لزوم تلفیق دو نگاه جامع و پایین به بالا به منظور برنامه‌ریزی/ افزایش رضایت عمومی در گرو برنامه‌ریزی انسان‌محور
معاون برنامه‌ریزی و مدیریت منابع وزارت راه و شهرسازی با اشاره به ضرورت تلفیق دو نگاه «جامع» و «پایین به بالا» در برنامه‌ریزی گفت: بدون توجه به برنامه‌ریزی جامع‌نگر، انجام پروژه‌های بزرگ افزایش رضایت عمومی را نتیجه نمی‌دهد.
به گزارش خبرنگار پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی، امیر امینی، معاون برنامه‌ریزی و مدیریت منابع وزارت راه و شهرسازی در دومین نشست مقدماتی کارویژه‌های تخصصی پروژه «یکپارچه‌سازی و تجمیع اسناد برنامه‌ای وزارت راه و شهرسازی»، ضمن تبریک اعیاد گذشته و تسلیت ایام محرم گفت: کار فشرده و بزرگی را دنبال می‌کنیم که طبیعتا هم زمانبر و هم انرژی‌بر است.
امینی با اشاره به مسئولیت‌های بزرگ وزارت راه و شهرسازی در سطح کشور افزود: وزارت راه و شهرسازی وزارتخانه بسیار عریض و طویل با حجم وظایف سنگین و مهم است، به طوریکه بین ۵۰ تا ۶۰ درصد اعتبارات عمرانی کشور را مصرف می کند. همچنین بیش از ۵۰ درصد سرمایه‌گذاری‌های بخش خصوصی در حوزه زیرساخت‌ها، ناوگان و تولید سرمایه ثابت در وزارت راه صورت می‌گیرد.
معاون وزیر راه و شهرسازی با اشاره به اقدامات انجام شده در این وزارت خانه گفت: تنها در هفته دولت حدود ۶۹۹ پروژه، توسط مقامات استانی، محلی و ملی افتتاح شد. در همه حوزه‌ها فعالیت و افتتاح داشتیم. حدود ۳ هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری صورت گرفت که در هفته دولت افتتاح شد.
وی ادامه داد: حدود ۱۷۸ تا ۱۸۰ پروژه اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی در حوزه‌های مختلف زیربنایی و روبنایی افتتاح و بهره‌برداری شد. کار بزرگی اتفاق افتاد، ۳ هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری در یک بازه ۶ ماهه کار عظیمی است.
امینی با اشاره به اینکه باید طراحی این پروژه‌ها باید با برنامه‌ریزی باشد، گفت: وقتی وارد حیطه این سرمایه‌گذاری می‌شویم، می‌بینیم متوسط طول پروژه‌هایی که در حوزه راه افتتاح شد، حدود ۳ تا ۳.۵ کیلومتر است. در سرجمع می‌بینیم که حدود ۱۰۰۰ کیلومتر راه روستایی افتتاح شده است، اما وقتی به جزییات این عدد وارد می‌شویم، می بینیم طول هر راه حدود ۳ کیلومتر بوده است.
وی افزود: فاجعه بزرگتر می‌شود وقتی که بیشتر به اعداد وارد می‌شویم. متوسط طول پروژه‌های ملی افتتاح شده بین ۲ تا ۳ کیلومتر و در پروژه‌های استانی بین ۶ تا ۹ کیلومتر است. یعنی مقیاس پروژه‌های ملی در حد پروژه‌های استانی افت کرده و پروژه‌های استانی خود را در سطح پروژه‌های ملی بزرگ کرده است.
این مقام مسئول ادامه داد: متوسط طول افتتاح شده راه‌های روستایی، بیش از ۳ برابر متوسط طول پروژه های ملی و راه اصلی و بزرگراهی است. با بررسی این اعداد متوجه می‌شویم که چرا رضایت عمومی از این حجم فعالیت در وزارتخانه وجود ندارد.
