سایت خبری تحلیلی چمدان نوشت: «برای هماهنگ کردن برنامه‌های شهرسازی به منظور ایجاد محیط زیست بهتر برای مردم همچنین به منظـور اعتلای هنر معماری ایران و رعایت سبک‌های مختلف معماری سنتی و ملی و ارائه ضوابط و جنبه‌های اصیل آن با در نظر گرفتن روش‌های نوین علمی و فنی و در نتیجه یـافتن شـیوه‌های اصـولی و مناسب ساختمانی در مناطق مختلف کشور بـا توجه به شرایط اقلیمی و طرز زندگی و مقتضیات محلـی، شـورای عالی شهرسازی و معماری ایـران تأسیس می‌شود.» این توضیحاتی است که در قانون تأسیس شورای عالی شهرسازی و معماری ایران برای ایجاد چنین شورایی آمده است.
بیشتر فعالان حوزه میراث فرهنگی یکی از مصوبات مهم این شورا را راه نجات بناهای تاریخی می‌دانند. برای حفظ بافت تاریخی مصوبهای در شورای عالی معماری وجود دارد که بر اساس آن اگر بناهایی با قدمت پیش از ۱۳۴۰ تخریب شود باید عین به عین ساخته شود. در حال حاضر مالکان به این دلیل یک اثر را از ثبت خارج می‌کنند که بتوانند به جای آن بلند مرتبه‌سازی کنند و یک بنای تجاری یا مسکونی چند طبقه بسازند که نفع اقتصادی برای آنها به همراه داشته باشد. اما عملاً مصوبه مذکور این امکان را برای خانه‌های تاریخی سد کرده و خروج آثار از ثبت برای مالکان و خریداران هیچ صرفه اقتصادی نخواهد داشت. این مصوبه در حالی تصویب شده که عملاً ضمانت اجرایی برای آن وجود ندارد و هیچ مسوول میراث فرهنگی به استناد آن، مخربان بناهای تاریخی را ملزم به اجرای این قانون نکرده است؟! این تغافل و تسامح پرسش‌های جدی را بوجود می‌آورد که چرا مسوولان میراثی هرگز از این قوانین به نفع خود بهره برداری نمی‌‌کنند؟
در این بین وزارت مسکن و شهرسازی با طرح‌های اجرایی شرکت عمران و بهسازی در دولت نهم و دهم سهم بسزای در تخریب بافت‌های تاریخی داشت. با آمدن دولت دوازدهم و انتخاب عباس آخوندی به عنوان وزیر راه، پیروز حناچی دانش‌آموخته معماری از دانشگاه تهران و فارغ‌التحصیل دکتری تخصصی مرمت شهری و باززنده‌سازی شهرهای تاریخی به عنوان دبیر شورای عالی شهرسازی و معماری ایران و معاون معماری و شهرسازی وزیر راه برگزیده شد.
شاید بتوان حضور حناچی در شورای عالی معماری را یکی از بخت‌های میراث فرهنگی ایران دانست. در حالی که سازمان میراث فرهنگی در دولت یازدهم همان مسیر انتخاب روسای نامتخصص را به صورت پی در پی در پیش گرفت و به حیاط خلوت سیاسیون تبدیل شد (همچنان که این رویه در دولت دوازدهم هم ادامه دارد) انتخاب حناچی به عنوان فردی متخصص و کارآمد در شورای عالی معماری توانست کمک قابل تأملی به آشفته بازار میراث فرهنگی کند.
در این دوره کمیته "تشکیل کمیته تخصصی معماری، طراحی شهری و بافت‌های واجد ارزش” تشکیل شد و بیش از ۷۰ جلسه با حضور متخصصان معماری و مرمت بافت‌های تاریخی و شهرسازی از دانشگاه و دستگاه‌های دولتی برگزار شد که به بررسی کیفی و عمیق تخصصی حوزه بافت‌های باارزش تاریخی و آثار معماری پرداختند.
کاخ مروارید تهران
کاخ مروارید یا کاخ شمس یکی از بناهای ارزشمند دوران معاصر است که به واسطه ساخت آن توسط بنیاد فرانک لوید رایت در ایران شهرت جهانی دارد. فروش و تغییر کاربری کاخ مروارید که از مصوبات دولت دهم بود با مصوبه شورای عالی معماری در دولت یازدهم وارد مسیر دیگری شد.
