خبرگزاری شبستان: ما زمانی وارد خانه های سنتی که ساخته دست خودمان بود، می شدیم و به آن افتخار می کردیم اما اکنون در بهترین فضاهای ساخته شده با بهترین مصالح احساس حقارت می کنیم زیرا ساخته دست خودمان نیست.
به گزارش گروه اندیشه خبرگزاری شبستان به نقل از طلیعه: دکتر سید غلامرضا اسلامی، استاد تمام رشته معماری دانشکده پردیس هنرهای زیبا دانشگاه تهران در تعریف هنر اسلامی گفت: مکاتب بر هنر و همه مقوله ها تاثیر گذارند. مانند تعاریف مختلفی برای انواع و اقسام هنرها داریم مانند هنر کلاسیک و هنر مدرن و هنر کمونیستی. مکاتب فکری تاثیرات خود را می گذارند و به دنبال آن مصادیق هنری آفریده می شوند و آن را منتسب به آن مکتب فکری می کنند.
اسلامی بیان کرد: اسلام هم مکتب فکری جامعی است که برای خود دارای مصادیقی است. بعضی از افراد اسلام را بسیار دست نیافتنی و مقدس می بینند و دین را در ساحت ماورای تفکرات انسان قرار می دهند و جایگاهی برای آن در نظر می گیرند که فقط پیامبران و ائمه اطهار می توانند در آن حضور داشته باشند. به همین علت معتقدند هنر اسلامی وجود ندارد.
وی اظهار کرد: من معتقدم اسلام مانند دیگ مکاتب فکری بر انسانها تاثیر می گذارد و لذا آثار هنرهای اسلامی می تواند هم شامل آثار مسلمانان و هم آثار متاثر از مکتب اسلام باشد همانطور که اسلام بر انسان تاثیر می گذارد و مسلمان نامیده شود. در آثار هنری اسلامی لزوما نباید تقدسی که در ذهن بعضی از افراد وجود دارد را دنبال کنیم بلکه این هنرها می تواند آثار خوب یا بد داشته باشد.
وی در ادامه گفت: اگر کسی به مکتب اسلام و ارتباط آن با خدا باور داشته باشد قطعا تاثیرات آن فرد هم می تواند عمیق و اسلامی باشد. این تاثیرات می تواند در هنر هم خود را نشان دهد.
اسلامی اضافه کرد: عده ای که معتقدند هنر اسلامی وجود ندارد و یا نمی تواند وجود داشته باشد، این ابهام را به وجود آورده که نمی توان به هنر اسلامی دست یافت اما واقعیت این است که از نظر استدلال عقلی هر مکتب فکری می تواند بروز و ظهور در آثار هنری داشته باشد. مثلا اثر هنری مدرن تحت تاثیر افکار مدرن قرار دارد. مکاتب دیگری مانند مکتب اسلام هم قابل تصور است که از عدالت و زیبایی شناسی خاصی منتفع می شوند و هدف آن قرب الی الله باشد.
وی تعریف خود از هنر را محدود به اثر هنری متداول شناخته شده ندانست و گفت: منظور من از هنر تعریف جامع تری است. انسان از موجودات دیگر متفاوت است و رابطه بین حق و واقع را برقرار می کند. نوعی از خلاقیت در مرتبط کردن میان این دو وجود دارد که هنر نامیده می شود. هنر درک عمیق آنچه که هستی است و فهم ارتباط حق و واقع و عمیق کردن آنچه سطحی است به سوی دریافتهای حقیقت است از این رو همه انسانها هنرمند هستند.
این استاد دانشگاه افزود: انسانها، هنرمند زاده می شوند اما به تدریج یاد می گیرند که فراموش کنند. کودکان هنرمند هستند اما در مهدکودک ها و آموزشگاهها چیزهایی به آنها آموزش می دهیم که هنرشان را محدود کرده و یا آن را از دست می دهند و سپس به دلیل ناتوانی در کشیدن تابلوی نقاشی و یا ارائه دیگر آثار هنری شناخته شده آنها را تحقیر می کنیم.
