معماری شهر هم درآمد پایدار می‌خواهد
۱۷ بهمن ۱۳۹۶
یک شهر درست مثل یک تابلوی نقاشی است با این تفاوت که به اندازه نصف یک اثر هنری به طراحی آن پرداخته می‌شود و برای نصف دیگر آن، می‌بایست این اثر را مانند یک گیاه دانست که نسبت به شرایط محیط زیست خود، به قواعد رشد و قوانین نیاز دارد. پس با این شرایط، طراحی شهری در طول تاریخ دارای اهمیت است.
در واقع، طراحی شهری فرایندی است که به شکل‌دهی فیزیکی بافت‌های مختلف شهری و روستایی منجر می‌شود. طراحی شهری با رویکرد ساختارگرایی، به ایجاد اماکن متعدد می‌پردازد. این فرایند طراحی ساختمان‌ها، فضاها و چشم‌اندازها را در بر می‌گیرد و نهایتا جریانی را به راه می‌اندازد که به عمران و آبادی شهری کمک می‌کند.
گستردگی فعالیت طراحی شهری نشان می‌دهد که این فعالیت مانند یک طرح معماری یا طراحی یک پارک نیست که با طرح مشخصی شروع شود یا پایان پذیرد. یک کار معماری معمولا در جایی شروع می‌شود و خاتمه می‌یابد. یک میدان، به عنوان عنصری از سازمان فضایی شهر، در طول تاریخ تکوین می‌یابد، دگرگون می‌شود، تغییر می‌کند یا مدام عوض می‌شود. چنین فضایی می‌تواند از عهد باستان شروع شود، وسطا را پشت سر گذارد، رنسانس را ببیند و امروز هم بتواند در آن فعالیت و زندگی کند.
دشواری پیش‌بینی آینده ایجاب می‌کند که طراحی شهری انعطاف‌پذیر باشد، بتواند خود را با حرکات و نوسانات و تصمیم‌گیری‌ها تطبیق دهد، اصلاح شود و به قولی، مدارا کند، و این تغییر و تحول چه زیباست که بر اساس زمان و به‌کندی پیش رود و اگر قرار بر توسعه یک‌باره است، قانونی مدون برای آن تدوین شود و هیچ‌کس حتی با دادن پول نتواند تغییری ایجاد کند.
باید گفت که معماری و شهرسازی ما نیز بازتابی از نظام‌های فرهنگی و اجتماعی ماست و شهر را نیز باید به مثابه یک موجود زنده دانست که با این شرایط، امروز سیما و معماری شهری مشهد دچار یک لجام‌گسیختگی و بی‌برنامگی است و یکی از اصلی‌ترین دلایل این مهم، نداشتن درآمد پایدار و خودگردانی مالی شهرداری‌هاست. در واقع، با خودگردانی شهرداری‌ها و قطع حمایت‌های مالی دولت‌ها برای اداره شهر، شهرداری‌ها راهکاری جز فروش تراکم نداشتند. در این بین، نباید تأثیر نقشه‌ها بر توسعه شهری را نیز فراموش کرد، تأثیری که با برنامه‌ریزی صحیح و دقیق، می‌تواند سبب توسعه شهری شود، موضوعی که درباره مشهد هم صدق می‌کند.
امروز، به هر حال، مشهد با این معضلات روبه‌روست اما متأسفانه این معضلات صرفا راه‌حل کاربردی ندارند زیرا به دنبال راه‌حل کاربردی بودن برای این مسائل مانند زخمی است که شما مدام با آن بازی می‌کنید. این راه درمان زخم نیست. باید بر اساس قانون جدید، آینده‌ای جدید ساخت.
در واقع، اگر بخواهیم درمانی در کالبد شهر ایجاد کنیم، باید هم‌زمان، در آن مناسبات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی‌ای که در آن شهر جاری و ساری است نیز اصلاحات و تغییراتی صورت دهیم. این یکی از اساسی‌ترین چالش‌های شهرسازی و معماری شهر مشهد است که اتفاقا این معضل در مقایسه با دیگر شهرها خود را بیشتر در شهر مشهد نشان می‌دهد.
مشهد در دهه گذشته رشد فیزیکی چشمگیر و گسترده‌ای داشته است. یکی از این شاخصه‌ها رشد جمعیتی شهر مشهد است به گونه‌ای که مشهد فراتر از میانگین کشور با رشد جمعیت مواجه است. این مهم نیز سبب شده است اتفاقات در کالبد شهر بیشتر به چشم بیاید به‌خصوص در حاشیه شهر که می‌توان گفت هیچ معماری و شهرسازی‌ای در آن رعایت نشده است.
امروز مشهد -همان‌طور که اشاره شد- با شرایط لجام‌گسیخته‌ای مواجه است، شرایطی که باید اصلی‌ترین دلیل آن را نبودِ درآمدهای پایدار و عملا فروش شهر برای ایجاد درآمد برای شهرداری‌ها دانست. در این بین، دولت‌ها هم بی‌تقصیر نیستند زیرا هنوز قانون درآمدهای پایدار شهرداری‌ها به تصویب نرسیده است و شهرداری‌ها چاره‌ای جز فروش تراکم و شهر ندارند اما اگر قرار بر تصویب قانون درآمدهای پایدار است، باید همه جوانب آن مورد توجه قرار گیرد و قانونی مصوب شود که به همه ابعاد کارشناختی توجهی ویژه داشته باشد. این قانون می‌تواند نقشی مهم در پیشرفت و رشد شهرها به‌خصوص در حوزه معماری شهری در آینده داشته باشد.