کاخ مروارید با حکم دادستان عمومی و انقلاب کرج به اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان البرز واگذار و نامه دادستانی در این باره منتشر شد. از سویی شورای عالی هم در این راستا مصوبهای را تصویب کرد.
لغو تغییر کاربری اراضی پیرامون کاخ مروارید توسط شورای عالی معماری در اردیبهشت ۹۳
لغو تغییر کاربری اراضی پیرامون کاخ مروارید در اردیبهشت ۹۳ شاید یکی از مهمترین اقدامات این شورا در دروه حضور حناچی بود. براساس این مصوبه طبق ضوابط طرح تفصیلی و به جهت حفظ یکپارچگی مجموعه، صیانت و حفاظت از کل اراضی مجموعه فرهنگی و تاریخی کاخ شامل ساختمان‌ها، استخر، دریاچه مصنوعی، میدان سوارکاری، جنگل مصنوعی، زمین تنیس، زمین گلف، فرودگاه و باغ مشجر شرقی توسط سازمان میراث فرهنگی الزامی شد.
برندگان عجیب مسابقات معماری
آیین نامه برگزاری مسابقات معماری در همین دوره تهیه و به تصویب رسید. پیش‌تر این شائبه وجود داشت که برخی برای اجرایی کردن طرح خود با گروه برگزاری مسابقات و داور و…هماهنگ می‌کردند و فرد مورد نظر و طرح او انتخاب می‌شد و به این شکل پروژه این فرد به اجرا در می‌آمد. برای جلوگیری از این شبهات آیین نامه‌ای تصویب شد که در آن مواردی مورد تأکید قرار گرفت از جمله آن که برای مسابقه شرکت مشاوری باید گرفته شود، برنامه کاری بدهد، داوران نباید هیچ ارتباطی با گروه برگزاری داشته باشند، حتماً باید نفر اول مشخص و دلایلش مطرح شود و دبیرخانه‌ای شکل بگیرد که تمام مسابقات معماری در آن ثبت شود و…
عاقبت بخیری پادگان‌ها
تصویب تعداد زیادی از طرح‌های مربوط به اراضی پادگان‌ها از جمله پادگان ۰۷ خرم آباد، پادگان فرح‌آباد اصفهان، پادگان ۶۴ ارومیه، پادگان شهید فرامرزی ساری ، پادگان ۰۶ تهران… به نحوی که حداکثر منافع شهر و حفظ ارزش‌های تاریخی در آن محقق شود از دیگر اقدامات این دوره بود.
اما و اگرهای بافت تاریخی مشهد
در طول سالیان گذشته مداخلات غلطی در بافت تاریخی مشهد شکل گرفت که تخریب بافت تاریخی و آثار پیرامون حرم امام رضا (ع) را به همراه داشت. اجرای این طرح‌ها که هیچ سنخیتی با شئون این مکان گرانقدر و بافت تاریخی مشهد نداشت نتایج خسارت بار جبران ناپذیری را به دنبال داشت تا آنجا که به جرأت می‌توان گفت از بافت تاریخی مشهد چیز قابل دفاعی باقی نمانده است.
شورای عالی معمماری مصوباتی را برای حفظ حریم مرقد مطهر امام رضا (ع) مصوب کرد که استانداری مشهد هنوز آن را ابلاغ نکرده است؟!
در تیرماه ۹۳ بود که "کلیات طرح جامع شهر مشهد و مسایل اصلی مربوط به آن” با تأکید بر مسایل پیرامون حرم مطهر رضوی و ابلاغ خطوط اصلی حفاظت از محدوه بافت پیرامون حرم تصویب شد. مصوباتی هم در حوزه بافت مرکزی مشهد در زمستان ۹۳ اخذ شد. به دنبال آن در اواخر فروردین سال ۹۵ "طرح بهسازی و هدایت موزون توسعه پیرامون حرم مطهر رضوی” مصوب شد. همچنین "اقدامات مرتبط با انتخاب مشهد به عنوان پایتخت فرهنگ اسلامی در سال ۲۰۱۷” در خرداد همان سال مصوب شد. آخرین اقدام این شورا در خصوص مشهد "طرح بافت پیرامون حرم مطهر امام رضا (ع)” بود که در ۱۶ تیرماه ۹۶ به تصویب رسید.
