شمیران نو تنها نام اعیانی ای دارد. د گذشته نه چندان دور قرار بود تا این محله در زیر درختان ر به فلک کشیده جنگل های لویزان شمیران شرق تهران شود. اما گذر زمان تنها این محله را به روستایی مدرن شده با انبوه بافت فرسوده و ساخت و سازهای غیر مجاز تبدیل کند. محله ای که دیوارهای بلند پادگان نیروی دریایی ارتش حصاری است که از سه طرف از آن را به بن بست رسانده است.
اکثر خانه های شمیران بدون سند است:«... املاک این محله با استفاده از دو ماده قانونی 147 و 148 می توانند با دوندگی و تلاش صاحب سند شوند... در واقع اداره اسناد این منطقه چند مالک قدیمی را می شناسد که زمین های این محدوده به نام آنها بوده است.... این افراد زمین ها را قطعه بندی کردند و بعد فروختند... آن زمان قولنامه ای زمین ها فروخته شده است. در گذشته تمام زمین های این محدوده یک سند مادر و سند مادر داشته است... اما مشکل اینجاست افرادی که در اینجا زندگی می کنند از مالک اصلی ملک خود را خریداری نکرده اند، بلکه از اشخاص دیگری زمین های خود را خریده اند...»
شمیران نو از جمله محله هایی است که هر چند سرای محله ای به نام این محله ساخته شده است اما به گفته اهالی محله بود و نبود آن برای اهالی محله فرقی ندارد. سرای این محله در خارج از محله و حتی ناحیه ای که محله در آن قرار گرفته است قرار دارد. همین مساله باعث شده تا اهالی شمیران نو یا ندانند که سرای محله شان در کجا واقع شده است و یا اینکه یک بار هم که شده سری به آن بزنند.
کش مکش شورایاری محله با شهرداری منطقه دست آخر نتیجه ای در بر نداشت به جز اینکه این زمین بزرگ به مکانی امن برای کارتنخواب ها و معتادان تبدیل شود و چهره محله شمیران نو را زشت کند:«... در حال حاضر کارتنخواب ها در این زمین بزرگ زندگی راحتی دارند... چند وقت پیش در بین وسایل کارتنخواب ها قمه پیدا کرده اند...»
در چند سال اخیر شهرداری تهران در بررسی محله های کم برخوردار ، محله شمیران نو را جزء 53 محله محروم شهر تهران قرار داد.
با یک نگاه کلی می توان بافت فرسوده و حتی ساخت و سازهای غیر مجاز را در محله خوش آب و هوای شیمران نو به خوبی شناسایی کرد. شمال و جنوب محله در تسخیر بافت فرسوه و ساخت و سازهایی است که یک شبه مانند قارچ از زمین سر بیرون می آورند:«... به خاطر اینکه نوسازی در این محله انجام نمی شود، اکثر ساخت و سازها غیر مجاز است... دو نقطه بافت فرسوده وجود دارد که یک قسمت از آن از خیابان یکم تا سوم یا همان هشت متری اسلامی است و یک نقطه دیگر نیز در شمال محله و محدوده خیابان شقایق قرار گرفته است... فقط داخل کوچه های محله را نگاه کنید، می بینید که وضعیت بافت فرسوده چگونه است. تا زمانی که مشکل سند املاک این محله حل نشود بافت فرسوده نوسازی نمی شود. ما مشکل ساخت و سازهای غیر مجاز را داخل این محله داریم ... باز هم تکرار می کنم تا زمانی که مشکل اصلی حل نشود قطعا با این ساخت و سازها روبه رو هستیم... بافت رسوده یکی از معضلات بزرگ این محله است و تا زمانی که مسئولان قدم برندارند تا مشکل سند این محله حل نشود اتفاق خاصی نمی افتد... »
اهالی محله شمیران نو اعتقاد دارند اگر دیوارهای پادگان کوهک برداشته کل محله از بن بست خارج می شود:«... به نظر می رسد مساحت این پادگان چیزی در حدود سه برابر وسعت محله است... در حال حاضر داخل این پادگان خالی است و داخل آن کار تجاری انجام می دهند... به این صورت که زمین این پادگان را به عنوان انبار به شرکت های بزرگ اجاره می دهند... اگر دیوار این پادگان برداشته شود مشکلات محله حل می شود... با یک سرمایه گذار نیز صحبت کرده ایم تا در این محدوده شهرک سازی کند و برای نوسازی بافت فرسوده محله وارد مذاکره شوند...»
