سیدمحسن حبیبی استاد شهرسازی دانشگاه تهران با تاکید بر اینکه مدرنیته و مدرنیسم ایرانی در سده کنونی (فاصله سال‌های ۱۳۰۰ تا ۱۳۳۰ و پس از آن)شکل گرفت، می‌گوید: بررسی آثار معماری در سده کنونی و در فاصله سال های ۱۳۰۰ تا ۱۳۳۰ و پس از آن نشان می دهد که معمار ایرانی در یکصدسال اخیر ایران، هم مدرن و هم بومی فکر کرده است.
به گزارش خبرنگار پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی، سیدمحسن حبیبی استاد شهرسازی دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران ضمن بررسی و ارزیابی سیر تحولات معماری کشور در ۱۰۰ سال گذشته، گفت: اندیشه در رابطه با معماری ۱۰۰ سال گذشته ایران نشان می‌دهد که ما با یک سده معماری و معماری شهری مواجه‌ایم که محصول ایران مدرن است.
این صاحبنظر عرصه معماری کشور ادامه داد: اگرچه با اطلاق واژه سده معماری شهری ایران (پهلوی اول و دوم) بسیاری مخالف اند و معتقدند که معماری سال‌های ۱۳۰۰ تا ۱۳۳۰ و بعد از آن وارداتی و شبه مدرنیسم بود که البته بنده نیز در دوران جوانی از این قبیل سخنان بر زبان رانده‌ام، اما هم‌اکنون معتقدم معماری آن دوران که البته به لحاظ زمان با دوران ما فاصله چندانی ندارد، معماری درخشانی بود.
وی تصریح کرد: به جد اعتقاد دارم که ما با یک بازتعریف مدرنیسم از سال ۱۳۰۰ به بعد در معماری مواجه هستیم که کاملا طعم، بو و ذائقه ایرانی دارد و من اصطلاحات آن را مدرنیسم ایرانی می‌نامم.
استاد دانشگاه تهران همچنین توضیح داد: حدود ۳ دهه پیش کسی جرات نمی‌کرد از مدرنیته‌های متفاوت صحبت کند و همیشه اعلام می‌کردند که یک مدرنیته بیشتر نبوده است و لا غیر. اما هم اکنون در جامعه شناسی هم پذیرفته شده که مدرنیته ژاپنی با چینی فرق دارد و بنابراین ما با مدرنیته های مختلفی مواجه ایم که در ایران نیز مدرنیته ایرانی را در سال های ۱۳۳۰ تا ۱۳۳۰ و پس از آن در معماری شاهدیم.
وی تاکید کرد: بنابراین این جرات را دارم که علی رغم مخالفت های بسیار، از مدرنیته ایرانی و مدرنیسم ایرانی صحبت کنم که در یکصد سال اخیر روی آن کار و بر آن تاکید شده است.
این صاحبنظر عرصه معماری کشور خاطرنشان کرد: با نگاهی به آثار سال‌های ۱۳۰۰ تا ۱۳۳۰ موجی از اندیشه را در این سال ها در معماری ایران شاهدیم. بدین‌معنا می‌بینیم که آثار خلق شده در این دوران، اندیشه و فرهنگی دیگر را به عاریت نگرفته و پیاده نکرده‌اند بلکه با اندیشه تلاش کرده‌اند تا بومی‌سازی کرده و آثار مناسبی خلق کنند.
وی ادامه داد: انطباق یا بومی‌سازی را در اندیشه معماران و مهندسان ایرانی در آن روزگار (سال های ۱۳۰۰ تا ۱۳۳۰ و پس از آن) شاهدیم و به همین دلیل است که برای من آن دست از معماری‌ها، نوستالژی (خاطره انگیز) شده است.
حبیبی نجات خانه وارطان و تبدیل آن به خانه گفتمان شهر و معماری را از تصمیمات مهم برای حفاظت از آثار معماری واجد ارزش برشمرد و گفت: خانه وارطان ترکیب بومی‌سازی معماری است و در این خانه نمونه ای ارزشمند از مدرنیسم ایرانی را شاهد هستیم.
وی معتقد است: در فاصله سال های ۱۳۰۰ تا ۱۳۳۰ و ۱۳۳۰ به بعد، معماری معاصر تدوین (نه به معنای نوشته شدن) و ساخته شد و در عین حال به گونه‌ای نظری نیز به آن پرداخته شد.
حبیبی از دیگر آثار معماری ارزشمند آن دوران را که برخی از آنها باقی مانده و برخی تخریب شدند را برشمرد و گفت: چهارصد دستگاه و کاری که اژدری و همراهان او و یا مرحوم صادق انجام دادند واقعا زیبا بوده است. اگرچه چیزی آن آنها باقی نماده و در اثر کشیدن اتوبان از بین رفته اند. همچنین است محله نارمک.
استاد دانشگاه تهران، مجله ساختمان، مجله آرشتیکت (که ۶ شماره هم بیشتر نیست) مجلات مناسب و مملو از اندیشه عنوان کرد و افزود: مجلات معماری آن دوران نیز نشان می‌دهد که روش برخورد با معماری و فرهنگ و هنر، سطحی نبوده است بلکه پشت آن اندیشه‌های فراوانی وجود داشت که البته رنگ و بوی ایران و ایرانی بودن را نیز داشتند.
حبیبی تصریح کرد: واقعا سال‌های ۱۳۰۰ تا ۱۳۳۰ و پس از آن، به لحاظ معماری‌هایی که خلق شد و آثاری که به وجود آمد این قابلیت را دارد که به عنوان دوران معماری معاصر شناخته شود.
وی ادامه داد: معماری سال‌های ۱۳۳۰ به بعد نیز همین حالت را دارد. اگرچه آن گروه نخبه‌ای که در بانک رهنی ساکن بودند کمی عقب می‌کشند اما یک نوع معماری دیگر که توسط دانش آموختگان دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران خلق می شود نیز جای تامل بسیار دارد که متاسفانه خیلی از آنها را داریم از دست می‌دهیم اما زیبا و ایرانی هستند.
این صاحبنظر در ادامه یادآور شد: دهه ۴۰ نیز همین حالت را دارد و معماری واجد ارزش فراوانی را شاهد هستیم. معتقدم دهه ۵۰ معماری آشفته می‌شود به این دلیل که دلارهای نفتی می‌آید و یک دفعه یک مدرنیزاسیون عجیب و غریبی رخ می دهد و فضا آشفته می‌شود.
حبیبی معتقد است: سال های بعد از انقلاب نیز آشفتگی در معماری را شاهد هستیم. در عین حال در کنار آشفتگی های عمومی، نمونه های ارزشمندی از بزرگان معماری کشور همچون آقایان اعتصام، کلانتری، دیبا، باور، کیانی و دیگر معماران را شاهدیم.
وی در جمع بندی سخنان خود اعلام کرد: به نظر بنده، معمار ایرانی یکصدسال اخیر ایران، هم مدرن و هم بومی فکر کرده است. بنابراین می‌توانیم هم از مدرنیته ایرانی و هم از مدرنیسم ایرانی صحبت کنیم.