اصفهان چه خبر!
در این دوره در حوزه شهر اصفهان هم اقدامات خوبی انجام شد از جمله تهیه طرح مدیریتی یکپارچه منظر تاریخی شهر اصفهان، عملیاتی شدن طرح ویژه گستره ناژوان، بررسی مسیر خط دو مترو، حفظ و حراست کارخانه ریسباف و…
مصائب تلخ بافت تاریخی شیراز
بافت تاریخی شیراز هم سالیان درازی است که وضعیت مصیب باری دارد. این بافت که هر چند وقت یکبار سرتیتر اخبار حوزه میراث فرهنگی قرار می‌گیرد با بحران "من نبودم دستم بود ” مواجهه است چرا که هیچ یک از ارگان و سازمان‌های ذی ربط مسوولیت اتفاقات رخ داده در این بافت به یادگار مانده از دوره زندیه و قاجار را به عهده نمی‌گیرند و بسیاری از بناها و خانه‌های آن به طرز عجیبی ابتدا با قطعی آب و برق رو به رو شده و سپس شبانه تخریب می‌شوند و صبح به جایشان زمینی آسفالت شده به شهروندان شیرازی صبح بخیر می‌گوید؟!
طرح تفصیلی جدید بافت فرهنگی تاریخی شهر شیراز برای جلوگیری از تخریب بافت تاریخی تصویب شد
از این رو در مهرماه سال ۹۳ نخستین مصوبه درباره”بافت تاریخی شهر شیراز” از سوی شورای عالی معماری تصویب می‌شود. به دنبال آن "بیانیه شورایعالی شهرسازی و معماری ایران درباره لزوم حفاظت و احیاء ارزش‌های شهرسازی و معماری ایرانی-اسلامی در بافت فرهنگی، تاریخی شهر شیراز” در خرداد ۹۴ تصویب شد. یک ماه بعد هم "طرح تفصیلی بافت فرهنگی تاریخی شهر شیراز” به تصویب رسید. که چند روز پیش نقشه‌های این طرح سرانجام از سوی میراث فرهنگی ارسال شد.
باغ ۲ هکتاری جنجالی فرزانه واقع در بولوار زند شیراز که قرار بود به دو برج ۲۵ طبقه ای تبدیل شود و طرح آن به کمیسیون ماده ۵ هم رسید از دیگر مناطق شیراز بود که جدال بین شهرداری و دوستداران میراث طبیعی، محیط زیست و اعضای نظام مهندسی را به دنبال داشت. شیرازی‌ها آتش سوزی‌های پی درپی این باغ را به طرز مشکوکی رخ می‌داد هرگز از یاد نخواهند برد.
شورای عالی شهرسازی و معماری ایران در جلسه مورخ ۲۸ اردیبهشت ۹۴، به دنبال درخواست استاندار فارس رسماً اعلام کرد که صرفاً به میزان ۳۰ درصد از مساحت کل زمین باغ فرزانه باید در محاسبات مربوط به ساخت و ساز ملاک عمل قرار گیرد و ۷۰ درصد باغ به عنوان فضای سبز عمومی، توسط کمیته فنی ۳ مشخص و رعایت حریم منظری شهر تاریخی شیراز مورد توجه قرار گیرد.
عکس پروژه هتل آسمان واقع در خیابان رودکی شهر شیراز که حریم منظری ارگ کریم خان را مخدوش می‌کند یکی دیگر از جلوه‌های تخریب آثار تاریخی است و این روزها دست به دست در کانل‌های تلگرامی و رسانه‌ها می‌چرخد. ۲۸ اردیبهشت ۹۴ حناچی اعلام کرد که بنا به مصوبه شورای عالی معماری ضمن تعدیل ارتفاع هتل آسمان به میزان ۱۴ طبقه نسبت به لغو مجوزهای صادره مازاد اقدام و از ادامه فعالیت احداث و تکمیل طبقات فوقانی پروژه ممانعت به عمل آید. در نهایت ظرف دو ماه اخذ تاییدیه سازمان میراث فرهنگی جهت انطباق با رعایت حریم منظری ثبت جهانی الزامی است.
