نشان طلایی جامعه معماری آمریکا برای معماران ایرانی

شاهین حیدری (معمار) گفت: دو پروژه از ما جزو فینالیست‌های فستیوال جهانی معماری قرار گرفته است. یکی بیمارستان پارس رشت است که پروژه‌ای است با کاربری درمانی، و دیگری پروژه‌ی مسکونی ویلای مشا است. این فستیوال، خبرسازترین مسابقه‌ی معماری در دنیاست، که در ماه نوامبر برگزار می‌شود.

به گزارش خبرنگار ایلنا، امسال در قسمتِ فینالِ فستیوال جهانی معماری، دو پروژه‌ی ایرانی در دو بخش مسکونی و درمانی حضور دارند. هر دوی این پروژه‌ها، مشترکاً توسط لیدا الماسیان و شاهین حیدری از بنیانگذاران مهندسین مشاور معماری موج نو طراحی شده‌اند.

شاهین حیدری (معمار) در گفتگو با خبرنگار ایلنا گفت: دو پروژه از ما جزو فینالیست‌های فستیوال جهانی معماری قرار گرفته است. یکی بیمارستان پارس رشت است که پروژه‌ای است با کاربری درمانی، و دیگری پروژه‌ی مسکونی ویلای مشا. امسال از ایران، سه پروژه‌ی ساخته شده و دو پروژه‌ی ساخته نشده به فینال این فستیوال راه پیدا کرده‌اند. دو تا از پروژه‌های ساخته شده ،ویلای مشا، و دیگری هم بیمارستان پارس رشت بود. این فستیوال، یکی از معتبرترین مسابقات معماری دنیا و گسترده ترین آنها است. در ماه نوامبر مراسمی برگزار می‌شود که در این بین، یکی به عنوان بهترین ساختمان ویلایی، یکی به عنوان بهترین ساختمان درمانی و ... اعلام می‌شوند.  

وی ادامه داد: بهره‌برداری از این بیمارستان در اوایل سال 1396 صورت گرفت. شروعِ طراحی این بیمارستان سال 1386 انجام شد. طراحی ساختمان مسکونی مشا در سال 1387 شروع شد، و در سال 95 به بهره‌برداری رسید. هم کارفرمای بیمارستان و هم کارفرمای مسکونی، هر دو شخصی بودند. درواقع، بیمارستان خصوصی بود. در پروژه‌ی مسکونی، سه ویو را می‌بینیم که روی یک بلندی‌ قرار گرفته است. منظره‌ی مقابلش، یک منظره‌ی پانورومای کوه و دشت است. هر یک از این سه ویو، یکی از منظره‌های روبه‌رو را قاب می‌کند. در طبقه‌ی پایین استخر، طبقه‌ی وسط نشیمن و پذیرایی، و طبقه‌ی بالا اتاق خواب‌ها هستند. شب و روز، و فصل به فصل این ویوها متفاوت است. ایده اصلی همین چرخش فضاهاست.

این معمار اظهار داشت: دشت مشا در شمال تهران و در دامنه کوه‌های البرز قرار گرفته است. سایت پروژه در شیب تند کوهستان و در دشت مشا قرار دارد. درگام نخست به بررسی تیپولوژی ویلاهای منطقه در بسترهای مشابه پرداختیم. آنجا که ساختمان‌ها با کشیدگی در پهنای زمین قسمت عمده زمین را اشغال نموده و باقی‌مانده آن نیز به احداث پله‌های ارتباطی مابین ترازهای متفاوت اختصاص یافته است. تیپولوژی موجود، پتانسیل‌های بالقوه سایت را نادیده انگاشته است و چیزی بیشتر از زندگی در آپارتمان‌های شهری نیست. خلق سه فضای مکعبی شکل در راستای طولی سایت پروژه با چرخش آنی حول پله مرکزی به یک‌باره تمام آن چیزی بود که به نیازهای پروژه و خلق ساختاری نو پاسخ می‌داد. محافظت از فضای سبز و افزودن به آن در طبقات که هر کدام از سایت مجموعه جدا شده و بالکنی به منظرهای مختلف روبه‌رو خواهد بود. جایی که تراس‌ها سقف‌های فضاهای زیرین هستند. شیب تند زمین و برآمدن کنسول‌های عمیق سازه از درون آن احساس معلق بودن را در شما برمی‌انگیزد. سه بحش از زندگی – ورزش، تفریح، معاشرت و استراحت- هر کدام در میان یکی از مکعب‌هاست.

