مگس سفید؛ این مهمان ناخوانده

هفته نامه همشهری جوان - اشکان خسروپور: «مگس سفید» که این روزها در آسمان تهران جولان می دهد از کجا آمده، چقدر خطرناک است و در دنیا برای مبارزه با آن چه کرده اند؟

مهمان های سفید تهران، مرموزتر از آن هستند که کنار بکشند. هر سال با گرم شدن هوا سر و کله شان از زیر برگ ها پیدا می شود. چند نفرشان به برگ های زرد کنار خیابان و روی درخت ها می چسبند و بقیه به خانه های مردم هجوم می برند. چهار سال پیش اولین گروه شان در تهران دیده شدند و در تابستان امسال حضورشان آن قدر به چشم آمد که استفاده از عبارتی مثل «ابر مگس های سفید» خیلی جاها شایع شده است.

می گویند نوع و نژاد این سفیدبالک ها هنوز به طور دقیق شناسایی نشده اما برگ درخت های توت کاغذی که بومی شرق آسیاست و در تهران هم نمونه هایی از آن کاشته شده، احتمالا میزبان این حشرات است. این طور که مسئولان سازمان حفاظت محیط زیست کشور گفته اند، این حشره های مینیاتوری برای انسان خطری ندارند اما بهتر است جلوی نفوذشان به داخل بدن گرفته شود – و با سرد شدن هوا از شهر می روند. هرچند تجربه نشان داده، این دوستان با گرم شدن هوا ممکن است باز هم سر و کله شان پیدا شود اما حضورشان واقعا روی اعصاب است. این مزاحم های کوچک از کجا پیدا شده اند، آیا فقط مختص ایران هستند یا آسمان بقیه شهرهای دنیا را هم گرفته اند. آیا فقط با حشرات موذی زشت طرف هستیم یا باید آن ها را بیشتر از این ها جدی بگیریم؟ چطور می شود از دستشان خلاص شد؟

 

 

حشره شناس ها بخوانند

متخصصان روی چه راه هایی تمرکز کنند؟

مگس های سفید دشمنان طبیعی زیادی دارند که بدون هیچ دردسری آن ها را می خورند و از بین می برند. استفاده از حشره کش های شیمیایی تر و خشک را با هم می سوزاند و حشرات مفید را هم از بین می برد. برای همین یکی از مهم ترین راه ها برای از بین بردن آن ها حفظ دشمنان طبیعی شان است.

حشراتی که در گروه «بال توریان» قرار می گیرند، «چشم بزرگ ها» و پشه های دزد دریایی و بعضی از سوسک ها و حتی کفشدوزک های هفت خال می توانند این پشه های سفیدرنگ را بخورند. بعضی از این دشمنان طبیعی مثل انگل ها را بیشتر در فضای گلخانه ای استفاده می کنند ،چون رها کردنشان در محیط طبیعی مشکل را دوچندان می کند.

 

در آن سوی داستان، حشراتی هم هستند که از این پشه ها میزبانی یا مراقبت می کنند. مورچه ها از دوست داران پر و پا قرص این حشرات سفید هستند. گرد و غبار هم به جذب و ماندنشان کمک می کند. به خصوص گردی که روی برگ درختان می نشیند، یک میزبان خوب برای این پشه هاست. شاید باورش سخت باشد اما در دنیای مدرن هم به جای راه های پرخرج و عجیب، از همین ایده های کوچک و ساده استفاده کرده و جواب هم گرفته اند.

یک راه جایگزین در جهان، استفاده از کفشدوزک های هفت نقطه ای است که راحت تکثیر می شوند و در طول زندگی دستکم 10 هزار شته می خورند.

حیاط باغ یا زمین کشاورزی ارگانیک باشید بهتر است

حتی اگر دوستدار محیط زیست نباشید و اعتقادتان به کارا بودن سم های شیمیایی بیشتر باشد، باید در این یک مورد شمشیرتان را غلاف کنید. در مورد سفیدبالک ها روش های طبیعی خیلی بهتر از سموم شیمیایی جواب می دهند.

صفحه های آلومینیومی معمولی که نور را به شدت منعکس می کنند، باعث می شوند که مگس به خطا افتاده و راهش را گم کند. این روش در مورد جلوگیری از نفوذ آفت ها به بوته های گوجه و خیار خیلی خوب جواب می دهد.

صفحه های چسبناک زردرنگ که روی تنه درختان چسبانده می شوند، یک راه به دام انداختن حشرات موذی هستند. این صفحات روشن به جز کشتن حشرات به درد آمارگیری هم می خورند. پراکندگی مگس ها یا انواع دیگر حشرات را با همین تکه های کاغذی چسبناک اندازه می گیرند.