هتل آسمان با وجود مصوبه شورای عالی معماری ارتفاع خود را همچنان کم نکرد؟!
از سویی سازمان میراث فرهنگی موظف است حداکثر ظرف مدت سه ماه ضوابط حریم منظری آثار تاریخی را تهیه و پس از ارائه در شورای عالی به صورت رسمی و شفاف به همه استان‌های کشور اعلام کند تا به صورت قطعی در دستور کار قرار گرفته و ملاک عمل مراجع صدور پروانه ساخت و ساز باشد. موضوعی که با تعلل سازمان میراث فرهنگی و انتشار عکس این هتل درحال ساخت پرسش‌های زیادی را درباره اقدامات میراث فرهنگی به دنبال دارد.
طرح ویژه برخی شهرهای کهن
تصویب برنامه حفاظت از ارزش‌های مناظر تاریخی – فرهنگی و لزوم هدایت مداخلات شهری در برخی شهرها مانند نیشابورنیشابور و توس در خراسان رضوی، لار در استان فارس، از دیگر دستاوردهای این دوره است.
شاید بتوان مصوبه "ضرورت تهیه طرح ویژه برای پهنه تاریخی نیشابور” را یکی از مهمترین این مصوبات دانست. بر این اساس کلیه اقدامات موضعی و عمرانی (ساخت و سازها)، احداث راه و … پس از تصویب طرح ویژه آمایش حریم منظری «شهر کهن» نیشابور مقدور بوده و لازم است از هرگونه تهیه طرح و انجام اقدامات توسعه‌ای موازی اجتناب شود.
"تهیه طرح ویژه برای شهرتاریخی بندرکنگ”، طرح جامع ویژه شهر بیستون”،”ضرورت تهیه طرح ویژه منطقه گناباد”،” طرح جامع ویژه شهربشرویه ” "لزوم تهیه طرح ویژه برای شهرهای شوش و سلطانیه” ” اخذ مصوبه”محور حرم حضرت معصومه (س) تا جمکران”هم قابل تأمل است. مصوبه ” ثبت جهانی شهرتاریخی یزد- آموزه ها، پیامدها و الزامات” هم در مرداد سال ۹۶ به تصویب رسید.
در طرح جامع ویژه بشرویه آمده است محور‌های فرهنگی- تاریخی و گردشگری درسند کاربری اراضی طرح منعکس و کاربریهای متناسب با این محور‌ها در بافت شهری ارائه شود
در خصوص بندر کنگ در استان هرمزگان که قرار است با توجه به قابلیت‌های بافت تاریخی آن ثبت جهانی شود در خرداد ۹۶ در شورای عالی معماری تصویب شد ضمن توقف اجرای طرح تفصیلی ١٣٧٨ در محدوده ١٩۵ ھکتاری بافت تاریخی و جلوگیری از تھیه طرحھای متعدد و موازی، طرح ویژه برای کل شھر، با رویکرد حفاظت از میراث فرھنگی، تاریخی، زیست محیطی و طبیعی شھر و ارزشھای ملموس و ناملموس موجود در آن درطرح توسعه شھر، صیانت از حقوق ساکنین شھر، ایجاد زمینه ھای استمرار معماری و شھرسازی بومی در بخشھای توسعه شھری، با رعایت ملاحظات اکولوژیک دریا وخشکی وکلیه ضوابط و مقررات، منشورھا و آیین نامه‌ھای ملی و بین‌المللی معطوف به حفاظت از شھرھای تاریخی، در ھماھنگی با برنامه مدیریتی ثبت جھانی بندرکنگ، با تاکید بربھره گیری از مشارکت حداکثری شھروندان، توسط وزارت راه و شھرسازی، با ھمکاری سازمان میراث فرھنگی، صنایع دستی و گردشگری، سازمان حفاظت محیط زیست و شھرداری شھر کنگ، ظرف مدت ٩ ماه تھیه شود.
