خیابان های تهران آماده رکاب زدن دوچرخه سواران نیست ...

روزگاری نه چندان دور  دو چرخه به عنوان یکی از مدهای اصلی حمل و نقل عمومی در تهران به شمار می رفت. صدای زنگ دوچرخه هایی که راه خود را از میان سنگ فرش تهران قدیمی باز می  کردند و  اسب های درشکه را پشت سر می گذاشتند؛ هنوز در تار و پود تاریخی تهران قدیمی شنیده می شود. اما به مرور زمان با سیطره اتومبیل ها در پایتخت، دوچرخه سواری در تهران به  یک حس و تصاویر نوستالژیک در کتاب ها تبدیل شد و آنها که به دنبال هویت گمشده این شهر بودند دوچرخه های زنگ زده قدیمی را از آب انبارهای خانه های قدیمی بیرون آوردند و  به عنوان یک اثر هنری به جای مانده از سال های دور طهران قدیمی قهوه خانه ها و کافی شاپ های خود را با آن تزئین کردند و دوچرخه به یک وسیله کاملا تفریحی در سفرهای برون شهری تبدیل شد.

به گزارش تیتر شهر- بهاره نوروزی:  اندکی بعد که ابر آلودگی بر فضای شهر تهران گسترده شد و دود اتومبیل ها راه  نفس تهرانی ها را بست،  دوچرخه به عنوان یک مد حمل ونقلی توجه مدیران شهری قرار گرفت.

لایحه دوچرخه سواری در دوره مدیریت شهری و در زمان تصدی جعفر تشکری هاشمی بر معاونت ترافیک تصویب شد  برهمین مبنا در کل تهران 160 خانه دوچرخه با 2700 دستگاه دوچرخه راه اندازی و منطقه 8 به عنوان پایلوت طرح در نظر گرفته شد.

اما دوچرخه سواری نه تنها در پایتخت هرگز نهادینه نشد، بلکه تبدیل به طرح شکست خورده ای  شدکه برای این ناکامی دلایل ریز و درشتی داشت.

دلایلی نظیر شیب نامناسب و نامتوازن مناطق  شهر تهران به ویژه در مناطق شمالی پایتخت که عدم توفیق دوباره استفاده از این وسیله نقلیه دو چرخ را در تهران توجیه می کرد. در واقع می توان گفت که این عدم موفقیت به عوامل گوناگونی مطرح شد  و از چندین بعد قابل بررسی است.

 عدم جزیی نگری و تعریف شرایط استاندارد ترافیکی 

مد حمل ونقلی دوچرخه در کشورهای پیشرفته نقش مهمی در حمل ونقل شهری دارد . دوچرخه ها  نیز  برای تردد در مسیرهای کوتاه و بین بخشی  مورد استفاده  شهروندان قرار می گیرد. به عنوان مثال در برخی کشورها از دوچرخه برای رسیدن شهروندان به مدهای حمل و نقلی بزرگ تر مورد استفاده قرار می گیرد.

 بنابراین با اینکه دوچرخه مد حمل ونقلی مسیرهای بلند نیست اما  مسیرهای راه اندازی دوچرخه سواری به عنوان یک وسیله نقلیه  تابع استانداردهایی است که در همه جای دنیا مورد توجه مدیریت شهری قرار گرفته است.

مسائلی نظیر تقسیم بندی صحیح مسیر دوچرخه سواری؛  تعیین مسافت های استاندارد فضای حرکت دوچرخه سواران، شیب طولی، شیب عرضی، انتخاب درجه مسیر دوچرخه و روسازی از جمله مواردی است که باید مورد توجه قرار بگیرد.

علاوه بر این مسائل، ضوابط  ترافیکی تردد دوچرخه در سطح شهر نیز فاکتور مهمی است که توجه به آن برای حفظ جان دوچرخه سواران لازم است.

موضوعاتی مانند تعیین و رعایت میزان سرعت مجاز  در مسیرهای دوچرخه سواری، فواصل توقف، تقاطعات، رمپ های دسترسی و ظرفیت های مسیر دوچرخه سواری، مسائل همهمی است که مدیران شهری باید به آن توجه ویژه داشته باشند.

همچنین مواردی همچون روشنایی مسیر و  محل پارکینگ دوچرخه و علائم راهنمایی و رانندگی عمودی شامل تابلوهای انتظامی، اخطاری و ایمن سازی مسیرهای دوچرخه به دلیل دریچه های فاضلاب و غیره  باید به موارد استاندارسازی ترافیکی مسیرهای دوچرخه سواری اضافه شود.

اما با وجود ضرورت توجه به این مسائل، این فاکتورهای ترافیکی مهم در شهر تهران کمتر مورد توجه قرار گرفت یا درباره آنها کمتر اطلاع رسانی کافی لازم برای دوستداران دوچرخه سواری انجام شده است که این موضوع نیز یکی از دلایل عدم موفقیت اجرای طرح دوچرخه درسطح شهر تهران به شمار می رود چرا که ابهامات زیاد به ویژه در بعد ایمنی تردد باعث رویگردانی مردم در استفاده از این مد حمل و نقلی خواهد شد.

