمایی اصفهانی ها شده است، بازار نمای ساختمان در دست افرادی است که دستی در کمیته سیما و منظر شهری دارند و یا چنانچه در آن کمیته راه بجایی نبرند با چراغ سبز نشان دادن در مناطق به اهداف خود دست می‌یابند
وی تصریح می‌کند: باید توجه داشته باشیم که آیا مردم در تغییر روند ساخت و ساز و بازگشت به خویشتن تمایلی دارند و آیا طراحان و معماران شهری کنونی اصفهان توانایی عرضه طرح‌هایی مطابق با ذائقه تنوع پذیر شهروندان را دارند یا خیر؟.
رئیس کمیسیون عمران، معماری و شهرسازی شورای اسلامی شهر اصفهان همچنین با اعتقاد به اینکه کار سخت کردن، کار شهرداری نیست و این تفکر که مدیریت شهری بخواهد به صورت دستوری در این زمینه ورود کند سرنوشتی همچون معماری اسلامی را پیدا می‌کند، ادامه می‌دهد: در واقع زیربنای نظری و ساختار اجرایی احیای مجدد معماری اصفهانی شکل نگرفته است و هرچه من به عنوان عضو شورای اسلامی شهر در این زمینه فریاد بزنم راه به جایی نخواهم برد.
احیای معماری اصفهانی نیازمند فرآیند است
وی با اشاره به اینکه احیای معماری اصفهانی نیازمند فرآیند است، ابراز می‌کند: در این زمینه سعی بر آن داریم که توجه به این مساله را در دستور کار خود قرار دهیم.
طغیانی که باور دارد امروز نمای ساختمان‌های شهری مبنایی برای قدرت‌نمایی اصفهانی ها شده است، اضافه می‌کند: بازار نمای ساختمان در دست افرادی است که یا دستی در کمیته سیما و منظر شهری دارند و یا چنانچه در آن کمیته راه بجایی نبرند با چراغ سبز نشان دادن در مناطق به اهداف خود دست می‌یابند.
وی که معتقد است از زمان ورود بلدیه به ایران در حوزه ساخت و ساز اصیل ایرانی و اصفهانی هر روز پسرفت کرده‌ایم، اضافه می‌کند: ما امروز چالش هایی را یدک می‌کشیم که در دوره صد ساله ایجاد شده است و قطعا در مدت زمان چهار سال نمی توان این چالش‌ها را برطرف کرد اما تغییر نگرش در افکار آدم ها و جامعه هدف می‌تواند پتانسیل های تشویقی را داشته باشند.
«هویت» تزریق شدنی نیست
طغیانی با تاکید بر اینکه هویت تزریق شدنی نیست و تجربه نشان داده که هر گاه مسئولان سعی در تزریق ارزشی به مردم داشته اند نتیجه عکس دریافت کرده‌اند، ادامه می‌دهد: ارزش‌ها و مباحث هویتی و فرهنگی باید جزء ذات فضا و بنا قرار گیرد و با یک باران از بین نرود.
وی اضافه می‌کند: هویت و زیبایی در شهر وصل و تزریق کردنی نیست و باید جز ذات باشد و این امر در جامعه نهادینه شود.
رئیس کمیسیون عمران، معماری و شهرسازی شورای اسلامی شهر اصفهان که معتقد است اخیرا دانشگاهیان نسبت به بازگشت به خویشتن در حوزه معماری حساس شده‌اند و برنامه هایی را ارائه داده‌اند، می افزاید: در این زمینه یادآور می‌شوم که لیوان بازگشت به خویشتن در اصفهان کاملا خالی نیست و اقدامات ریشه‌ای و زیرپوستی در حال شکل گرفتن است.
وی با تاکید بر اینکه امروز ما نباید نوستالژی برای آیندگان باشد، تصریح می‌کند: ما باید به گونه‌ای رفتار کنیم که عبرتی برای آیندگان باشیم و از موقعیت‌های موجود به خوبی استفاده کنیم.
از این رو با توجه به اینکه به اعتقاد بسیاری از کارشناسان و موسپیدان حوزه ساخت و ساز تک‌بعدی شدن ساختمان‌ها در اصفهان این شهر را به مرور زمان از هویت تهی ساخته و در آینده‌ای نه چندان دور هیچ نام و نشانی از شهر تاریخی و جهانی اصفهان به جای نخواهد ماند، ضروری است که مسئولان و متخصصان امر هر چه زودتر آستین همت را بالا زده و اصفهان را از خشونتی که سال هاست با آن دست و پنجه نرم می کند، نجات دهند.
