ناهماهنگی در طرح اولیه و نهایی خانه‌ها/ اجرای بهینه‌سازی انرژی در کشاکش اراده مهندسان و رضایت مالکان

صما : شاید در نگاه اول به نظر برسد که نوع سیستم های گرمایشی و سرمایشی و سایر تجهیزات انرژی مورد استفاده در ساختمان ها مهمترین نقش را در کاهش مصرف انرژی برعهده دارند؛ اما نباید فراموش کرد که اثرگذاری نوع طراحی، معماری و اجرای ساختمان ها مهمتر از این موضوع است.

البته اگرچه نمی توان نقش رده مصرف انرژی این تجهیزات را در کاهش و یا افزایش میزان اتلاف انرژی نادیده گرفت، اما واقعیتی که بعضا در این زمینه مغفول قرار می گیرد، نوع طراحی و اجرای ساختمان ها است که توسط سازندگان و عوامل دخیل در پروسه ساخت و ساز صورت می گیرد.

بدون شک این موضوع مهم از سوی سازندگان و عوامل اجرایی فاقد تخصص و صلاحیت لازم اجرایی نمی شود و بیشترین مواردی که این قبیل افراد در جریان ساخت و سازها به آن توجه می کنند، وضعیت ظاهری ساختمان ها است تا از این طریق با زیباسازی ظاهر ساختمان ها و بخشیدن نمایی فریبنده به آنها، ذهن خریداران و بهره برداران را از مقوله مهمی به نام بهینه سازی مصرف انرژی در ساختمان ها دور کنند.

چنین رویکردی از سوی این سازندگان و کارفرمایان که هیچ گونه تعهد و مسئولیتی در قبال کار انجام شده خود ندارند، چندان تعجب آور نیست و تردیدی وجود ندارد که این افراد باید از حضور در ساختمان سازی به عنوان مجری ساختمان ها منع شوند. اما مسئله زمانی اهمیت پیدا می کند که طرف حساب ساخت و سازها مهندسان باشند که درواقع از اصول و ضوابط فنی ساخت و سازها، آگاهی کافی دارند و باید در قبال کار حرفه ای خود متعهد و مسئولیت پذیر بوده و به بهترین نحو رسالت خود را به انجام برسانند.

با این حال، چالشی که در این زمینه مطرح است، وابستگی مهندسان به مالکان و کارفرمایان ساختمان‌ها است و از آنجایی که مهندسان بدون جلب رضایت کارفرمایان و سازندگان نمی توانند به تنهایی ضوابط قانونی را در ساخت و سازها اجرایی کنند، بنابراین الزاماتی مثل بهینه سازی مصرف انرژی در طول اجرای ساختمان ها با چالش مواجه می شود.

ساختمان ها توسط مهندسان طراحی و ساخته نمی شود

این همان موضوعی است که رییس جامعه مهندسان مشاور ایران به آن اشاره می کند و می گوید: اگر ساختمان طبق اصول مهندسی ساخته شود، آیین نامه‌ها و مقررات رعایت می شود؛ اما مشکل بزرگ ما این است که بسیاری از ساختمان های شخصی ساز توسط مهندسان طراحی و ساخته نمی شوند.

بهروز گتمیری در گفت و گو با «صما» با انتقاد از عدم اجرای ضوابط اجرایی در پروسه ساخت و اتلاف انرژی ناشی از این موضوع در طول عمر ساختمان‌ها تاکید می کند: ضایعه بزرگ در این حوزه بی دقتی در اجرای ساختمان ها است.

رییس هیأت مدیره انجمن ژئوتکنیک ایران یکی از چالش ها در زمینه بهینه سازی انرژی را جاانداختن آیین نامه های بهینه سازی مصرف انرژی می داند و معتقد است: اگرچه در مباحث مقررات ملی ساختمان، جلوگیری از اتلاف انرژی در ساختمان ها مورد تاکید قرار گرفته، اما اجرای تمام مباحث مقررات ملی در حوزه های لرزه ای، انرژی و معماری با چالش روبه رو است.