این معمار در رابطه با ویژگی خاص چنین پروژه‌هایی گفت: درمورد ویلا، ما پتانسیل‌هایی که در این محیط وجود داشت را در نظر گرفتیم. به تیپولوژی‌ ساختمان‌های اطراف توجه کردیم. در اکثر مواقع، در هنگام طراجی پروژه‌ها، توجهی به پتانسیل‌های محیطی نمی‌شود. مثلاً ویلاهایی که در همسایگی آن وجود داشت، به دلیل شیب تند زمین، قسمتی از زمین به بنا و مابقی به پله‌های محوطه اختصاص داشت. این پله‌ها هم باید به زمین برسند. در نتیجه، همه حیاط را اشغال می‌کند. ما فکر کردیم که این تیپولوژی را چگونه می‌توانیم تغییر دهیم، به طوری که استفاده‌ی بهینه‌ای از آن کنیم. یعنی فضای سبز را حفظ کنیم، حیاط‌مان را داشته باشیم، و همین‌طور تراس را نگه داریم. همه‌ی این‌ها در کانسپت این پروژه مطرح است. در داخل ساختمان سعی کردیم، به محیط پیرامونی آن ساختمان توجه داشته باشیم، و به همین خاطر از چوب استفاده کردیم. با استفاده از مصالح طبیعی، خیلی از تزئینات جلوگیری کردیم تا صاحبخانه احساس آرامش بیشتری داشته باشد و در محیط طبیعی بیاساید.

شاهین حیدری نیز درخصوص پروژه‌ی درمانی گفت: طراحی بیمارستان بسیار پیچیده است. نه به‌ خاطر ابعاد وسیعش، بلکه به این خاطر که علوم مختلفی در طراحی آن نقش دارد. علوم درمانی، علوم پزشکی، روانشانسی، علوم اجتماعی و ... . همه‌ی این‌ها باید در نظر گرفته شود تا بیمارستان ساخته شود. متأسفانه کیفیت طراحی بیمارستان‌ها در ایران پایین است. به دلیل پیچیدگی‌ای که این پروژه‌ها دارند، معماران خوب سراغش نمی‌روند. چون روابط کاملاً خشکی دارد. مشکل این است که در هیچ‌کدام از تیپولوژی‌های درمانی، به معماری توجهی نمی‌شود. یک سری استاندارد خشک وجود دارد که این‌ها فقط روابط داخلی را می سازند.

این معمار جوان افزود: کار ما چون در رشت بود، و بستر کار ما یک‌سری سقف‌های شیب‌دار است، این بود که ما آمدیم ازخطوط شکسته استفاده کردیم، و این احجام شکسته را، در یک آتریوم سراسری جا دادیم. این آتریوم به صورت عمودی و افقی در بنا حرکت می‌کند و چند تا ویژگی دارد. این آتریوم شیشه‌ای است. یک مزیت بزرگی که این آتریوم دارد این است انرژی‌ زیادی را ذخیره می‌کند. وقتی شما چنین آتریوم بزرگی را طراحی می‌کنید، می‌توانید نور طبیعی را به میزان قابل توجهی ذخیره کنید، و تا حد زیادی مصرف انرژی الکتریکی‌تان کاهش پیدا می‌کند.

