روزنامه سازندگی - مژگان جمشیدی: آیا می دانید هر سال بیش از سیزده میلیون تن پلاستیک در اقیانوس های جهان رها می شود؟ از بطری های پلاستیکی گرفته تا کیسه های نایلونی و ظروف یکبارمصرف. همین هایی که این روزها مصرفش در بین مردم ایران به طور خاص شدت گرفته، از سفره و کاسه و بشقاب و قاشق و چنگال گرفته تا کیسه هایی که موقع خرید خرواری بر می داریم و یک ساعت بعد روانه سطل زباله می کنیم، حالا به یکی از اصلی ترین چالش های محیط زیستی جهان تبدیل شده است.
میزبان امسال روز جهانی محیط زیست نیز کشور هند بود که روز 5 ژوئن را با پیوستن به این چالش جشن گرفت. اما انتخاب شعار «غلبه بر آلودگی پلاستیک» که به نوعی با هدف حذف آلودگی های پلاستیکی توسط برنامه محیط زیست سازمان ملل (UNEP) در کنیا طراحی و دنبال شده، فراخوانی برای اقدام همه ما در مبارزه با یکی از بزرگترین چالش های محیط زیستی عصر حاضر است.
پیام اصلی شعار انتخابی امسال این است که هرکدام از ما در زندگی روزمره خود، به روش های ممکن تغییراتی ایجاد کنیم که از بار سنگین آلودگی های پلاستیکی کاسته و زیستگاه های طبیعی و محیط زیست خودمان را از خطرات ناشی از انباشت ظروف یکبار مصرف و کیسه های پلاستیکی نجات دهیم تا از این طریق، شاخص های سلامت جوامع انسانی، گیاهی و جانوری را بهبود بخشیم.
بر اساس آمارهای منتشر شده، در سراسر دنیا، در هر دقیقه حداقل یک میلیون و در هر ساعت حدود 60 میلیون بطری آب آشامیدنی تولید می شود. به عبارت دیگر در هر روز بیش از یک میلیارد بطری آب معدنی تولید و مصرف می شود. همچنین نزدیک به یک سوم از بسته بندی های پلاستیکی که استفاده می کنیم، از طریق سیستم های جمع آوری زباله جمع نمی شوند و این به معنی انباشته شدن آنها در خیابان ها و کنار جاده ها و در محیط اطراف ماست. پلاستیک هایی که به اقیانوس ها می رسند می توانند دو سرنوشت داشته باشند:
یکی اینکه تا چهار بار در سال مورد استفاده قرار بگیرند و در یک نظام متعهد و پاسخگو و مدیریت درست دوباره بازیافت شوند، یا اینکه بین 100 تا 1000 سال در دریاها و اقیانوس ها رها باشند تا روزی که تجزیه شوند. پلاستیک ها راه خود را به منابع آبی ما هم باز کرده اند و از این طریق، به بدن های ما نیز راه پیدا کرده اند و حالا پرسش این است که پلاستیک ها چه صدماتی می توانند به ما بزنند؟ دانشمندان هنوز در این خصوص اطمینان ندارند، ولی آنچه مشخص است اینکه پلاستیک ها می توانند در بردارنده مواد شیمیایی متعددی باشند که سمی یا مخل عملکرد هورمون ها هستند. پلاستیک ها می توانند به عنوان جاذب انواع آلاینده ها مانند دی اکسین ها، فلزات و آفت کش ها نیز عمل کنند.
جنبش بی پلاستیک در روز جهانی محیط زیست
تنها راه غلبه بر آلودگی پلاستیکی این است که هریک از ما به تنهایی روی این موضوع متمرکز شده و دیگران را هم تشویق کنیم. در همین حال حضور چهره های مشهور هنری از هنرمندان گرفته تا سیاستمداران می تواند در فراگیر شدن این کمپین موثر باشد. برنامه محیط زیست سازمان ملل پیشنهاد میکند اگر می خواهید به این جنبش بپیوندید ابتدا نوعی از پلاستیک یکبار مصرف را انتخاب کرده سپس جایگزینی برای آن پیشنهاد داده و با آن عکس سلفی گرفته و در شبکه های اجتماعی به اشتراک بگذارید.
یعنی اگر لیوان یا بطری آب یکبار مصرف را انتخاب می کنید به جای آن لیوان فلزی یا قمقمه را جایگزین کرده و عکس سلفی خود را در حالی که دارید با آن آب می نوشید به اشتراک بگذارید و از هشتگ های (#BeatPlasticPolution) و (#WorldEnvironmentDay) استفاده کرده و دوستانتان را به این چالش دعوت کنید تا جنبش غلبه بر آلودگی پلاستیک هر چه بیشتر در جامعه شناخته شود.
جهان برای مقابله با پلاستیک چه کرده است؟
در تازه ترین اقدام صورت گرفته، شیلی به عنوان نخستین کشور در آمریکای جنوبی مصرف کیسه های پلاستیکی را ممنوع کرد. «سباستین پینه را» رئیس جمهور شیلی در پیامی توئیتری گفت: «گام های اساسی برای حفظ بهتر شیلی و کره زمین برداشته شده و امروز بیش از گذشته آماده هستیم تا محیط زیست خود را در اختیار نسل های بعدی قرار دهیم.»
