خانه وارطان و یک معادله چند مجهولی!

تهران- ایرناپلاس- در رویدادی عجیب، واگذاری خانه وارطان، درست در روزهایی انجام شد که وزیر راه و شهرسازی استعفا داده بود و این وزارتخانه وزیر نداشت. اما تعجیل در اعلام نتایج مزایده واگذاری در حالی انجام شد که می‌توانست به پس از انتخاب وزیر موکول شود.

ساختمان موسوم به خانه وارطان واقع در خیابان طالقانی تهران، با قدمتی بیش از 70 سال، یکی از نخستین نشانه‌های پیدایش معماری مدرن در تهران محسوب می‌شود. وارطان هوانسیان نه صاحب خانه بلکه معمار این خانه است. وی، معمار ایرانی ارمنی‌تبار و یکی از پایه‌گذاران معماری مدرن در ایران است. این خانه حدود چهار سال پیش با هدف توجه و نگاه جدید به فضای شهری از شخصی به نام دکتر تفضلی توسط وزارت راه و شهرسازی خریداری شد. این مکان در حال حاضر به محلی برای گفتمان شهری، پاتوق شهروندان و همچنین برگزاری رویدادهای مختلف تبدیل شده است.

ماجرای خانه وارطان از زمانی که وزارت مسکن و شهرسازی (در زمان عباس آخوندی) تصمیم به مرمت این ملک گرفت آغاز شد. این مسئولیت به بخش خصوصی سپرده شده و بخشی از کار را شهر کتاب برعهده گرفت. شهر کتاب نیز به امید بهره‌برداری از این مجموعه هزینه چند میلیاردی برای مرمت این مکان انجام می‌دهد. اما در زمان مزایده واگذاری، با وجود این هزینه‌کرد و قول و قرارها، برنده مزایده، گروه دیگری می‌شود.

**وزارت راه، مالک خانه وارطان

مطابق اطلاعاتی که در گزارش روزنامه شرق ذکر شده، مالکیت خانه وارطان با وزارت راه و شهرسازی و در اختیار شرکت مادرتخصصی عمران و بهسازی (سازمان بازآفرینی شهری ایران) است و در توافقی، مؤسسه شهر کتاب بخشی از فرآیند مرمت را بر عهده می‌گیرد و آن را آماده خدمات‌رسانی عمومی می‌کند. این فرآیند در زمان وزارت عباس آخوندی در سال 1396 انجام می‌شود و وزیر در پایان این سال، با حضور خود این مکان فرهنگی را افتتاح می‌کند. مخارج مرمت و بازسازی حدود 2.7 میلیارد تومان بوده که شهر کتاب آن را پرداخت کرده و پس از اتمام فرآیند مرمت، راه‌اندازی طرح ارائه شده به وزارتخانه در این ملک انجام شده است. در حال حاضر این وزارتخانه نیز برخی از برنامه‌های مرتبط خود را در قالب خانه گفتمان شهر و مؤسسه ایرانشهر در این مکان برگزار می‌کند.

**صلاحیت شهر کتاب احراز نشد

فرآیند مزایده مطابق آگهی‌های درج شده در روزنامه رسمی برگزار شده و پاکت‌های مزایده در زمان بازگشایی بررسی شده‌اند تا صلاحیت شرکت‌کنندگان مشخص شود و بر این مبنا، صلاحیت شهر کتاب مطابق طرحی که خود ارائه داده، برای راه‌اندازی این خانه احراز نشده است. در این زمینه باید پرسید که چگونه شهر کتاب در مرحله هزینه بازسازی و مرمت خانه وارطان صلاحیت لازم را داشته و در زمان مزایده صلاحیت لازم را ندارد؟

در ایران، خانه‌های قدیمی متعددی وجود دارد که می‌توانند به پاتوق‌های فرهنگی و فضای حافظه شهری تبدیل شوند. خانه وارطان یکی از این خانه‌هاست که به همت یک گروه فرهنگی احیا شده است. یکی از راه‌های حفاظت از این مکان‌های حافظه شهری، گشودن در آنها به روی مردم است تا با زنده نگاه داشتن حیات فرهنگی- اجتماعی در این محیط‌ها، این فضاها باقی بمانند.