بهینه سازی انرژی وابسته به سه بازوی طراحی، اجرا و نظارت

به گزارش «صما» اگرچه توجه به موضوع انرژی در حوزه اجرای ساختمان ها یک الزام اساسی است، اما سوال این است که در طراحی ساختمان ها چقدر به بهینه سازی مصرف انرژی در ساختمان ها توجه می شود؟

گتمیری در پاسخ به این سوال می گوید: مهندسان و مهندسان مشاور در زمینه کاهش اتلاف انرژی در ساختمان ها، نقش ویژه ای در حین طراحی برعهده دارند، اما باز در کنار آن مسئله اجرای ساختمان ها مطرح است.

گتمیری معقتد است: در یک حوزه طراحان و در حوزه دیگر اجراکنندگان نقش دارند و مسلما اگر طراحان تمامی نکات را با جزئیات در طرح های خود مدنظر قرار دهند، آنگاه موضوع به سمت اجرا می رود.

بر اساس اظهارات رئیس جامعه مهندسان مشاور ایران، امروز ما در عرصه ساخت و ساز شهری از مقررات ملی برخورداریم و صرفه جویی انرژی هم در مباحث 23 گانه مورد تاکید قرار گرفته است و اگر همه مهندسان حداقل های مقررات ملی را در فضای فرهنگی، ساختمانی و تاسیساتی رعایت کنند، گامی رو به جلو است.

به گفته گتمیری، حوزه های طراحی و اجرا باید در کنار هم دیده شود و برای اینکه کار اجرا به خوبی انجام شود، بحث نظارت، بازرسی و کنترل مطرح است. به این ترتیب سه بازوی طراحی، اجرا و نظارت اگر به درستی کنترل شود، می توان امیدوار بود که بهینه سازی انرژی در ساختمان ها به تدریج پیش برود و عملیاتی شود.

انتخاب سیستم‌های تاسیساتی بدون توجه به نوع و محل ساختمان‌ها

همچنین در این راستا عضو شورای مرکزی سازمان نظام مهندسی کشورمی گوید: گاهی اوقات در طرح‌هایی که توسط مهندسان داده می‌شود تغییراتی اتفاق می‌افتد. یعنی در مرحله اجرا آنچه که از ابتدا مدنظر طراح بوده در اجرا عملیاتی نمی شود و متاسفانه یک مکانیزم قوی وجود ندارد که حتما ساختمان ها طبق طراحی های اولیه انجام شود.

رضا کرانی در گفت و گو با «صما» همچنین درخصوص نحوه انتخاب سیستم‌های تاسیساتی در ساختمان ها می گوید: در بسیاری از پروژه ها، الزام مشخصی در کاربرد نوع سیستم های تاسیساتی برای ساختمان ها وجود ندارد. برای نمونه ابتدا برای ساختمان پکیج پیش‌بینی می شود، اما در نهایت با تغییراتی که توسط مالکان رخ می‌دهد، تبدیل به لوله‌کشی گاز می‌شود.

به گفته این کارشناس مکانیک، مسئله دیگر این است که از چه نوع سیستم‌های انرژی باید برای چه نوع ساختمان‌هایی و چه مناطقی از کشور استفاده شود. به این معنا که که هر فردی نباید سیستم‌های تاسیساتی را به دلخواه خود انتخاب کند و در انتخاب این سیستم ها باید مباحث مختلف رعایت شود.

اجرای نامنسجم مبحث 19 در کشور

کرانی با تاکید بر اینکه یکی از مباحثی که باید در این زمینه رعایت شود مبحث 19 است، می گوید: در حال حاضر بهینه‌سازی مصرف انرژی در ساختمان ها در کل کشور با یکدستی و به طور کامل و منسجم رعایت نمی‌شود.

به گفته عضو شورای مرکزی نظام مهندسی کشور، مبحث 19 در برخی مناطق کشور هنوز ساماندهی نشده و انجام نمی‌شود و در برخی مناطق هم به صورت بخشی اجرا می‌شود و به صورت یک مکانیزم در صنعت ساختمان درنیامده است. بنابراین شهرداری‌ها باید برای اجرای ضوابط و الزامات انرژی کمک کنند و اگر شهرداری ها درخصوص گزارشاتی که مهندسان ارجاع می کنند، همراهی کنند و ترتیب اثر دهند، بحث بهینه سازی مصرف انرژی بهتر پیش می‌رود.