غارتگری به نام معماری غربی !
عصراقتصاد: دبیرکل انجمن علمی اقتصاد شهری ایران معتقد است غفلت عمدی یا سهوی از معماری بومی و اسلامی در ساخت منازل مسکونی و فضاهای شهری، مشکلات و چالش های بسیاری را برای ما به همراه داشته است که طیف وسیعی از مشکلات اجتماعی، فرهنگی و حتی زیست محیطی را شامل می شود.
دکتر سید محسن طباطبایی مزدآبادی در گفت و گو با خبرنگار عصراقتصاد با بیان اینکه شهرهای ما هر روز با چالش‌ها و مسائل دشواری روبه رو می شوند اظهار داشت: برخی از این مشکلات قدیمی و بسیاری جدید و نوظهور است و منشا آن نیز مسائل گوناگونی را شامل می شود.
وی ادامه داد: در عین حال یکی از دلایل اصلی بروز این ناهنجاری‌ها که شاید کمتر به آن توجه شده است نادیده گرفتن عمدی یا سهوی معماری و شهرسازی بومی و اسلامی ماست که برای قرنها به شکلی هنرمندانه با ترکیب فنون و روشهای ساخت و ساز در کنار توجه به نیازها اجتماعی و فردی، فضای آرام بخش و کارآمد را چه در اجتماع و چه در حریم شخصی فراهم می کرد.
مدرس دانشگاه تهران افزود: اما نفوذ شهرسازی و معماری مدرن بدون در نظر گرفتن الزامات و هنجارهای فرهنگی، اجتماعی و حتی زیست محیطی، از آن هارمونی اصیل، دل نشین و کارا، پهنه هایی پرجمعیت و متراکم به جا گذاشته است که به سبب عدم هماهنگی با اقلیم، علاوه بر تخریب عرصه های طبیعی، مصرف انرژی را نیز با چالش رو به رو کرده است.
طباطبایی توضیح داد: یکی از مصادیق این نفوذ مخرب، تغییر معماری مساجد است به طوری که روزگاری معماری مساجد در کشور ما از نظر توجه به اصول و قواعد، شهره آفاق و نماد معماری شهر اسلامی بود. نمونه آن مسجد شیخ لطف الله است که به عنوان شاهکار معماری در جهان شناخته می شود.
وی با بیان اینکه اما مساجد امروزی در لابه‌لای انبوه برجهای غول آسا ناپیدا هستند گفت: مساجد ما دیگر برجسته‌ترین عنصر معمارانه شهرهای ما به شمار نمی روند بلکه حتی پیدا کردن آنها در محلات مشکل شده است چرا که در زیرسایه سازه‌هایی بزرگی چون برجهای تجاری اداری و مسکونی و فروشگاههای عظیم و مراکز خرید قرار گرفته اند.
دبیرکل انجمن علمی اقتصاد شهری ایران با بیان اینکه شهر اصیل اسلامی محتوایش را از مسجد می‌گیرد گفت: به واقع امروزه مساجد چه جایگاهی در نظام برنامه ریزی شهری ما دارند. آیا مساجد در شهرهای ما همچنان عنصری شاخص خاص و هویت بخش هستند؟
طباطبایی با بیان اینکه مساجد که زمانی کانون همبستگی اجتماعی فرهنگی و محفل علم و عبادت بودند و عنصری چشم نواز در سیمای بصری شهر به شمار می‌رفتند، به گونه ای تاسفبار مورد بی توجهی قرار گرفته اند تصریح کرد: حتی برخی مساجد برای عقب نماندن از قافله بجای ایفای بهتر نقش عبادی و سیاسی بخشی از فضای خود را به محل کسب، آشپزخانه و یا خرده فروشی اختصاص داده اند.
وی با اشاره به اینکه یکی دیگر از شاخصه های شهرها و معماری اسلامی وجود فضاهای عمومی است بیان داشت: میادین و گذرگاه‌های عبور و مرور و پاتوقها یکی از فضاهای شهر است که به ایجاد حس انسجام اجتماعی و همبستگی و تعلق مکانی می انجامید و این در حالیست که عرصه های عمومی امروز شهرهای ما به شکل ناامیدکننده ای به قلمرو خودروها تبدیل شده اند.
به گفته طباطبایی در معماری کنونی حاکم بر شهرهای ما انسان شهرنشین به حاشیه رانده شده و فضایی برای قدم زدن ندارد و جای آن را خیابان، بزرگراه و پهنه های آسفالتی گرفته اند.