**از شهر کتاب دعوت نکردیم

محمدسعید ایزدی، دبیر شورای عالی شهرسازی و معماری ایران در گفت‌وگو با ایرناپلاس درباره وضعیت خانه وارطان، در واکنش به گزارش روزنامه شرق گفت: اتفاقی که در مورد خانه وارطان رخ داده و رویدادی که در مقاله روزنامه شرق درج شده صحیح نیست و گزارش اعلام شده را غیرواقعی اعلام می‌کنم. هیچ درخواستی از شهر کتاب برای حضور در خانه وارطان به آقای فیروزان، مدیر شهر کتاب ندادیم و ایشان نامه مکتوبی از طرف ما ندارد که دعوت کرده باشیم یا مرمت را به آنها سپرده باشیم.

وی افزود: البته تردیدی نداریم که علاقه‌مند بودیم، مذاکره و گفت‌وگو کردیم که شهر کتاب بیاید مستقر شود و به آن مکان سرزندگی‌ای که پیش‌بینی می‌کردیم بدهد. ولی این ادعا که مرمت این خانه را به ایشان واگذار کردیم، کاملاً کذب است و چهار سال است که خودمان مرمت ساختمان را بر عهده گرفته‌ایم و هزینه کردیم.

**خانه وارطان مکانی برای برگزاری رویدادهای گفتمان شهری

رئیس سابق شرکت مادرتخصصی عمران و بهسازی شهری در مورد برنامه وزارت راه برای خانه وارطان گفت: این خانه را خریداری کردیم تا تبدیل به یک مکان عمومی شود و رویدادهای گفتمان شهری، نمایشگاه و... در آن برگزار شود. نمی‌توانیم ادعا کنیم یک بنگاه اقتصادی، یک سازمان و یا یک نهاد بخواهد فعالیت‌های اختصاصی خود را آنجا متمرکز کند.

وی افزود: تلاش ما بر این بوده تا جایی که ممکن است، اینجا را در اختیار نهاد حرفه‌ای و صنف مهندسان مشاور معمار و شهرساز قرار دهیم و این کار را هم کردیم. نکته دیگر این است که نمی‌خواهیم این خانه را انحصاری کنیم و از انحصاری کردن فضا در این محدوده پرهیز می‌کنیم.

**فرآیند واگذاری مطابق فراخوان و مزایده انجام شده است

ایزدی درباره فرآیند مزایده واگذاری این خانه گفت: بحث برگزاری فراخوان که مسئولیت آن با شرکت بازآفرینی شهری است، تا جایی که خبر دارم، همه مراحل قانونی را طی کرده و اسناد و مدارک لازم هم در اختیار مدیرعامل شرکت و برگزارکنندگان فراخوان وجود دارد و اگر ابهامی دارد می‌توان از آنها سؤال کرد. هدف قانونمند کردن نحوه واگذاری بخشی از فضاهای این ساختمان به بخش خصوصی بود که انجام شده و تا جایی که اطلاع دارم هیچ ایرادی در برگزاری فراخوان وجود ندارد و قابل بررسی است.

**هزینه‌های شهر کتاب پس از کسر اجاره پرداخت می‌شود

وی در مورد هزینه‌های شهر کتاب در خانه وارطان و نحوه محاسبه آن گفت: به‌صورت مشخص شرکت بازآفرینی حتماً باید این کار را انجام دهد، اجاره‌های پرداخت نشده از سوی شهر کتاب در مدتی که اقامت داشتند از یک طرف و از طرف دیگر هزینه‌هایی که شهر کتاب کرده باید محاسبه شود و بعد از تعیین تکلیف و محاسبات کامل به لحاظ حقوقی جابه‌جایی و نقل مکان انجام می‌شود. قطعاً هزینه‌هایی که انجام شده محاسبه می‌شود و متقابلاً ایشان هم باید برای حضور و تصرف در مدت اقامت بنا بر نظر کارشناسی باید هزینه‌ها پرداخت و میزان پرداخت طرفین باید مشخص شود، این مسئله را از مهندس عشایری (مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری) در خواست کردم و ایشان هم کاملاً پذیرفتند.