محله شمیران نو پر شده از کوچه های تنگ و باریکی که گاهی عرض برخی از آنها به یک متر نیز نمی رسد و داخل این کوچه ها که مانند دالان زندان می ماند ، ملک های کوچک کنار هم قرار گرفته اند:«... داخل کوچه های باریک یک متری 5 خانواده زندگی می کنند... هر چند از نظر آب و هوایی شمیران نو یکی از بهترین محله های شهر تهران است، اما بافت فرسوده این محله از نظر شهرسازی وضعیت بدی دارد... اینجا آپارتمان ها نهایت متری یک میلیون و 500 هزار تومان تا دو میلیون تومان به فروش می رسد...»
ورود کارگاه های تولیدی به داخل بافت مسکونی محله یکی دیگر از آسیب هایی است که در شمیران نو وجود دارد:«...تمام خیابان هایی که امکان ورود خاورا و یا تخلیه بار را داشته باشد، برخی از مالکان اقدام به اجاره ملک خود به کارگاه های تولیدی کرده اند... برخی از این خانه های مسکونی به کارگاه مبل سازی و یا کارگاه رنگرزی تبدیل شده است... خوشبختانه شهرداری جلوی رشد و توسعه مشاغل مزاحم را د این محله گرفته است، اما این محله ت به پاتوقی برای توسعه مشاغل مزاحم تبدیل شده است...»
اهالی محله از عدم توزیع عادلانه سرانه های خدماتی و امکان نوسازی بافت فرسوده گلایه مند هستند. با آنها که وارد صحبت می شویم اعتقاد دارند که شمبران نو یک روستای مدرن شده است که کسی باور نمی کند چنین محله ای در خوش آب و هوا ترین نقطه تهران قرار دارد:«... اعتقاد داریم هرچند مردم در زمینه خرید زمین های این محله به صوت قولنامه ای اشتباه بزرگی مرتکب شده اند اما شهرداری هم کارهای فرهنگی و اجتماعی در این محله انجام نمی دهند... به شهرداری می گوییم که زمین ها و املاک رها شده این محله را به شورایاری تحویل دهد. تا بتوانند کارها و برنامه های فرهنگی در آن برای مردم انجام دهند. اما پاسخ شهرداری همیشه این بوده است که این زمین ها در درجه اول باید برای شهرداری درآمدزایی داشته باشد...»
آمارهای شورایاری محله شمیران نو نشان می دهد که 450 خانوار بی بضاعت که درآمد آنها زیر خط فقر است در این محله زندگی می کنند که البته از این تعداد تنها وضعیت 211 خانوار ثبت رسمی شده اند:«... وقتی ما این تعداد خانواده بی بضاعت در محله داریم که به نان شب خود محتاج هستند، آن وقت شهرداری به دنبال درآمدزایی از زمین ها و املاک رها شده محله است. در ماه رمضان قرار بود شهرداری 30 سبد کالا را برای توزیع بین خانواده های بی بضاعت تحویل شورایاری محله دهد اما این تعداد به 15 سبد کالا تبدیل شد که شورایاری محله شمیران نو از دریافت این سبد ها خودداری کرد... چرا که توزیع 15 سبد کالا بین 450 خانوار بی بضاعت عملا کاری نشدنی بود... »
متاسفانه تعداد خانواده های بی بضاعتی که هیچ منبع درآمدی ندارند در شمران نو زیاد هستند:«...اگر سرای محله شمیران نو درآمد ثابتی داشته باشند هر ماه می توانیم به این خانواده ها کمک کنیم... از شهردار منطقه درخواست کردیم تا بودجه ای برای کارهای فرهنگی و اجتماعی در این محله در نظر بگیرد اما می گویند که زمین خالی انتهای محله باید پارکینگ شود و درآمد داشته باشد و درآمد آن نیز به حساب شهرداری منطقه ریخته شود.... اگر این زمین های خالی به درد محله شمیران نو نخورد به درد هیچ چیز دیگری هم نمی خورد... اینجا به خاطر نبود جای پارک دعوا می شود. اکثر خانه ها حداقل یک خودرو دارند و برای پارک خودروهایشان گاهی با هم درگیر می شوند. ما می گوییم که اینجا پارکینگ شود و از آنها شبی دو هزار تومان بگیرند اما می گویند طبق مصوبه شورای شهر هزینه پارکینگ شبی 5 هزار تومان است و خانواده های ساکن این محله که وضعیت درآمدی خوبی ندارند نمی توانند این هزینه را بابت جای پارک پرداخت کنند....»