رئیس کمیسیون عمران و شهرسازی شورای اسلامی شهر مشهد مقدس، محمدهادی مهدی‌نیا
گستردگی فعالیت طراحی شهری نشان می‌دهد که این فعالیت مانند یک طرح معماری یا طراحی یک پارک نیست که با طرح مشخصی شروع شود یا پایان پذیرد. یک کار معماری معمولا در جایی شروع می‌شود و خاتمه می‌یابد. یک میدان، به عنوان عنصری از سازمان فضایی شهر، در طول تاریخ تکوین می‌یابد، دگرگون می‌شود، تغییر می‌کند یا مدام عوض می‌شود. چنین فضایی می‌تواند از عهد باستان شروع شود، وسطا را پشت سر گذارد، رنسانس را ببیند و امروز هم بتواند در آن فعالیت و زندگی کند.
دشواری پیش‌بینی آینده ایجاب می‌کند که طراحی شهری انعطاف‌پذیر باشد، بتواند خود را با حرکات و نوسانات و تصمیم‌گیری‌ها تطبیق دهد، اصلاح شود و به قولی، مدارا کند، و این تغییر و تحول چه زیباست که بر اساس زمان و به‌کندی پیش رود و اگر قرار بر توسعه یک‌باره است، قانونی مدون برای آن تدوین شود و هیچ‌کس حتی با دادن پول نتواند تغییری ایجاد کند.
باید گفت که معماری و شهرسازی ما نیز بازتابی از نظام‌های فرهنگی و اجتماعی ماست و شهر را نیز باید به مثابه یک موجود زنده دانست که با این شرایط، امروز سیما و معماری شهری مشهد دچار یک لجام‌گسیختگی و بی‌برنامگی است و یکی از اصلی‌ترین دلایل این مهم، نداشتن درآمد پایدار و خودگردانی مالی شهرداری‌هاست. در واقع، با خودگردانی شهرداری‌ها و قطع حمایت‌های مالی دولت‌ها برای اداره شهر، شهرداری‌ها راهکاری جز فروش تراکم نداشتند. در این بین، نباید تأثیر نقشه‌ها بر توسعه شهری را نیز فراموش کرد، تأثیری که با برنامه‌ریزی صحیح و دقیق، می‌تواند سبب توسعه شهری شود، موضوعی که درباره مشهد هم صدق می‌کند.
امروز، به هر حال، مشهد با این معضلات روبه‌روست اما متأسفانه این معضلات صرفا راه‌حل کاربردی ندارند زیرا به دنبال راه‌حل کاربردی بودن برای این مسائل مانند زخمی است که شما مدام با آن بازی می‌کنید. این راه درمان زخم نیست. باید بر اساس قانون جدید، آینده‌ای جدید ساخت.
در واقع، اگر بخواهیم درمانی در کالبد شهر ایجاد کنیم، باید هم‌زمان، در آن مناسبات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی‌ای که در آن شهر جاری و ساری است نیز اصلاحات و تغییراتی صورت دهیم. این یکی از اساسی‌ترین چالش‌های شهرسازی و معماری شهر مشهد است که اتفاقا این معضل در مقایسه با دیگر شهرها خود را بیشتر در شهر مشهد نشان می‌دهد.
مشهد در دهه گذشته رشد فیزیکی چشمگیر و گسترده‌ای داشته است. یکی از این شاخصه‌ها رشد جمعیتی شهر مشهد است به گونه‌ای که مشهد فراتر از میانگین کشور با رشد جمعیت مواجه است. این مهم نیز سبب شده است اتفاقات در کالبد شهر بیشتر به چشم بیاید به‌خصوص در حاشیه شهر که می‌توان گفت هیچ معماری و شهرسازی‌ای در آن رعایت نشده است.
امروز مشهد -همان‌طور که اشاره شد- با شرایط لجام‌گسیخته‌ای مواجه است، شرایطی که باید اصلی‌ترین دلیل آن را نبودِ درآمدهای پایدار و عملا فروش شهر برای ایجاد درآمد برای شهرداری‌ها دانست. در این بین، دولت‌ها هم بی‌تقصیر نیستند زیرا هنوز قانون درآمدهای پایدار شهرداری‌ها به تصویب نرسیده است و شهرداری‌ها چاره‌ای جز فروش تراکم و شهر ندارند اما اگر قرار بر تصویب قانون درآمدهای پایدار است، باید همه جوانب آن مورد توجه قرار گیرد و قانونی مصوب شود که به همه ابعاد کارشناختی توجهی ویژه داشته باشد. این قانون می‌تواند نقشی مهم در پیشرفت و رشد شهرها به‌خصوص در حوزه معماری شهری در آینده داشته باشد.
رئیس کمیسیون عمران و شهرسازی شورای اسلامی شهر مشهد مقدس، محمدهادی مهدی‌نیا