پروژه‌ها به رضایت عمومی منجر نشده‌اند
معاون وزیر راه و شهرسازی با اشاره به اینکه پروژه‌های این وزارتخانه نتوانسته رضایت عمومی را جلب کند، گفت: در یکسال گذشته ۱۴ فروند هواپیما به ناوگان هوایی کشور اضافه شده و حدود ۱۲ میلیون تن به ظرفیت بندری اضافه شده است، اما آیا رضایت مردم افزایش پیدا کرده است؟
وی ادامه داد: در حوزه ریل در سال گذشته و امسال، چندین مرکز استان به شبکه ریلی کشور متصل شدند. اما آیا با اتصال این مراکز استان رضایت مردم فراهم شد؟ چه مشکلی در نظام برنامه‌ریزی وجود دارد که این دست اقدامات به افزایش رضایت عمومی منجر نمی شود؟ آیا برنامه‌ریزی اشتباه بوده است؟ آیا هدف‌گذاری یا راهبرد ما اشتباه بوده است؟ چرا اگر چند مرکز استان به شبکه ریلی متصل می‌شود، ارزش افزوده اقتصادی حوزه ریلی ما افزایش پیدا نمی‌کند؟
امینی به اقدامات صورت گرفته در حوزه حمل و نقل جاده‌ای نیز اشاره کرد و گفت: در حوزه راهداری و نگهداری راه، همه دستگاه‌های نظارتی و مراقبتی الکترونیکی و دیجیتال فعال شده است. سامانه‌های مختلف برای بارنامه، صورت وضعیت مسافران و ... فعال شده است. همه به نوبه خود تلاش می‌کنیم بهترین خدمات را ارائه دهیم، ولی در نهایت این اقدامات به افزایش رضایت عمومی منجر نمی‌شود.
وی افزود: وقتی وارد دستگاه مثلا شرکت راه‌آهن یا سازمان راهداری می‌شویم و از درون دستگاه، به عنوان جزئی از آن، عملکرد شرکت را بررسی می‌کنیم، می‌بینیم که حوزه ریلی و جاده‌ای اعداد و ارقام خوبی را نشان می‌دهد. ولی وقتی از بیرون نگاه می‌کنیم می‌بینیم نتوانسته‌ایم رضایت عمومی را جلب کنیم.
امینی ادامه داد: چرا برخی از سیستم‌های ما زیان‌ده می‌شوند؟ چرا یک شرکت دولتی باید زیان‌ده باشد و شرکت باقی بماند؟ اگر یک شرکت قرار است شرکت بماند، چرا باید زیان‌ده شود؟ و اگر قرار است زیان‌ده باشد، چرا باید شرکت شود؟ نفس شرکتْ درآمدزایی، سود‌زا بودن و ایجاد ارزش افزوده اقتصادی است. چه اتفاقی در این سیستم برنامه‌ریزی افتاده و چرا برخی از شرکت‌ها زیان‌ده هستند؟ شاید نیاز باشد ساختار تشکیلاتی آن‌ها اصلاح شود. در این مورد نظر شما کارشناسان را می‌طلبیم. بایستی نگاه بالا به پایین با نگاه پایین به بالا درهم آمیخته شود و ما بتوانیم از آن یک نتیجه خوب بگیریم.
ضرورت ترکیب نگاه‌های «بالا به پایین» و «پایین به بالا»
معاون برنامه‌ریزی و مدیریت منابع وزیر راه و شهرسازی با اشاره به اینکه برای موفقیت در حصول اهداف باید به برنامه‌ریزی جامع‌نگر و از بالا به پایین نیز توجه شود، گفت: در برنامه‌ریزی باید نگاه بالا به پایین با نگاه پایین به بالا در هم آمیخته شود تا بتوان از آن نتیجه قابل قبول حاصل کرد.
امینی به نگاه ویژه به حوزه برنامه‌ریزی در نقشه راه معماری سازمانی وزارت راه و شهرسازی اشاره کرد و افزود: در نقشه راه معماری سازمانی سعی گردیده که در بازبینی نظام برنامه‌ریزی وزارتخانه هم نگاه پایین به بالا را داشته باشیم-که تا الان نیز داشته‌ایم- و هم نگاه جامع و از بالا به پایین را داشته باشیم، که متاسفانه پیش از این نداشتیم.
