معماری خانه حسن پور و شکوهی بی بدیل از موزه ای تاریخی!

همگردی : دیدار از بناهایی که انسان را به دوره های گذشته می برد همیشه هیجان انگیز بوده است. این بناها زنده به مانند تاریخ زنده و گویا، هنر و معماری را در هم آمیخته و این زیبایی ها را به رخ همگان می کشند. دیدن این بناها به انسان یادآوری می کند که باید هر روز برای زنده و برپا نگه داشتن این تجلی هنر بیشتر تلاش کند و برای حس غروری که به ما منتقل می کند از ما توقع نگهداری و حفاظت دارد. خانه حسن پور اراک، خانه دمساز، خانه حاج آقا محسن اراکی، خانه مشیری، خانه کلاه چی جز خانه هایی هستند که قدمت چندین ساله دارند و مهد همگی آن ها اراک می باشد. این خانه ها همگی خانه های قدیمی باقی مانده از دوره قاجار هستند.

شناخت معماری خانه حسن پور در اراک خالی از لطف نیست. دانستن اینکه اکنون بخش های مختلف خانه حسن پور در چه وضعیتی می باشند و چه استفاده ای از آن ها می شود، مهم است. تاریخچه خانه حسن پور در مجموعه بافت قدیمی شهر اراک در اولین گذر سمت چپ بعد از چهار سوق بازار و در مقابل گذر مدرسه سپهداری قرار دارد.

دوره ساخت و موسس

این بنای تاریخی در دوره احمد شاه قاجار و به دست حاج علی مشیری که از تاجران و بازرگانان فرش در سلطان آباد که نام گذشته اراک بود به عنوان بنای شرکت فرش سپس به عنوان مدرسه بنا نهاده شد و بعد از چندین نسل به مالکیت جناب حسن پور به عنوان منزل مسکونی در آمد. البته ساخت خانه حسن پور در دو دوره انجام شد. ضلع جنوبی در دوره قاجار و ضلع شمالی در سال 1332 هجری قمری بنا نهاده شد. خانه حسن در دو طبقه و با زیبایی تمام ساخته شد تا امروز تاریخ آن دوره را گویا باشد و نمونه زنده ای از معماری آن دوره باشد.

معماری خانه حسن پور دیدنی

معماری خانه حسن پور در زمینی به مساحت 600 متر مربع در دو طبقه 300 متر مربعی ساخته شده که دارای اتاق های سه دری و پنج دری می باشد. این بنای تاریخی به مانند تمام خانه های آن دوره اراک یا سلطان آباد آن زمان درونگرا می باشد و دارای حیاط مرکزی است که این حیاط در سه جهت شرق, شمال و جنوب دارای بناهایی می باشد که به سمت این حیاط زیبا باز می شود یعنی در ورودی اتاق ها به سمت حیاط باز می شود.

طبقه همکف خانه دارای اتاق های زمستان نشین، مطبخ، انبار آذوقه و ورودی اصلی بنا از طرف کوچه است. در طبقه دوم اتاق های شاه نشین و تابستان نشین قرار دارد. شاه نشین دارای سقفی با دو برابر ارتفاع نسبت به اتاق های دیگر و آفتاب خور است. شاه نشین یا پنج دری در شمال بنا قرار دارد. سازه اصلی بنا از خشت تشکیل شده و پی ها بوسیله سنگ های بزرگ و دوغاب ساخته شدند. نماسازی بنا با آجر، کاشی، قیر و گچ می باشد و با هنر، تجربه و توانمندی فراوان روی این نما کار شده است.

ثبت ملی

این بنای تاریخی در سال 1374 از وراث آقای حسن پور توسط میراث فرهنگی خریداری شد و در تاریخ 16 فروردین 1377 با شماره ثبت 1985 به ثبت ملی درآمد. از سال 1374 تا 1382 مرمت آن طول کشید. در سال 1382 بخش های مختلف خانه حسن پور به صورت موزه صنایع دستی در اختیار مردم قرار گرفت.

موزه شدن خانه حسن پور

معرفی بخش های موزه

در بخش گالری پارچه و لباس های سنتی از موزه خانه حسن پور لباس های سنتی اقوام مختلف به نمایش گذاشته شده است. این بخش دارای گالری ترمه دوزی و گالری لباس های سنتی ایرانی اقوام از جمله قشقایی، لر است. این گالری نماد پوشش مردمان غیور ایرانی و نماد فرهنگ پوششی گذشته مردم می باشد. در قسمت گالری خط و خطاطی از خانه آثار خط و خط نگاران نمایش داده می شود که خود یکی از عوامل مهم برای جذب دوست داران خط و خطاطی می باشد. در بخش گالری سفال و شیشه و سرامیک از خانه حسن پور انواعی از ظروف سفالی و شیشه ای و سرامیکی به چشم می خورد که گویای هنر و طراحی زیبا در تاریخچه خانه حسن پور می باشد. فرش و گلیم از زمان های دور جز هنر ایران و ایرانی به شمار می آمده.

این زیبایی در خانه حسن پور دیدنی می باشد. در این بخش موزه فرش های منطقه ساروق که که یکی از مناطق معروف فرش بافی در استان مرکزی می باشد به دید عموم گذاشته شده است. در این بخش گلیم نقش برجسته خمین و فرش هایی از دیگر مناطق به چشم می خورد. آثاری هنری و زیبا از منبت و معرق در بخش گالری آثار چوبی به چشم می خورد. همینطور غزال ها و دیگر حیوانات تراشیده شده بر روی چوب نشان از ذوق و قریحه مردمان اراک دارد. گالری فلز و آثاری حجمی در این بخش از موزه، معرف هنر استادان فراوانی در همه رشته های مربوط به فلز از جمله قلمزنی می باشد. بهترین کارهای قلم زنی در این موزه متعلق به استاد قلمکار استاد باباخانی می باشد. این هنر سخت و ظریف با قیر داغ و آب سرد که جنگی بین آب و آتش بوده، همراه است.

شاید به همین دلیل است که به زیبایی می درخشد. همچنین در این بخش آثار ملیله کاری زنجان، ورشو و برنج بروجرد و دیگر آثار که با فلز سرو کار داشته باشد، دیده می شود. همچنین وجود تندیس هایی که نحوه کندن چاه در گذشته را نشان می دهد و همچنین وجود آسیاب گندم و نحوه دستار کندن آن در این موزه به چشم می خورد که این هم نشانی از نوع زندگی در گذشته می باشد که حالا دیگر حتی بویی از آن ها هم به مشام نمی رسد. در این بخش هایی از این موزه به معرفی شغل پنبه زنی، قالی بافی و مجسمه سازی پرداخته شده است. که در این بخش ها نیز می توان با شغل های قدیم آبا و اجدادمان در جای جای ایران زیبا آشنا شد. در گوشه ای از موزه خانه حسن پور خانه ای زیبا با ایوان و بند رختی زیباتر و خاطره انگیز به چشم می خورد که شاید در این دوره هیچ کودکی با دیدن این منظره آشنا نباشد. شاید حس خوب در آن خانه بودن برای خیلی از بازدید کنندگانش غریبه و نا آشنا در تاریخچه خانه حسن پور باشد.