پروژه ۲۲۰هزار مترمربعی صحن حضرت زهرا(س) در حرم علوی، نشانی از ارادت ایرانیان به اعتاب مقدسه است که توانسته بخشی از معماری اسلامی ایرانی را احیا کرده و بزرگترین پروژه عمرانی جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشور باشد.
مجله فارس پلاس- وحید ونایی: صحن حضرت زهرا(س) در نجف اشرف، محیطی دلنشین در جوار حرم علوی و بخشی از طرح توسعه جامع این حرم است که چند سالی است چشم‌ها را نوازش داده و در ماه‌های آینده رخ نقاب برداشته و میزبانی از زائران امیرالمومنین (ع) را تسهیل می‌کند.
محوطه این صحن، از محل مقام حضرت زین‌العابدین (ع) شروع شده تا محل فعلی حرم مطهر امیرالمومنین(ع) ادامه می‌یابد و طراحی آن به نحوی است که ۶۰درصد زائرین ورودی به حرم مطهر از همین ورودی وارد شوند. اگر در کنار این مقام کمی درنگ کنید تا سلامی به حضرت علی (ع) بدهید، دریای نجف یا بحر النجف را هم میتوانید مشاهده کنید.
از مقام حضرت زین‌العابدین (ع) تا گنبد طلایی امام اول شیعیان ۴۵۰متر فاصله است. این همان محلی است که امام سجاد(ع) برای زیارت مخفیانه قبر مطهر جد پدری خود می‌ایستادند و سلام و عرض ارادت کرده و به سمت ضریح مطهر گام برمی‌داشتند. مقام صافی صفایمانی هم جنب همین مقام است.
ساخت و ساز صحن حضرت زهرا (س) بر اساس معماری ناب اسلامی ایرانی صورت گرفته است. چرایی این کار هم به سابقه ساخت و سازهای مربوط به حرم مطهر حضرت علی(ع) بازمی‌گردد. معماری حرم امیرالمومنین را می‌توان به ۹دوره از زمان آل‌بویه تا کنون تقسیم کرد که آخرین معماری هم مربوط به ۳۰۰سال پیش و متعلق به نادرشاه افشار بوده است.
علیرضا فداکار رئیس ستاد بازسازی عتبات عالیات در نجف اشرف در این باره می‌گوید: در بخش غیرزیارتی، موزه و کتابخانه هرکدام به مساحت 16500مترمربع، بخش اداری به مساحت ۱۰ هزار مترمربع و هتل به مساحت ۱۱هزار مترمربع ساخته شده است. کتابخانه‌ای هم در ۵طبقه با گنجایش یک میلیون کتاب در حال ساخت است. ۵۰۰زائر می‌توانند خودروی خود را در این بخش پارک کنند. ۳آمفی‌تئاتر هم برای این بخش تعبیه شده است که گنجایش هر کدام ۱۰۰نفر است.
به گفته حسن پلارک رئیس ستاد بازسازی عتبات عالیات، عظمت صحن حضرت زهرا(س) به‌حدی است که بزرگترین پروژه عمرانی جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشور محسوب می شود. بخش زیارتی صحن حضرت زهرا(س) در ۴طبقه به مساحت ۱۰۰هزار مترمربع و بخش غیرزیارتی هم در ۵طبقه و به مساحت ۱۲هزار مترمربع ساخته شده است. طراحی صحن به‌گونه‌ای انجام گرفته که ارتفاع نهایی پروژه از ۱۵متر تجاوز نکند چرا که موجب اخلال در دید گنبد خواهد شد.
سید حسن خوشرو معاون فنی و مهندسی ستاد بازسازی عتبات عالیات هم از کیفیت بالای ساخت و ساز در این صحن و مقاومت مصالح به کار رفته در آن می‌گوید: «ستون‌ها و سازه اصلی صحن حضرت زهرا(س) با مقاومت بتنی ۵۰۰کیلوگرم سیمان در واحد مترمکعب ساخته شده که بیشترین مقداری است که می‌توان در یک پروژه بتنی به کار گرفت.»
به گفته خوشرو، بیش از ۷۰درصد محصولات و مصالح استفاده شده در صحن حضرت زهرا(س) ایرانی است. عمده سنگ‌های به کار رفته در این صحن، از معادن سنگ استان‌های خراسان جنوبی، مرکزی، لرستان، و شهرهای آذرشهر، مراغه و سیرجان تامین می‌شود که برخلاف سنگ‌های نمای مسجد النبی (ص) و مسجد الحرام که مخلوطی از سنگ و پلیمر است، طبیعی بوده و به‌لحاظ کیفیت نیز بسیار بهتر از آنهاست.
هرچند تمام هزینه‌های ساخت صحن حضرت زهرا(س) از کمک‌های مردمی تامین می‌شود اما طراحان این پروژه تمام تلاش خود را کرده‌اند که هزینه‌های صورت گرفته در عملیات عمرانی این صحن به حداقل برسد. لذا با وجود آنکه روزانه به طور متوسط ۲۵کامیون و تریلی مصالح وارد صحن می‌شود اما با حذف واسطه‌های خرید و انتقال کالا به عراق، هدایا و نذورات مردمی در اقتصادی‌ترین حالت هزینه می‌شود. یوسف افضلی معاون هماهنگی و مشارکت‌های مردمی ستاد بازسازی عتبات حتی از متبرعین بزرگی می‌گوید که بخش عمده‌ای از اجناس مورد نیاز ساخت این صحن را تامین می‌کنند: «برای مثال فردی در محلات استان مرکزی بیش از ۱۰میلیارد تومان سنگ از معدن خود برای این صحن اختصاص داده است.»
با اتمام هر رواق از بخش‌های زیارتی، آن بخش بلافاصله و بدون هیچ تشریفات خاصی در اختیار تولیت حرم قرار می‌گیرد تا آنها هم بتوانند از آن بهره‌برداری کرده و در اختیار زائران قرار می‌دهند. این کار در ۴۰ماه اخیر به صورت مستمر انجام شده است. زائرانی که در ایام اربعین سال‌های گذشته علاوه بر کربلا به نجف هم سفر کرده‌اند عموما تجربه استفاده از این فضاهای جدیدالاحداث را داشته‌اند و شاهد افزایش مستمر فضای رواق‌ها بوده‌اند.
آن طور که رئیس ستاد بازسازی عتبات عالیات وعده داده، قرار است در شهریور ۹۷ همزمان با عید غدیر بخش زیارتی صحن حضرت زهرا(س) به صورت کامل تحویل تولیت حرم شده و در اختیار زائران قرار گیرد.به گفته جمشید گودرزی، قائم‌مقام رئیس ستاد بازسازی عتبات عالیات در امور اربعین، در۲ سال گذشته خدمات زیادی برای رفاه زائران از سوی این ستاد به‌عنوان مسئول کمیته اسکان، تغذیه و مشارکت‌های مردمی کمیته مرکزی اربعین اختصاص یافته است. حتی به جهت مهیاشدن حضور و اسکان زائران، کارگاه عمرانی ساخت و ساز صحن به‌مدت ۴۰روز تعطیل می‌شد تا پذیرای حدود ۱.5 میلیون زائر در ایام اربعین باشد.
موضوع پایان نامه معماری