ارگ علیشاه
ارگ علیشاه تبریز هم بنای تاریخی است که ساخت پارکینگ مصلا در حریم و عرصه آن اعتراضات گسترده‌‌ای را به دنبال داشت و اکنون هم خبر از تخریب بخشی از دیواره آن به گوش می رسد.
مکان یابی پارکینگ مورد نیاز با رعایت ضوابط و مقررات شهرسازی و معماری در خارج از عرصه و حریم ارگ و بنای فتح الله یف در کمیسیون ماده ۵ شهر تبریز انجام پذیرد
در آبان ۹۵ شورای عالی معماری مصوبهای در حمایت از ارگ علیشاه تصویب کرد:
۱ـ نظر به اینکه خاک برداری و اقدامات اجرایی جهت احداث پارکینگ و مستحدثات موجود بدون طی مراحل قانونی و صدور پروانه موجب تخریب عرصه و تزلزل بنیان ارگ علیشاه شده است، هر گونه مداخله از جمله خاک برداری، تخریب و نوسازی در عرصه و حریم ارگ علیشاه و بنای فتح اله یف ممنوع و تعمیر و مرمت بناهای موجود صرفاً بر اساس ضوابط مصوب حرایم سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و تحت نظارت این سازمان مجاز خواهد بود.
۲ـ انجام هرگونه عملیات عمرانی در حریم بناهای مذکور منوط به طی مراحل قانونی و کسب مجوز و با نظارت کامل سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور خواهد بود.
۳ـ مکان یابی پارکینگ مورد نیاز با رعایت ضوابط و مقررات شهرسازی و معماری در خارج از عرصه و حریم ارگ و بنای فتح الله یف در کمیسیون ماده ۵ شهر تبریز انجام پذیرد.
قزوین
بافت تاریخی قزوین و عبور خیابان انصاری شرقی از دل آن ، همچنین تهدید باغات سنتی با ساخت و سازهای جدید هم از دیگر مشکلات حوزه میراث فرهنگی و طبیعی است.
تعیین تکلیف خیابان شهید انصاری شرقی و پهنه باغات سنتی شرق، غرب و جنوب شهر قزوین ذیل اخذ مصوبه مورخ ۲۲/۴/۹۴ ، شورایعالی شهرسازی و معماری در خصوص "طرح جامع قزوین” از اقدامات مهم صورت گرفته برای حفظ هویت شهر قزوین است.
با مصوبه شورای عالی معماری عبور خیابان انصاری شرقی از دل بافت تاریخی قزوین متوقف شد
به موجب این مصوبه مقرر شد تا زمان تهیه طرح ویژه در مقیاس طراحی شهری برای محله بلاغی، طرح خیابان شهید انصاری شرقی به عنوان «دسترسی محلی» ظرف مدت سه ماه با برگزاری مسابقه (در چارچوب الزامات مصوبه شورای عالی) با تأکید بر یکپارچگی و انسجام و احیاء بافت تاریخی بلاغی و حفظ عرصه های تاریخی توسط کمیته ای متخصص در شورای عالی مورد داوری قرار گیرد. همچنین محدوده آخرین بافت تاریخی در طرح لحاظ شود و حداکثر تراکم در محدوده بافت ۲ و ۳ طبقه مورد تأکید است.
ابلاغ نقشه محدوده بافت فرهنگی-تاریخی ۱۶۸ شهر کشور
با اخذ این مصوبه محدوده‌های مذکور به هنگام تهیه طرح تفصیلی بافت تاریخی فرهنگی، مورد بررسی‌های تکمیلی قرار گرفته، تدقیق شده و به تایید نهایی سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری برسد.
نقشه محدوده بافت فرهنگی-تاریخی ۱۶۸ شهر کشور در دوره مدیریت حناچی در شورای عالی معماری انجام شد
حناچی در حالی شورای عالی معماری را ترک می‌کند که میراث فرهنگی یکی از دیگر از یاران خود را از دست می‌دهد آن هم در شرایطی که این سازمان روزهای سختی را پشت سر می‌گذارد و هر روز در مواجه با تخریب ها ضعف و انفعال بیشتری از خود نشان می‌دهد.