حیدری گفت: در بیمارستان‌های ما، راهروهای طولانی، تاریک و ترسناک و فضاهای مبهم و بدون کاراکتری وجود دارند که ترس و استرس در بیماران ایجاد می‌کند. به نظر می‌رسد زمان باز تعریف و ایجاد نگرشی نو و معمارانه در طراحی بیمارستان فرا رسیده است تا نقش مهمی در تحول و بهبود فضاهای درمانی و ارتباط مناسب بیمارستان و شهر و به نوعی ایجاد ارتباط نزدیک میان مردم و بیمارستان ایفا کند. ارزش‌هایی که می‌باید مورد توجه قرار گیرند تا احساس آسایش را در بیماران به وجود آورده و از استرس آن‌ها بکاهد، ازجمله سازماندهی فضایی مناسب، طراحی فرم مناسب، توجه به بستر و سایت مجموعه، دیدهای درون و بیرون بنا و فضاهای سبز، نور، رنگ و انتخاب متریال مناسب. اینکه همه‌ی این‌ها باید براساس علوم روز مورد توجه قرار گیرد و نکته‌ی مهم‌تر تحول روز به روز آن‌هاست.

این معمار ادامه داد:‌بیمارستان پارس یک بیمارستان بخش خصوصی است و در این بخش رقابت موجب بقا است. بخش خصوصی منافع خود را در طرحی خلاقانه و پیشرو جست و جو می کند تا عاملی برای جذب بیشتر خریداران سلامتی باشد. بیمارستان پارس رشت با مساحت زیربنای حدود 30000 مترمربع و 160 تخت بیمارستانی تخصصی و فوق تخصصی در یکی از مناطق پرتردد شهر رشت جانمایی گردیده است. ما بر آن بودیم تا تیپولوژی طرح بیمارستان را گامی به جلو ببریم. با توجه به سیمای شهر رشت فرم ساختمان به صورت احجامی با سطوح شیبدار معلق طراحی شد تا امتداد خط آسمان شهر را حفظ کند.

وی با اشاره به شیوه طراحی محیط‌های درمانی ادامه داد: کانسپت طراحی با سطحی گسترده در طبقه همکف که فضاهای تشخیصی درمانی را دربرمی‌گیرد به همراه اورژانس و کلینیک سرپایی با استفاده از آتریوم سراسری که به صورت عمودی و افقی در اطراف فضاها قرار گرفته است، سه مسئله‌ی مهم را در بیمارستان حل کرده است که وجه تمایز بیمارستانی متفاوت و ایده‌ای خلاقانه بود. نخست تداوم حرکت مراجعین در خارج از فضاهای درمانی در سراسر ساختمان به گونه‌ای که تداخلی میان فضاهای حفاظت شده‌ی درمانی و حفاظت نشده‌ی غیردرمانی پیش نیاید و همین طور مراجعه‌کنندگان و همراهان بیمار در آتریوم و راهروهای مشاهده که تداومی از همین آتریوم است هدایت شوند. این فضاها بر خلاف تیپولوژی‌های موجود بیمارستانی فضاهایی پرنور و دارای رنگهای آرامش بخش هستند و با به دام انداختن نور طبیعی فضای مطلوب و پر نشاط و همراه با لذت و آرامش در اختیار مراجعین قرار می‌دهد و نقش مهمی در کاهش مصرف انرژی الکتریکی خواهد داشت، این دومین مسئله‌ای بود که اتریوم موجود آن را محقق می ساخت. جایی که فضاهای درمانی به صورت معلق در میان این فضاهای پر نور قرار گرفته و بحث کنترل عفونت را در ساختمان بیمارستان به نحو مناسبی سامان بخشیده است که  این سومین و مهم ترین بخشایده موردنظر بود. فضاهای پشتیبانی و پررفت و آمد با خطر بالای آتش سوزی و عدم نیاز به کنترل عفونت با فاصله ای از ساختمان اصلی به صورت سه حجم شیبدار و هر کدام در دو طبقه طراحی شد. طراحی یک خط سبز، حریم میان فضاهای پشتیبانی و ساختمان اصلی بیمارستان است و کوران هوا در آن ها با توجه به اقلیم منطقه به نحو مناسبی صورت می‌پذیرد جایی که به دلیل کنترل عفونت و تاسیسات تخصصی بیمارستان و نیاز به  هوای کنترل شده از ایجاد کوران هوا در فضاهای درمانی پرهیز نمودیم.