برای ساخت یک نمونه خانگی از این صفحه های چسبنده از یک صفحه کاغذی یا پلاستیکی استفاده کنید. رویش را رنگ زرد بزنید. حواستان باشد که این رنگ خیلی مهم است و انتخاب دیگری هم ندارید. برای چسبنده شدن سطح از مخلوط یک ماده نفتی مثل بنزین یا گازوییل و مایع ظرفشویی استفاده کنید. این مواد را روی سطحی که از قبل آماده کرده اید، اسپری کنید و منتظر بمانید. مگس های سفید خیلی زود جذب می شوند.
مگس هایی را که زیر برگ ها پنهان شده اند، می توان با فشار آب زیاد جدا و نابود کرد. بعد از هر بار آبپاشی، مقداری صابون و حشره کش را به آب اضافه کرده و برگ ها را دوباره آبپاشی کنید. بهتر است این کار را بعد از ظهرها که شدت آفتاب کمتر است، انجام بدهید. این سمپاشی ارگانیک را هفته ای یک بار تکرار کنید.

خلاص شدن از دست این جانوران گاهی به سادگی یک جاروکشی ساده روی برگ و تنه درخت هاست. خوبی جاروبرقی این است که به جز خود حشره، لاروها را هم از بین می برد. در مناطق روستایی هم مرغ ها جزء دشمنان درجه یک مگس های سفید هستند.

نظر کارشناسان

چقدر خطرناک هستند؟

مگس های سفید قطعا برای محصولات کشاورزی و میوه ها خطرناک هستند. آن ها مثل کرم میوه یا بقیه آفت های خطرناک از برگ و میوه درخت تغذیه می کنند. درخت های بدون میوه هم چون برگ هایشان خشک می شود، کارایی شان را در تمیز کردن هوا از دست می دهند. از بین باغداران و کشاورزان هم گوجه کاران، سبزی کاران و پرورش دهندگان ذرت بیشتر در معرض خطر هستند. کشترازهای پنبه یا حتی سیب زمینی هم می توانند میزبان های خوبی برای انواع دیگری از سفیدبالک ها باشند.

هرچند عده ای از کارشناسان گفته اند، این مگس ها خطری برای سلامتی انسان ندارند اما در بقیه نقاط دنیا درباره احتمال انتقال ویروس یا بیماری های عفونی از طریق مگس سفید یا بقیه حشرات ریزی که می توانند وارد دستگاه تنفسی انسان شوند، هشدار داده اند.

درواقع، خود این مگس ها ممکن است لزوما عامل بیماری یا عفونت نباشند اما چون یک جسم خارجی هستند، ورودشان به سیستم تنفسی می تواند باعث ایجاد عفونت شود. البته راه مبارزه با این حشرات، زمانی که وارد چشم و گوش شده باشند، ساده است. با یک شست و شوی ساده با آب می شود خطر را دور کرد و نیاز به هیچ ماده خاص یا عمل جراحی ویژه هم نخواهدبود. فعلا تنها خبر خوب این است با سرد شدن هوا عمر مگس های بالغ هم تمام می شود و تنها دشمن احتمال آینده، لاروها و تخم هایی خواهدبود که زیر برگ درخت ها جا خوش کرده اند.

مخصوص آپارتمان نشین ها

صابون بسازید

خیلی از راه های کنترل مگس های سفید برای باغ ها یا خیابان ها کارایی دارند ما در خانه باید از راه دیگری استفاده کرد: صابون های ضدمگس.

این مایعات فقط برای کشتن مگس های سفید کاربرد دارند و جلوی رشدشان را می گیرند.

یکی از پرطرفدارترین ها، مخلوطی از پنج مایع مختلف است. دو پیمانه کوچک الکل پزشکی را با یک قاشق غذاخوری مایع ظرفشویی مخلوط کنید و روی برگ اسپری کنید. این مخلوط مخصوص زمان هایی است که لارو سفید زی رو روی برگ را گرفته باشد. این مایع جلوی رشد تخم ها را می گیرد و لاروهای نوزاد را از بین می برد.

 

 

برای زمانی که این حشرات به آشپزخانه یا هر محلی که خوراکی بیشتر است، حمله می کنند، باید از مایعی استفاده کنید که روی خوراکی ها تاثیری نداشته باشد. یک قاشق غذاخوری مایع ظرفشویی را با یک فنجان روغن گیاهی (روغن آفتابگردان، ذرت یا زیتون) مخلوط کنید.