معاون برنامه‌ریزی و مدیریت منابع وزیر راه و شهرسازی به عنوان یک مثال دیگر از ضرورت برنامه‌ریزی بالا به پایین گفت: در نظام برنامه‌ریزی و هدف‌گذاری وزارتخانه بارها و بارها نسبت به ایمنی صحبت شده، اما در مهندسی کار اشکالات عمده‌ای وجود دارد. به عنوان مثال هنگامی که قرار است در بحث ایمنی به مهندسی زیرساخت، فرهنگسازی و قانون گذاری پرداخته شود، برای برخی از این موارد شدت قائل شده‌ایم، اما در مهندسی زیرساخت‌ها، شدت توجه به مقوله ایمنی بسیار کمتر می‌شود. این در حالی است که به عنوان مثال اگر در مسیری که راه اصلی وجود دارد، بزرگراه احداث شود، قطعا این پروژه در راستای ارتقای ایمنی است. یا اگر مسافران از یک مد حمل و نقلی به حمل و نقل ریلی منتقل شوند، یک هدف آن باید این باشد که ایمنی ارتقا پیدا کند. نوسازی و بهینه سازی ناوگان هم نتایج مشابهی در بر دارد. اما چنین اقداماتی در برنامه‌های ایمنی مطرح نمی‌شوند.
وی ادامه داد: این مساله به این دلیل است که در برنامه‌ریزی وارد جزء شده‌ایم و همه اجزاء کار را یک بار از بالا کنار هم نچیده‌ایم. ایمنی جایگاه صحیحی در اجزاء برنامه‌ریزی راهبردی ما ندارد و این باعث می‌شود هدف اصلی و نهایی حاصل نشود و در نهایت نظام برنامه‌ریزی منسجم برای جلب رضایت شهروندان وجود نداشته باشد.
استقرار نظام برنامه ریزی در وزارت راه و شهرسازی
معاون وزیر راه و شهرسازی با اشاره به ضرورت پرداختن به امر برنامه‌ریزی گفت: شرایط کنونی کشور بیش از هرچیزی نمایان می‌کند که چه در ابعاد کلان اقتصادی، چه در ابعاد کلان زیرساختی و چه در ابعاد جزئی برنامه‌ریزی و کارشناسی، برنامه‌ریزی درست وجود ندارد. این اوضاع بیش از هرچیزی حکم می کند که کشور به سمت برنامه ریزی درست برود.
وی ادامه داد: ما فقط نگاه پایین به بالا را نمی‌خواهیم. امروز نگاه پایین به بالا در جریان است. هرکدام از بخش‌ها و اجزا در حیطه خود خوب عمل می‌کنند، اما هنگامی که از بالا نگاه می‌کنیم مشخص می‌شود که پیوستگی وجود ندارد و یک پوسته بزرگی که بتواند تمام این مجموعه‌ها را به صورت یک پازل حجمی کنار همدیگر قرار دهد، رضایت شهروندان را به دنبال داشته باشد، انسان محور باشد، سازگار با محیط زیست باشد و پایدار باشد، موجود نیست.
امینی با اشاره به پروژه یکپارچه‌سازی و تجمیع اسناد برنامه‌ای وزارت راه و شهرسازی گفت: ۳۳ کار ویژه تشکیل شده است که سرفصل‌های مختلف در حوزه‌های مختلف دارد.
وی افزود: امیدوارم با این اقدام بتوانیم نظام برنامه ریزی را در وزارتخانه مستقر کنیم. اکنون شاهد آن هستیم که در بسیاری از بخش‌ها یا راهبرد وجود دارد و هدف وجود ندارد و یا هدف وجود دارد و راهبرد وجود ندارد. طبیعتا رسیدن به اهداف بدون مشخص بودن مسیر ممکن نخواد بود.
امینی در انتها گفت: این‌ها نقاط ضعفی است که در نظام برنامه‌ریزی وزارتخانه وجود دارد. از همه حاضران به عنوان تصمیم‌سازان بالقوه برنامه‌ریزی در حوزه‌های مختلف وزارت راه تقاضا دارم، بازآفرینی نظام برنامه‌ریزی وزارتخانه را پیگیری کنند. مطمئن هستم که اگر بتوانیم در این کار بزرگ موفق شویم، رضایت عمومی فراهم خواهد شد.