مدرس دانشگاه تهران با بیان اینکه به جرات می توان گفت این سبک معماری مسبب ایجاد انبوه مشکلات روانی، بیقراری، افسردگی و سرگشتگی ساکنان کلانشهرهای کشور بوده و آرامش شهروندان را به تاراج برده است خاطرنشان کرد: "روانشناسی محیط" چیزی است که در شهرسازی ما فراموش شده است در حالیکه انسجام، توازن، خوانایی و زیبایی رمز کیفیت محیطهای شهری است که جای خود را به ازدحام، آلودگی، تنش و استرس داده است.
وی با بیان اینکه این مسائل و مشکلات نه تنها به فضای کلی شهر بلکه به ساختمان‌ها و بناهای شهرهای ما نیز سرایت کرده است گفت: یکی از ویژگی‌های معماری اسلامی درونگرا بودن آن است به طوری که حریم خصوصی خانواده به خوبی رعایت شده است. این سبک معماری حتی ابزار کوبیدن درب را برای مردان و زنان جدا ساخته است.
طباطبایی با بیان اینکه توجه و احترام به حریم خصوصی در معماری امروزی منازل ما که حتی نمی‌توان آن را "مدرن" نامید از بین رفته است تصریح کرد: آشپزخانه در معماری اسلامی مکانی امن و مستور برای خانم خانه است تا در کمال آرامش به پخت و پز بپردازد اما ظهور آشپزخانه‌هایی که تحت عنوان اوپن می شناسیم و متاسفانه به نماد تجدد و به روز بودن تبدیل شده این امنیت و آسایش را از بین برده است.
دبیرکل انجمن علمی اقتصاد شهری ایران ادامه داد: اکنون خانم ها در تمام مدت آشپزی در معرض دید قرار دارند که این امر خود می‌تواند منشاء برخی ناهنجاری‌ها و کجروی‌ها باشد. ایراد دیگر آشپزخانه اوپن علاوه بر نقض حریم، رواج تجمل گرایی است
وی در این باره توضیح داد: آشپزخانه اینک به مهمترین جزء خانه تبدیل شده است و بیشتر از آنکه مکانی برای پخت و پز باشد به عرصه ای برای نمایش کابینت‌ها، ظرف و ظروف کریستال، لوازم برقی مدرن و دیجیتال و نشانه ای از تمکن مالی تبدیل شده است. از همین رو صاحبخانه تلاش می‌کند برای این نمایشگاه خانگی به سراغ برندهای معروف و لوکس حتی با وجود نداشتن استطاعت مالی، برود و مصرف لوازمی با زرق و برق کمتر از جمله کالای ایرانی را کسر شان می پندارد.
مدرس دانشگاه تهران با بیان اینکه این امر باعث شده است مصرف و استفاده از لوازم خانگی ساخت داخل، صرفاً بخاطر آنکه ذائقه نمایشی فرد را سیر نمی‌کند کاهش یابد توضیح داد: بدین ترتیب تولید داخلی روز به روز ضعیف‌تر می‌شود که نمونه ورشکستگی برخی از کارخانجات قدیمی و مهم لوازم خانگی ایرانی را در سالهای اخیر شاهد بوده ایم.
به گفته طباطبایی این نقش نمایشی و تجملی آشپزخانه امروزه بسیار مهمتر از کارکرد اصلی و ماهوی آن است. و سبب شده دیگر عناصر مهم از جمله نور، تهویه و روشنایی خانه و آشپزخانه بعضا نادیده گرفته شود که خود بسیاری از مشکلات بهداشتی را به همراه دارد.
وی با اشاره به اینکه در معماری کنونی نه فقط آشپزخانه بلکه دیگر اجزای ساختمان نیز حریم کافی ندارد گفت: پنجره‌ها و روزنه‌های پرشمار، نماهای شیشه‌ای، پاگردها و راه پله‌ها همه و همه عناصری هستند که امنیت و حریم خصوصی را به چالش می‌کشند. دیگر خبری از اندرونی و دالان و هشتی و سایر فضاهای مستور نیست و همه جای بنا عریان و یا بی پناه است.
به گفته دبیرکل انجمن علمی اقتصاد شهری ایران، به محاق رفتن الگوی معماری ایرانی و اسلامی ناشی از ضعف عملکردی دستگاه‌های مختلفی است و به نظر می‌رسد شهرداری‌ها به عنوان متولی اصلی مدیریت و نظارت بر ساخت و ساز در شهرهای کشور در این زمینه بایستی الگوی شهرسازی و معماری ایرانی و اسلامی را با جدیت بیشتر در دستور کار قرار دهند.