آنطور که دبیر شورایاری محله شمیران نو می گوید؛ مردم این محله از نظر اقتصادی به سه دسته تقسیم می شود. نخست کسبه شمیران نو و افرادی که تنها محل کسب و کارشان در این محدوده است. دوم قدیمی های شمیران نو دسته سوم مهاجرانی هستند که از شهرهای مختلف و حتی از کشورهای همسایه به این نقطه مهاجرت کرده اند:«... در محله 8 مدرسه و 9 تا مسجد داریم و این تعداد برای محله شمیران نو زیاد است. در مدرسه های این محله ببینید چند دانش آموز افغانی زندگی می کنند برای اینکه خانه های اینجا ارزان است و مالکان به راحتی به افغانی ها اجاره می دهند....»
میدان پکدامن میدان مرکزی محله شمیران نو است که به گفته اهالی محله به جولانگاهی برای مواد فروشان تبدیل شده است:«...میدان اصلی محله شمیران نو کاملا مشخص است و این میدان اصلی به یکی از مراکز خرید و فروش مواد مخدر تبدیل شده است... بیشتر افرادی که دور و اطراف میدان می ایستند مواد فروش هستند.... در همچین محله هایی مطمئن باشید افرادی که اعتیاد دارند و خاناوده هایی که معتاد دارند بسیار زیاد است.... مشکل اعتیاد در بین جوانان و افراد مسن در این محله زیاد یک قسمتی از پارک شقایق پاتوقی برای زنان و مردان معتاد شده است و این وضعیت واقعا افتضاح است.... نیروی انتظامی آنها را ساماندهی می کند اما بعد دوباره به محل برمی گردند... تا دلتان بخواهند اینجا کارتنخواب زندگی می کند که از جاهای دیگر به این محدوده می آیند.... وقتی یک محله ای در زمینه اعتیاد اسم در کرده باشد معتادان به سمت همان محله می آیند. ..»
اگر ماموران سد معبر روزها در میدان اصلی محله نباشد؛ حتما ترافیک این محله قدیمی را قف می کند:«...روزها وانتی های میوه فروشی داخل میدان نمی ایستند... سد معبر معضل 30 ساله میران نو است. سال گذشته شهردار ناحیه صبح تا شب ماشین سد معبر را داخل میدان گذاشت و وانتی ها جمع شده اند اما از ساعت 8 شب به بعد دوباره می آیند چون از این ساعت به بعد باید نیروی انتظامی نظارت کند و چون نیرو ندارند دوباره میوه فروش های وانتی به میدان می آیند. 50 درصد از میوه فروش های محله ساکن محله هستند اما مابقی از محله های دیگر مانند خاوران و قیام دشت و مشیریه می آیند چون بستر این کار آماده است...»
خیابان پاکدامن به عنوان خیابان اصلی شمیران نو یک راسته بازاری است که به یک مرکز تجاری در شرق تهران تبدیل شده است:«...بازار خرید اینجا از هنگام به سمت میدان و از میدان به سمت خیابان دوازهم ادامه دارد. بالای این خیابان دیوار پادگان قرار دارد از جنوب محله تا شمال محله دیوار پادگان کوهک قرار گرفته است... بعد دو نقطه بافت فرسوده را به توافق می رسیدند یک خانه 50 متری برای 4 خانواده است...»
بیکاری جوانان این محله مانند جاهای دیگر تهران زیاد است، اما تعداد بالای خانواده های بی سرپرست و یا زنان سرپرست خانوار باعث شد تا شورایاری محله به دنبال ایجاد اشتغال برای این خانواده ها باشند:«... در این محله مردم با حداقل ها زندگی می کنند... زنان کارهای خانگی انجام می دهند... قرار بود شهرداری فضایی را در اختیار ما قرار دادهد و با یک فرد نیکو کار نیز وارد صحبت شدیم تا با سرمایه گذاری اشتغال برای زنان سرپرست خانوار ایجاد کنیم... اما هنوز شهرداری این فضا را در اختیار ما قرار نداده است...»