اتحادیه اروپا نیز هفته گذشته استفاده از نی ها، همزن ها، کارد و چنگال ها، گوش پاک کن ها و دسته و گیره های بادکنک پلاستیکی را در تلاش برای مقابله با افزایش رو به رشد زباله های پلاستیکی ممنوع کرد. ممنوعیت پلاستیک های یکبارمصرف توسط کمیسیون اروپا به عنوان بخشی از برنامه آن برای اطمینان از بازیافت 55 درصد از تمامی پلاستیک ها تا سال 2020 اعمال خواهد شد.
در مواردی که هیچ جایگزین قابل دسترسی وجود ندارد، کشورهای عضو اتحادیه اروپا ملزم به رعایت اصل «جریمه آلودگی» بوده و شرکت هایی که چنین اقلامی را تولید می کنند، ملزم به پرداخت هزینه مدیریت پسماندها و پاکسازی زباله های دریایی و انجام اقداماتی برای افزایش آگاهی به منظور جلوگیری و کاهش چنین زباله هایی هستند.
اما در سال 2002 میلادی، بنگلادش نخستین کشور بزرگی بود که استفاده از کیسه های پلاستیکی را ممنوع کرد. این کشور به دنبال سیل ویرانگر سال 1988 میلادی و به دلیل اینکه کیسه های پلاستیکی با بستن راه فاضلاب ها عامل اصلی شدت یافتن سیلاب بودند، خسارات چشمگیری دید. کشور بوتان نیز در سال 2007 میلادی در راستای سیاست های این کشور مبنی بر افزایش نشاط ملی، فروش کیسه های پلاستیکی، تنباکو و تبلیغات خیابانی را ممنوع کرد. در هنگ کنگ هم در سال 2007 برای فروشندگان کیسه های پلاستیکی مالیات بر آلودگی محیط زیست در نظر گرفته شد.
در انگلیس، نیز در سال 2009 میلادی 33 نماینده انگلیس تصمیم به منع تولید کیسه های پلاستیکی فوق نازک و تعیین مالیات برای سایر انواع کیسه های پلاستیکی گرفتند و این قانون اکنون چند سالی است که اجرایی شده است. ایرلند نیز قانون مالیات بر کیسه های پلاستیکی را در سال 2002 وضع کرد که این قانون تا 90 درصد مصرف کیسه های پلاستیکی را در این کشور کاهش داد. دولت تایوان هم در سال 2003، توزیع کیسه های پلاستیکی رایگان در فروشگاه ها و مراکز خرید را ممنوع کرد. ضمن اینکه استفاده از ظروف یکبارمصرف در رستوران های این کشور نیز ممنوع شد و حتی بسیاری از فروشگاه ها از افرادی که کیسه های خرید خود را به همراه نمی آورند جریمه نقدی دریافت می کردند.
در کشورهایی نظیر ایتالیا و بلژیک، سوئیس، آلمان، هلند، ژاپن و کره جنوبی نیز به دنبال وضع مالیات، استفاده از کیسه های پلاستیکی 94 درصد کاهش یافته است. اما در ایران با اینکه کشورمان پنجمین مصرف کننده پلاستیک جهان است هنوز هیچ منع قانونی و هیچ سیاست ضد پلاستیکی وضع نشده است و گاه حتی تبلغات مصرف بیشتر و راحت تر پلاستیک از طریق رسانه های ملی نیز پخش می شود.
10 واقعیت تکان دهنده درباره پلاستیک
یک ماه قبل و همزمان با دور دوم اردیبهشت ماه که روز جهانی زمین نام گذاری شده وب سایت روز زمین نیز 10 واقعیت تکان دهنده درباره پلاستیک و تاثیر مخرب آن بر محیط زیست را گردآوری و منتشر کرد:
1. از دهه 1950 که اولین پلاستیک ها وارد بازار شدند تاکنون 8.3 میلیارد تن پلاستیک تولید شده است. تولید سالانه پلاستیک به اندازه کل وزن بشریت است.
2. تقریبا هر ذره پلاستیک که تولید شده همچنان به یک شکل یا نوعی در طبیعت وجود دارد و باقی مانده است.
3. 91 درصد پلاستیکی که دور انداخته می شود قابل بازیافت نیست و چون باکتری های خاک نمی توانند پلاستیک را تجزیه و به کود تبدیل کنند، زباله های پلاستیکی صدها و حتی هزاران سال در طبیعت باقی می مانند.
4. هر سال حدود پانصد میلیون نی پلاستیکی فقط در آمریکا مصرف می شود؛ مجموع طول این نی ها دو برابر محیط کره زمین است.
5. هر دقیقه حدود دو میلیون کیسه پلاستیکی یک بار مصرف در سراسر جهان استفاده می شود.
6. فقط در آمریکا هر سال 100 میلیارد کیسه پلاستیکی مصرف می شود، که اگر آنها را به یکدیگر گره بزنیم طول آن به اندازه 773 برابر محیط کره زمین خواهد بود.
7. کمتر از 20 درصد بطری های پلاستیکی پت (PET) بازیافت می شوند.
8. هر سال 13 میلیون تن پلاستیک وارد اقیانوس ها می شود و با آن می توان هر فوت مربع از سواحل دنیا را با پنج کیسه پر از آشغال پلاستیکی پوشاند.
9. تعداد ذرات میکروسکوپی پلاستیکی که در اقیانوس ها وجود دارد بیشتر از ستاره های کهکشان راه شیری است.
10. اگر تولید پلاستیک محدود نشود تا سال 2050 وزن آلودگی پلاستیک از وزن ماهی های دریا بیشتر خواهد شد.
