مگامال؛ فرصت یا تهدید؟!
مگامال‌ها ریشه در فرهنگ و نظام شهرسازی و شهرنشینی امریکا دارند و به‌عنوان یکی از نمادهای فرهنگ مصرفی امریکایی در سراسر جهان شناخته می‌شوند. آنها تولیدکننده و عرضه‌کننده «جهان فرهنگ مصرفی سرمایه‌داری» هستند که اصل حاکم بر آن تعریف هویت بر اساس خریدکردن است. ا
ایران آنلاین / این جهان اگرچه خیره کننده، باشکوه و فریبنده است، اما همواره و دائمی با امیال و آرزوهای آدمیان بویژه در کشورهای در حال توسعه که نیازهای القا شده، انباشته و تأخیری فراوان در حوزه مصرف دارند، بازی می‌کند. رضایت ایجاد شده ناشی از چنین فرهنگی هرگز فراتر از هویت محدود مراکز خرید و هیجانات مرتبط با زیبایی و جذابیت ظاهری یا هیجان مرتبط با تملک مادی نمی‌رود. اصل حاکم و راهبر بر زندگی در جهان فرهنگ مصرف سرمایه‌داری این است: «می‌خرم، پس هستم!» آدم گرفتار در افسون مصرف‌گرایی، دیوانه وار به‌دنبال انباشته کردن اطرافش از کالاهای مادی و مصرفی است. خرج کردن و حضور در فضاهای تجاری برای او بدل به یک مسلک و رسمی همراه با جذبه‌های عارفانه شده است. به تعبیر دیوید هاروی از منتقدان بزرگ و زنده سرمایه داری، فردگرایی مال دوستانه به روی هم دنیایی از رضایت‌های کاذب ایجاد می‌کند که در سطح و ظاهر، هیجان انگیز است و در عمق و ژرفای خود، تهی و پوچ است.
جای تأسف است که جامعه ایرانی بی‌توجه به فرهنگ غنی شهری و بازار خود بی‌درنگ خود را تسلیم مال‌ها کرد و این ممکن نشد مگر به یاری آن دسته از مدیران شهری که بی‌تأمل و برای پر کردن کارنامه توفیق مالی خویش، مجوزهای بی‌حساب صادر کردند و سرمایه‌گذارانی که درخشش سودهای موعود، چشم مسئولیت اجتماعی‌شان را کور کرد و البته بخشی از طبقات بالا و متوسط جامعه که در حسرت داشتن چنین فضاهای مدرنی در انتظار پر کردن سبدهای خرید خود از هر چیز قابل عرضه بودند. نیاز مدیریت شهری به کسب درآمد برای تأمین مخارج دیوان سالاری گسترده شهرداری و هزینه‌های پروژه‌های عظیم و نمایشی که حتی در طرح تفصیلی شهر هم جایی نداشتند موجب پی‌جویی سیاست نانوشته درآمدزایی به هر قیمت و سلطه ارزش‌های «کاسب کارانه» به جای ارزش‌های «انسانی» بر شهر و شهرداری شد.
در پرتو چنین نگرش و سیاستی، سهل‌گیری در تغییر کاربری‌های عمومی نظیر فضاهای سبز به فضاهای تجاری، شراکت در پروژه‌های انتفاعی و صدور بی‌رویه پروانه‌های ساخت اتفاق افتاد که یکی از ثمرات ناخوشایند آن در فضای شهری، رشد فزاینده و انفجاری انواع مراکز خرید غول آسا یا مگامال‌ها در شهر تهران و برخی از شهرهای بزرگ کشور است. فرهنگ مصرفی امریکایی که به برکت انقلاب اسلامی سال‌ها از میدان بدر شده بود، در غفلت و فرصت طلبی، این بار در هیبتی فاخر و شکوهمند و در قالب اسب‌های تروای مگامالی وارد فضای شهرهای ایران شد.