دبیر شورای عالی شهرسازی و معماری ایران در مورد نحوه حضور شهر کتاب در این مدت و قرارداد فی‌مابین گفت: ایشان به دعوت یکی از مستاجرینِ طرفِ قرارداد ما آمدند. قراردادی با شرکت صبا داشتیم که آنجا را مدیریت کند و رویدادهای ما را برگزار کند. طرف قرارداد ما از شهر کتاب برای حضور دعوت کرده و ایشان از طرف ما هیچ سند مکتوبی در دست ندارد که ایشان را دعوت کردیم.

**ورود شهر کتاب به خانه وارطان، با اصرار مدیران وقت وزارتخانه بود

احسان پورنجاتی، مدیر برنامه‌ریزی و ارتباطات خانه وارطان در گفت‌وگو با ایرناپلاس درباره حواشی پیش آمده برای این خانه گفت: شهر کتاب که موسسه‌ای فرهنگی و عام‌المنفعه است و به جهت حسن شهرت و سوابق فرهنگی مورد اعتماد افکار عمومی است، مطمئناً در هر پروژه‌ای خلق‌الساعه وارد نمی‌شود، مگر آن که مزیت‌های معنوی و چارچوب‌های فرهنگی آن پروژه به نحوی این موسسه را اقناع کند.

وی در پاسخ به سؤالی در مورد نحوه حضور موسسه شهر کتاب در این ملک گفت: ورود به این پروژه بنا بر اصرار مدیران وقت وزارتخانه و صرفاً بنا بر ملاحظاتی بوده که اکنون وزارتخانه مذکور را به لحاظ مادی و معنوی مدیون موسسه عام‌المنفعه شهر کتاب می‌نماید، چرا که وزارت راه و شهرسازی از توافق‌های اولیه عدول نموده و شرعاً و قانوناً مکلف به جبران هزینه‌ها و حتی خسارت‌های معنوی وارده بر موسسه است.

**فرآیند مرمت با حضور معماران صاحب‌نام انجام شد

مدیر برنامه‌ریزی و ارتباطات خانه وارطان در پاسخ به اینکه شهر کتاب چه مستنداتی برای حضور در این ملک دارد، گفت: نامه‌نگاری‌های رسمی و مکتوبات لازم برای اثبات این ادعا که شهر کتاب با دعوت وزارتخانه در این ملک حاضر شده وجود دارد، که در صورت لزوم در اختیار مراجع رسمی و رسانه‌ها قرار می‌گیرد.

وی در مورد فرآیند مرمت این مکان گفت: شهر کتاب با ورود به ملک مذکور با مشکلاتی اساسی اعم از تأسیسات نامناسب مواجه شد که خانه را در معرض تخریب و آسیب‌هایی جدی قرار داده بود. به‌عنوان مثال، فاضلاب نامناسب به پِی ساختمان منتقل شده بود و خطری جدی را برای تخریب ساختمان ایجاد نموده بود. در پی مواجهه با این مشکلات، موارد به وزارتخانه مربوط اطلاع‌رسانی شد و اقدام مناسب به‌وسیله معماران بنام در حوزه مرمت و احیا مانند امیر انوشفر، علیرضا بهزادی و لیلا عراقیان انجام پذیرفت.

**مذاکرات شهرداری در بخشی که مدیریت آن با وزارتخانه است، انجام می‌شود

پورنجاتی در مورد حواشی پیش آمده بر سر انتخاب شهردار تهران و مذاکرات یکی از کاندیداها در این خانه گفت: ملک موسوم به خانه وارطان دارای دو بخش اصلی است، بخشی از این ملک در اختیار شهر کتاب است که فعالیت‌های فرهنگی و هنری در آن انجام می‌شود و بخش دیگری از این ملک در اختیار وزارت راه و شهرسازی است که تحت عنوان خانه گفتمان شهر در حال فعالیت است و هرگونه تحرکاتی از این دست در بخش شهر کتاب رخ نمی‌دهد و شهر کتاب وارد مسائل سیاسی نخواهد شد.

گزارش از مهدی نجفی‌خواه