وی با بیان اینکه هنر و معماری اسلامی در دوره ای در اوج بوده است، گفت: به دلیل وجود مسائل سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، جنگ ها، تغییر پارادایم ها و اصول تغییرات مختلفی در هنر اسلامی رخ داده شد. در دوره ای حکومت های اسلامی دارای اقتدار بودند و دانشمندان جمع شده و مدارج علمی طی می شد و دستاوردهای معماری ایجاد گردید که باعث مباهات امروز ما شد.
استاد دانشگاه تهران اضافه کرد: دستاوردهای معماری امروز ما ضعیف است اما من باور دارم که فرهنگ و اعتقادات قوی داریم و مشکل ما عدم تبدیل فرهنگ به تمدن خودی است. اگر فرض کنیم تمدن، بروز و ظهور فرهنگ در زمان و مکان خاص باشد باید بگوییم آنچه که باور داریم و عمیق است را هنوز به تمدن بومی تبدیل نکرده ایم. ما زمانی وارد خانه های سنتی که ساخته دست خودمان بود، می شدیم و به آن افتخار می کردیم اما اکنون در بهترین فضاهای ساخته شده با بهترین مصالح احساس حقارت می کنیم زیرا ساخته دست خودمان نیست.
وی اظهار کرد: ما در معماری دچار سرخوردگی و خجالت هستیم و نمی توانیم به آن افتخار کنیم. ما نمی توانیم با تغییرات جهانی خود را تطبیق دهیم و در حوزه معماری منفعل و مقلد هستیم. ما نسبت به عمل دیگران عکس العمل نشان می دهیم و عکس العمل های مان هم دارای شیفتگی است. امروز معماری هر چه که غربی تر باشد بیشتر مطلوب سفارش دهندگان است و به معماران ایرانی این خواسته تحمیل می شود. این در حالی است که غربی ها اصیل رفتار می کنند و پست مدرنیسم آنها بازگشت به اصالتهای فرهنگی شان است اما پست مدرن ما بازگشت به اصالت های فرهنگی غرب است. باید اصالت خود را حفظ کنیم همان طور که دیگر کشورها این کار را می کنند.
اسلامی با اظهار امیدواری نسبت به کدهای فرهنگی ایرانی گفت: خوشبختانه این کدهای فرهنگی کمتر آسیب دیدند هر چند که در بروز و ظهور آن با مشکل مواجهه هستیم. دستاوردهای ما نه اسلامی و نه ایرانی است بلکه کپی است اما ژنوم رفتاری ما در هسته همچنان دست نخورده است. مشکل ما در فرآیند شدن و رفتن از فرهنگ به تمدن است.
وی با بیان اینکه سیاستمداران غربی تلاش می شود تا از اسلام چهره خشنی به نمایش گذاشته شود، گفت: اسلام مانند اکثر ادیان دارای نگاه مادرانه و مراقبه است و دارای تحمل پذیری بالاست اما تلاش می شود که چهره مردانه و خشن از آن به نمایش دربیاید.
وی ادامه داد: سیاستهای ما فرآیندی و اسلامی و مادرانه نیست و به همین دلیل همه به دنبال نگاه پدرانه (پروژه ای) و دولتی حتی در زمینه هنر هستند. باید سازوکارهای مکتبی به کار گرفته شود تا هم جامعه ما اسلامی شود و هم برون داد این جامعه که یکی از بخش های آن می تواند هنر باشد، اسلامی تر باشد.
اسلامی در پایان سخنانش گفت: باید تفکر مادرانه و دلسوزانه حاکم باشد. باید عمق فرهنگ به سطح تمدن بیاید و خیلی تلاش کنیم تا از دادوستدهای مادی خارج شده و کمی عمیق تر شویم.