 

از آن جا که مایع ظرفشویی و روغن با هم مخلوط نمی شوند، باید حسابی ظرفشان را تکان بدهید تا مخلوط یکدستی فراهم شود. از این مخلوط برای تمیز کردن آشپزخانه یا هر جایی که با مواد خوراکی در تماس است، استفاده کنید، البته بهتر است که این مایع روی غذا نریزد اما هرچه هست، اثری از سم شیمیایی یا مشکلی که خود مگس ها برای سلامتی ما پیش می آورند، کمتر خواهبود.
اسپری دیگری هم هست که برای کشتن خود مگس ها- نه لاروها یا تخم هایشان- کاربرد دارد. یک و نیم قاشق از صابون  مایع یا جامد که پایه روغنی- مثل روغن زیتون یا صابون های حمام قدیمی که در عطاری هاست- را با یک چهارم فنجان آب مخلوط کرده و روی برگ درخت های آلوده بپاشید. این مایع ساده، زیستگاه مگس های سفید را از بین می برد و نمونه های بالغ شان را سر به نیست می کند.

پروژه های بزرگ بین المللی مگس سفید را با دشمنانش رو در رو می کنند

جنبش ضدمگس!

این مگس های سفید انواع و نژادهای مختلفی دارند. منشای هر کدام شان هم متفاوت است. هر کدام روی میزبان خاصی اثر می گذارند. بعضی هایشان روی برگ درخت می نشینند، گروهی دیگر محصول میوه و سبزی را خراب می کنند و برخی از آن ها روی بار پنبه اثر می گذارند. همین سال پیش بود که وزارت کشاورزی هند خبر داد، مگس های سفید به زمین های پنبه در چند ایالت حمله کرده اند و بیشتر از 75 درصد از محصولات این ایالت را کاملا از بین برده اند.

یک سال قبل در آفریقا هم اتفاق مشابهی رخ داد اما این بار باغ های میوه و محصولات کشاورزی هدف قرار گرفته بود. در هند دولت وارد عمل شده و دست آفریقایی ها را یک محقق گرفته که از سازمان ملل متحد مامور شده بود و پروژه ای را برای از بین بردن این پشه ها به کار بگیرد ولی این تمام ماجرا نبود.

مگس های سفید سراغ کشور پیشرفته ای مثل آمریکا هم رفته اند و همین باعث شده این کشور هم به فکر راهی تازه برای مبارزه با این آفت سفید بیفتد. فارغ از این که کدام کشور این مبارزه را جدی گرفته، تمامشان روی یک اصل ثابت توافق دارند. تمامشان تنها راه مبارزه با این پشه ها را استفاده از روش های ارگانیک می دانند.

یک نمونه از این راهکارها را که در کشورهای زیادی هم قابل اجرا است، یکی از پژوهشگران وزارت کشاورزی آمریکا سه سال پیش معرفی کرده که حالا در چند نقطه جهان اجرا شده و به نتیجه خوبی هم رسیده است.

«سیندی آل مک کنزی» یک گلخانه بزرگ را صرفا برای پرورش گل و گیاه اجاره کرد. ایده اش این بود که از گل هایی که میزبان دشمنان طبیعی مگس سفید بودند، استفاده کرده و آن ها را بدون دردسر از بین ببرد.

او سراغ ساده ترین گیاهان گلخانه ای رفت که در هر محیطی قابل کشت هستند. پاپایا یا خربزه درختی که بیشتر در مناطق گرمسیری رشد می کند و فلفل زینتی که در شرایط متعادلی از نظر گرما و نور رشد می کند، دو گیاه اصلی بودند که او برای کشت انتخاب کرد.

 

 

او در این گیاه ها نمونه هایی از دشمنان طبیعی مگس سفید را پرورش داد و سعی کرد تمام شرایط را برای زندگی بی دردسرشان فراهم کند. در نهایت هم آن ها در چرخه طبیعی زندگی شان قرار می گیرند، در گیاه میزبان تخم ریزی کرده و سراغ شکارشان می روند. دو گیاهی که او انتخاب کرده بود، چند ویژگی مهم دیگر هم داشتند.

 

پیش از این که چنین گیاه هایی در گلخانه ها یا زمین های کشاورزی کشت شوند، دشمنان طبیعی مگس های سفید وجود داشتند و تا حدودی هم می توانستند آفت های باغ را از بین ببرند ولی چون گاهی از خود محصول به عنوان گیاه میزبان استفاده می کردند، خودشان نوعی آفت به حساب می آمدند، فقط میزان خرابی شان قابل اغماض بود. در عین حال، این گیاهان در برابر آفت ها یا بیماری های دیگر مقاومت خوبی دارند و بار اضافه بر کشاورز تحمل نمی کنند. بهترین حشره ای که برای محیط زیست و گلخانه کمترین ضرر را داشت، نمونه ای از «مگس نازک خاردار» به اسم «سوفیا» بود که می توانست لاروهای این حشره را بخورد.