اکثر ساخت و سازهایی که در محله شمیران نو انجام می شود:«... یکی دیگر از مشکلات محله شمیران نو خانه های پشت قباله ای است.... به این صورت که طرف خانه 100 متری داشته قسمت جلو را 50 متری جدا کرده و از بغل یک راه 20 متری ایجاد کرده و 50 متر پشت را فروخته است... 70 درصد از خانه های شمیران نو پشت قباله دارد به این خاطر که مالک به پول نیاز داشته و قسمت پشت را فروخته است... خود مالک در 50 متر باقیمانده زنگی می کنند. اینجا مستاجر زیاد است و همین اتفاق نیز مشکلات املاک این محله را زیاد کرده است. سال 60 این اتفاق ها زیاد روی داده است... قدم به قدم محله شمیران نو کوچه های باریک و تنگ وجود دارد و اکثر خرید و فروش املاک داخل محل نیز بین ساکنان انجام می شود و کسی از بیرون نمی آید تا ملکی را در این محله خریداری کند...»
جوی های قدیمی که پر از زباله و موش است یکی دیگر از مشکلاتی است که اهالی محله شمیران نو به آن اشاره می کنند:«... یکی از مشکلات محله جوی های آب آن است... داخل جوی ها پر از زباله هایی است که مردم داخل آن می ریزند... به دلیل کوچه های تنگ و باریکی که در این محله قرار دارد، مخازن جمع آوری زباله در این محله وجود ندارد و موش ها داخل جوی آب با هم مسابقه می دهند تا به خیابان دوازدهم شمیران نو برسند... ساخت و ساز غیر مجاز هم در اینجا زیاد است شهرداری نظارت می کند اما مردم می سازند... اینجا کارگاه زیاد است... الان خونه در 30 متر جا 5 طبقه می سازند.... از نظر سرای فضای سبز مشکلی نداریم و یک درمانگاه داریم و بیمارستان الغدیر را هم خارج از محله داریم...»
اینجا را قرار بود شمیران دیگری در شرق تهران زیر چنگل های لویزان شود. اما تنها نامش برای محله باقی ماند:«... آب و هوای عالی ای دارد اما فقط اسمش خوب است.... این محله 154 شهید داده است... یکی از کوچه های ما 14 شهید داده است اما متاسفانه کسی به اینجا رسیدگی نمی کند... خیابان های اینجا استاندارد نیست و همه مشکل دارد. فقط یک خیابان استاندارد داریم.. اینجا یک روستای مدرن شده است... کلا شهرداری دیدشان به شورایاری بد است به رغم اینکه مردم در محله ما را می شناسند... ما می گوییم امکانات محله را برای خود محله هزینه کنند12 شب مردم در خانه من می آیند. من در این رابطه تصمیم می گیریم و یک سال دیگ از جواب نداد می تواند این امکانات را از بنده بگیرند...»
چند سال پیش سه مادر شهید ساکن کوچه شهید زمان کاظمی از شهردار منطقه خواستند تا آسفالت این معبر را به سازی کنند اما کاری انجام نشد تا اینکه اعضای شورایاری محله مصاحبه ای با رسانه ها انجام داد و فردای آن روز آسفالت این خیابان به سازی شد:«... باید سرای محله را به داخل محله بیاوریم... مردم سرای محله شمیران نو را نمی شناسند... چون داخل محله نیت و د جنوب محله و بیرون از محله قرار دارد کسی استفاده نمی کنند... اینجا مردم برای تفریحی به پارک شقایق می آیند و یک ورزشگاه داریم که هیات امنایی است به نام شهدای شمیران نو ماهانه 70 میلون درآمد دارد و ما نمی دانیم این مبلغ را کجا خرج می کنند... اختیار این ورزشگاه دست ما نیست... این ورزشگاه شخصی نیست... این مجموعه ورزشی زمین آن را زمانی که احمدی نژاد شهردار بود صاحب آن آمد و می خواست تخلیه کند در آن زمان 3 میلیارد تومان احمدی نژاد داد تا ورزشگاه بماند ...الان هنوز جزو املاک شهرداری نیست و زیر نظر تربیت بدنی است. تمام ائمه جماعات را هیات موسس گذاشتند و یک هیات امنا را مشخص کردند و این هیات امنا موروثی شده است. یک نفر از شورایاری را راه نمی دهند درامد ورزشگاه در حساب ورزشگاه است...»