مدیریت بحران در تهران در چه شرایطی موفق خواهد شد

رویداد۲۴- نشست روز سه‌شنبه شورای شهر تهران پربار بود. از یک سو وزیر راه و شهرسازی آمارهای تازه و تکان دهنده‌ای از رشد ناموزون و بی‌قواره متن و حاشیه پایتخت و مخاطرات پیش روی کلان شهر تهران از جمله وجود 6 هزار هکتار بافت فرسوده ارائه کرد و از سوی دیگر اعضای شورای شهر نیز با تأمل در گزارش ارائه شده از زوایای مختلف دیدگاه‌های خود را بیان کردند.

از میان مطالب عنوان شده تذکر خلیل آبادی عضو کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر، آنجا که بر ضرورت حفظ و ارتقای جایگاه مدیریت بحران در مدیریت شهری اشاره کرد، قابل توجه بود. وی البته خواستار حضور رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران در شورای معاونان شهرداری طبق قانون شد تا در اجرای هر طرح و فعالیتی از ابعاد مدیریت بحران و ایمنی شهر غفلت نشود.

چه آنکه ریشه بسیاری از مشکلات موجود کلان شهر تهران غفلت از نگاه آینده نگر در اجرای طرح‌های عمرانی، اجتماعی و اقتصادی به شمار می‌آید و قائل شدن نقش نظارتی و رصد تمامی طرح‌های پایتخت از توسعه شبکه حمل و نقل گرفته تا اجرای طرح‌های عمرانی، ایجاد زیرساخت‌ها، شریان‌های حیاتی، طرح‌های اجتماعی، فرهنگی و فعالیت‌های اقتصادی و غیره می‌تواند به تحقق اهداف مدیریت بحران بینجامد. چه بسا اگردر سال‌های گذشته جایگاه مدیریت بحران در نظارت و رصد طرح‌های شهری ارتقا می‌یافت امروز با مخاطرات و آسیب‌های کمتر، مواجهه و شاهد برخی حوادث ناخوشایند نبودیم.

توسعه پایدار بر برخورداری طرح‌های عمرانی از پیوست‌های فرهنگی، اجتماعی، محیط زیستی و در نهایت مدیریت کاهش مخاطرات، مدیریت بحران و حتی پدافند غیرعامل تأکید دارد. در عین حال سایر طرح‌ها و فعالیت‌ها نیز باید معطوف به توسعه پایدار و مؤلفه شاخص آن یعنی تحقق شهر ایمن و مقاوم و تاب آور در برابر حوادث و سوانح طبیعی و انسان ساز باشد.

گرچه تهران بواسطه موقعیت جغرافیایی از جمله واقع شدن در حلقه گسل‌های بزرگ و کوچک و روددره‌های منشعب از ارتفاعات البرز در زمره شهرهای دارای مخاطره بالای زلزله و سیل به شمار می‌آید و فاکتور خطر به لحاظ موقعیت طبیعی قابلیت حذف ندارد اما شاخص ریسک یا مخاطره با دانش روز مدیریت ریسک و مدیریت بحران که تکیه بر اجرای طرح‌های پیشگیرانه دارد قابل کاهش و تخفیف است به شرط آنکه مدیریت بحران در مدیریت شهری در جایگاه واقعی خود قرار گیرد و در هر فعالیت و طرحی اعم از عمرانی، فرهنگی و اجتماعی به تهیه پیوست‌های مدیریت بحران و اجرای آن بها داده شود و نگاه به مدیریت بحران محدود به مدیریت در زمان مقابله و رویارویی با حادثه یا سانحه نگردد. چرا که هزینه‌های غفلت از مدیریت بحران و غفلت از مدیریت ریسک و کاهش سطح مخاطرات بسیار سنگین است و ابعاد غیر قابل جبران آن در زمان حادثه خود را به جامعه تحمیل خواهد کرد.

تا آنجا که گفته می‌شود فعالیت و اجرای طرح‌ها در این بخش هزینه محسوب نمی‌شود بلکه نوعی سرمایه‌گذاری است. بر اساس دانش روز، شهرداری‌ها به دلیل برخورداری از بازوهای اجرایی قدرتمند و مسئولیت کلیدی در ساخت و ساز و توسعه شهری نقش قابل توجهی در تحقق شهری تاب آور و مقاوم در برابر حوادث و سوانح چه در ابعاد پیشگیرانه و کاهش ریسک و چه در ابعاد مدیریت آمادگی و مدیریت مقابله در زمان حادثه را دارند.

این نقش باید پررنگ و این جایگاه در ساختار مدیریت شهری تهران و سایر کلان شهرها و شهرهای کشورمان باید تقویت شود در غیر این صورت هر گونه سخن از ایمنی شهر در برابر حوادث و سوانح و اکتفای صرف به ایجاد تشکیلاتی فاقد جایگاه، اعتبار و قدرت لازم صرفاً نوعی رفع تکلیف آنی به دور از آینده نگری و فارغ از روح توسعه پایدار محسوب می‌شود. باید به خاطر داشت که درسال‌های اخیر نگاه به مدیریت بحران متحول شده است و هرگونه تحول در مسیر دستیابی به شهر مقاوم و تاب آور منوط به استقرار نگاهی فرابخشی و با تکیه بر تجمیع توان مدیریت شهری و در نظر گرفتن تمامی ابعاد اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی شهر و شهروندان است.