سیستم انرژی کدام کشورها کاراتر است؟

 

 

 

 

 

اقتصاد ایرانی- مونا مشهدی رجبی: مجمع جهانی اقتصاد شاخصی به نام شاخص عملکرد معماری انرژی جهانی EAPI را معرفی کرد که مطالعه این شاخص نشان از گذر دنیا به سمت سیستم های انرژی  پایدار تر و ایمن تر و از نظر اقتصادی به صرفه تر طی ده سال اخیر دارد و یک دلیل مهم ان عدم وابستگی دنیا به یک منبع انرژی خاص و تلاش برای استفاده از منابع مختلف است. 

این شاخص یک شاخص ترکیبی است که روی موارد مختلفی که برای ارزیابی عملکرد سیستم های انرژی در ۱۲۷ کشور دنیا مناسب هستند تمرکز کرده است. برای تهیه این شاخص ۱۸عامل تاثیر گذار روی سه ضلع مثلث انرژی معرفی شدند و مورد مطالعه قرار گرفتند که این سه ضلع اصلی عبارتند از رشد و توسعه اقتصادی، پایداری محیط زیست، امنیت انرژی. زیر بخش های مورد مطالعه در ضلع رشد و توسعه اقتصادی عبارتند از: تولید ناخالص داخلی ایجاد شده در نتیجه مصرف هر واحد انرژی، واردات سوخت بر مبنای درصد تولید ناخالص داخلی، صادرات سوخت بر مبنای درصد تولید ناخالص داخلی، میزان یارانه ها یا مالیات های تخصیص داده شده به بنزین، مالیات یا یارانه تخصیص داده شده به سوخت دیزل، قیمت برق برای مصرف صنعتی.

زیر بخش های مربوط به ضلع پایداری محیط زیست عبارتند از: متوسط میزان مصرف سوخت به ازای هر خودروی شخصی موجود در بازار، انتشار گاز دی اکسید کربن، سرانه انتشار گاز CH4 از بخش انرژی، سرانه انتشار گاز N2O در بخش انرژی و در نهایت منابع انرژی جایگزین منابع فسیلی به خصوص سوخت هسته ای.

زیر بخش های مربوط به ضلع سوم این مثلث یعنی ضلع امنیت انرژی و میزان دسترسی به این منبع هم عبارتند از تنوع در واردات فراورده های مختلف سوخت، واردات سوخت بر مبنای کل انرژی مصرف شده، تنوع در عرضه انواع منابع اولیه انرژی، نرخ برقی کرن، کیفیت عرضه انرژی برق و در نهایت جمعیتی که ازسوخت های جامد مانند چوب و زغال سنگ برای پخت و پز استفاده می کنند.

شاخص معرفی شده بر مبنای ابن اطلاعات در فاصله بین صفر تا یک قرار دارد و هرچه میزان این شاخص به یک نزدیکتر باشد عملکرد سیستم انرژی کشور بهتر است.

برترین کشورهای دنیا بر مبنای شاخص عملکرد معماری جهانی

کشورهایی اروپایی در صدر این فهرست قرار دارند و وضعیت اقتصادی این کشورها تاثیر زیادی در موفقیت انها و توانایی شان در کسب شاخص بالا دارد. تنها کشورهای غیر اروپایی که در میان بیست کشور برتر دنیا بر مبنای این قرار دارند عبارتند از کشور کلمبیا در جایگاه هشتم، کشور نیوزیلند در جایگاه نهم، کشور اوروگویه در جایگاه دهم و کشور کاستا ریکا در جایگاه چهاردهم. اما دلیل موفقیت کشورهای اروپایی در عملکرد سیستم انرژی را می توان تاریخ طولانی مدت کشورهای اروپایی در همکاری در زمین تامین انرژی و همکاری های منطقه ای در این زمینه و سرمایه گذاری زیاد در ایجاد تنوع منابع انرژی مصرفی دانست.

اولین کشور این فهرست کشور سوییس است که شاخص عملکرد معماری انرژی در این کشور برابر با ۰.۸ است که نسبت به سال ۲۰۰۹ میلادی رشد کرده است. شاخص محاسبه شده برای رشد و توسعه اقتصادی کشور سوییس برابربا ۰.۷۴، شاخص پایداری محیط زیست ۰.۷۷ و شاخص دسترسی و امنیت انرژی در این کشور برابر با ۰.۸۸ بوده است.

کشورهای نروژ و سوید و دانمارک و فرانسه در این رتبه بندی جایگاه دوم تا پنجم را به خود اختصاص داده اند.