 بنابراین می توان این گونه عنوان کرد؛ وقتی که  هرگز شبکه دوچرخه سواری منظم در سطح شهر تهران شکل نگرفته، نمی توان تنها شیب جنوب به شمال پایتخت را دلیل اصلی عدم توفیق ایجاد انگیزه در شهروندان برای استفاده از این مد حمل و نقلی پاک دانست  زیرا بسیاری از فاکتورهایی که به آن پرداخته شد سبب عدم رونق گرفتن این مد حمل ونقلی شده است و نمی توان تنها یک عامل را برای این عدم موفقیت ذکر کرد

نبود فرهنگ سازی راهنمایی رانندگی به دوچرخه سواران

دوچرخه سواری  در سطح شهرها همانند رانندگی دارای ضوابطی تردد است و با دوچرخه سواری در محیط طبیعی که تنها جنبه تفریحی دارد ، متفاوت های زیادی دارد. اما این فاکتور مهم نیز هرگز به درستی برای دوستداران این وسله نقلیه، آن هم درشهری که مسیر  ترافیک آن به دلیل اشباع و اخلال با مشکلات زیادی رو به رو بوده،  به درستی روشن نشده است.

 به عنوان مثال طبق ماده 109 رانندگان وسائل نقلیه غیر موتوری مانند دوچرخه و موتورسیکلت باید طبق ضوابطی در شهر تردد کرده و به خودورها  علامت بدهند. مطابق به تبصره های این ماده دوچرخه سوارن برای توقف دست چپ را پایین نگه داشته است و برای تغییر یا گردش به چپ دست چپ را به طور افقی نگه دارند یا اینکه دوچرخه سواران باید در مسیر ویژه ای که برای آنها تعیین شده حرکت کنند. در صورتی که به صورت جمعی از این وسیله استفاده می کنند نیز باید در یک ردیف حرکت کنند. اما  با وجود اهمیت آموزش های راهنمایی و رانندگی این مسائل هرگز  به درستی برای دوچرخه سواران روشن نشده است.

عدم طراحی درست سیستم هوشمند دوچرخه سواری

سیستم های هوشمند برای نگه داری از دوچرخه های شهر تهران در سال 94 و درزمانی که طرح تردد با دوچرخه درمسیرهای مرکزی شهر تهران از جمله منطقه 12 مطرح شد ؛ بیشتر مورد توجه قرار گرفت. درآن زمان بود که نخستین رک ها در محدوده مرکزی شهر با دوچرخ های نسل جدید مورد استفاده قرار گرفت.

 مدیریت شهری در نظر داشت با بکارگیری رک های دوچرخه که با کارت های الکترونیک؛ امکان استفاده تمام شهروندان را از این قفل های ایمنی فراهم کند.

اما در همان هفته اول دزدان دوچرخه های شهر تعداد زیادی از این دوچرخه ها به سرعت بردند.معاون فعلی حمل ونقل ترافیک شهداری تهران عدم قرداد یکپارچه در هوشمند سازی دوچرخه ها در دوران مدیریت قبل را دلیل این موضوع می داند.

به گفته پور سیدآقایی؛ عدم برنامه ریزی برای هوشمند سازی سیستم دوچرخه در کشور ما در حالی است که امروز دوچرخه هایی در دنیا تولید شده که از قسمتی از بدنه‌اش به صورت قفل استفاده می‌ شود.

 مخترعان نسل جدید دوچرخه ها بر این باورند که تولیدات جدید آنها کاملاً ضد دزد است، چرا که اگر فردی قصد سرقت این وسایل را داشته باشد و بخواهد قفل را به نحوی بریده یا بشکند، دوچرخه کاملاً غیر قابل استفاده خواهد شد.

علاوه بر نبوغ در طراحی، این دوچرخه ها به بلوتوث هم مجهز است تا بتوان قفل آن را از طریق تلفن هوشمند باز کرد.

اگرچه تهران از این نظر با شهرهایی مانند هلند که 60 درصد مردم از دوچرخه استفاده می کند، فاصله بسیاری دارد اما می توان با همکاری بخش خصوصی و به ویژه شرکت های دانش بنیان سیستم های هوشمند مناسب برای حفظ ونگه داری دوچرخه طراحی کرد.

عدم وضوح حق استفاده از دوچرخه برای اقشار گوناگون

علاوه بر مشکلات ذکر شده مسائلی نظیر عدم وضوح استفاده اقشار مختلف جامعه از این مد حمل ونقلی  به درستی تبیین نشده است و هنوز این سوال وجود دارد که با گسترش این مد حمل و نقلی در معابر شهر تهران آیا زنان نیز حق استفاده از دوچرخه را در پایتخت دارند؟