اما تنها کشورهای صنعتی و توسعه یافته نیستند که در بالای این فهرست قرار دارند بلکه کشورهای دیگر هم این پتانسیل را دارند که در صدر فهرست قرار بگیرند. این مطالعه نشان داد که هر کشوری این پتانسیل را دارد که انرژی امن و پایدار و ارزان را در اختیار مردمش قرار دهد و این توانایی ارتباطی به بزرگی و توسعه یافتگی اقتصاد ندارد. اگرچه ساختار اقتصادی یک کشور، قوانین مرتبط با صادرات، موقعیت جغرافیایی و سیاست های اقتصادی یک کشور مساله بسیار مهم و تاثیر گذار است. مطالعه این شاخص نشان می دهد که طی سال های اخیر معماری سیستم انرژی در دنیا تغییر زیادی کرده است و کشورها توانسته اند تامین امنیت انرژی خود را به روش ارزان تر و پایدارتری انجام دهند

تنزل شاخص دربزرگترین مصرف کنندگان انرژی

مصرف کنندگان بزرگ انرژی همچنان در بدست اوردن جایگاه برتر در تلاش هستند. این کشورها در برخی از اضلاع این شاخص شاهد پیشرفت هایی بودند ولی نتوانسته اند کل شاخص را ارتقا دهند. به عنوان مثال کشور چین که دومین اقتصاد بزرگ دنیا و یکی از بزرگترین مصرف کنندگان انرژی است از نظر بزرگی شاخص عملکرد معماری انرژی دنیا جایگاه ۹۵ دنیا را دارد در حالیکه هند در رتبه ۸۷، ژاپن در رتبه ۴۵، روسیه در رتبه ۴۸ و امریکا در رتبه ۵۲ قرار دارد. یک مشکل بزرگ برای این کشورها پیچیدگی و بزرگی سیستم انرژی انها است که باعث می شود اصلاح ساختار سیستم نیاز به زمان بیشتری داشته باشد. ایران در این فهرست در جایگاه  ۱۲۰ قرا ر دارد و بزرگی شاخص مربوط به ایران برابر با۰.۴۶ است. وابستگی اقتصاد ایران به نفت و استفاده اندک از منابع پاک یک دلیل عمده برای ضعف جایگاه ایران است.

جدول: برترین کشورها بر مبنای شاخص عملکرد معماری انرژی

شاخص دسترسی و  امنیت انرژی	شاخص پایداری محیط زیست	شاخص رشد و توسعه اقتصادی	شاخص	نام کشور
۰.۸۸	۰.۷۷	۰.۷۴	۰.۸	سوییس
۰.۹۵	۰.۷۵	۰.۶۷	۰.۷۹	نروژ
۰.۹۰	۰.۸	۰.۶۳	۰.۷۸	سوید
۰.۹۱	۰.۷۱	۰.۶۹	۰.۷۷	دانمارک
۰.۸۸	۰.۸۱	۰.۶۲	۰.۷۷	فرانسه
۰.۸۸	۰.۷۴	۰.۶۷	۰.۷۶	اتریش
۰.۸۷	۰.۷۳	۰.۶۵	۰.۷۵	اسپانیا
۰.۸۳	۰.۶۸	۰.۷۳	۰.۷۵	کلمبیا
۰.۹	۰.۷۵	۰.۵۹	۰.۷۵	نیوزیلند
۰.۸۲	۰.۷۱	۰.۶۹	۰.۷۴	اوروگویه
۰.۸۵	۰.۷۳	۰.۶۳	۰.۷۴	پرتقال
۰.۸۷	۰.۷۹	۰.۵۵	۰.۷۳	فنلاند
۰.۸۸	۰.۷۳	۰.۵۸	۰.۷۳	اسلوانی
۰.۷۴	۰.۷۶	۰.۶۸	۰.۷۳	کاستا ریکا
۰.۸۹	۰.۶۶	۰.۶۲	۰.۷۲	بریتانیا

 

جدول دو: ده اخر فهرست شاخص عملکرد معماری انرژی دنیا

شاخص دسترسی و امنیت انرژی	شاخص پایداری محیط زیست	شاخص رشد  توسعه اقتصاد	شاخص	نام کشور
۰.۲۴	۰.۶۹	۰.۴۸	۰.۴۷	هاییتی
۰.۲۴	۰.۸	۰.۳۶	۰.۴۷	تانزانیا
۰.۷۵	۰.۳۶	۰.۲۷	۰.۴۶	ایران
۰.۸۱	۰.۲۱	۰.۳۶	۰.۴۶	عربستان
۰.۷۸	۰.۲۷	۰.۳	۰.۴۵	عمان
۰.۳۹	۰.۶۴	۰.۳	۰.۴۴	اریتره
۰.۳۲	۰.۶۱	۰.۳۹	۰.۴۴	بنین
۰.۵۳	۰.۳۷	۰.۴۲	۰.۴۴	لبنان
۰.۴	۰.۳۱	۰.۵۳	۰.۴۲	یمن
۰.۷۳	۰.۲۴	۰.۱۵	۰.۳۷	بحرین