این معمار در ادامه افزود: کارفرما‌ در پروژه‌ی مسکونی اصلاً دخالت نکرد، و نتیجه‌اش هم خوب بود. در پروژه‌ی درمانی یک جاهایی دخالت می‌کردند ولی با یک تعاملی سعی میکردیم که حل بشود. گاهی اوقات سر مسائل بودجه بود که روی متریال‌ها اثر می‌گذاشت. گاهی اوقات هم سلیقه‌ای بود. ولی به هر حال مجبور بودیم که با یک تعاملی مسائل را حل کنیم. 7 سال روی این پروژه کار کردیم.

حیدری در پاسخ به این سؤال که آیا از روند کار راضی بودید یا خیر، گفت: این یک مسئله‌ی کاملاً نسبی است. ایده‌های ما شاید خیلی جلوتر و به‌روزتر بود، ولی با توجه به کمبودهایی که در ایران وجود دارد، و مسائل مربوط به بودجه، و ... این‌ها هنوز به‌طور کامل در بین کارفرماهای ما جا نیفتاده است. در نتیجه، مجبورید بعضی از ایده‌هایتان را سانسور کنید. چون هدف مهم‌تری وجود دارد، و آن تکامل تدریجی طراحی فضاهای با کیفیت است.

وی ادامه داد: قوانینی که شهرداری ایجاد می‌کند، خیلی مشخص است. در این پروژه‌ها چون سایت‌ها آزاد بود، خیلی قوانین شهرداری برای ما دست‌و‌پا گیر نبود. یک سری قوانین شهرداری مشکل‌ دارند. مثلاً طرح تفصیلی جدید تهران را که منتشر کردند، در آن آمده است که در زیرزمین،گاها «100درصد و گاها» 80 درصد می‌توانید زیرزمین طراحی کنید. کسی هم که نمی‌آید در آنجا بام سبز ایجاد کند، در نتیجه تمام تهران به مرور خشک خواهد شد. این‌ها مشکلات پایه‌ای است که باید در جلسات کارشناسی به آن پرداخت. از طرفی، کتابهای استاندارد وزارت بهداشت صرفا" به ارتباطات داخلی فضا می‌پردازند و معماری به طور کامل نادیده انگاشته می‌شود از طرفی سرانه‌ها نادرست هستند و منجر به طراحی با کیفیت نخواهد شد، این اشتباه بزرگی است. بنابراین فرض مثل، ساختمانی که در اهواز ساخته می‌شود و سایه‌گیر می خواهد، با ساختمانی که در رشت و تهران ساخته می‌شود، همه یکسان می‌شوند. بدین ترتیب، کلاً معماری و اقلیم و بستر و زمینه و ... همه می‌رود زیر سؤال. این چنین دیدگاهی در هیچ کشور پیشرفته‌ای قابل پذیرش نیست. و در تناقض با علوم روز است و هزینه‌های زیادی را به پروژه تحمیل می‌کند. به هر حال اینها مسائلی است که باید مورد توجه قرار گیرد تا ساختمان‌ها کیفیت بهتر و عمر طولانی‌تری داشته باشند. هنگامی که شما این مسائل را نادیده انگارید به مقابله با شرایط طبیعی رفته‌اید و درنتیجه هزینه سنگین آن را باید پرداخت کنید. در حالیکه سالهای سال است که در دنیا به معماری پایدار و زمینه‌گرا توجه می‌شود.

در این پروژه‌ها چون سایت‌ها آزاد بود، خیلی قوانین شهرداری برای ما دست‌و‌پا گیر نبود. اصلاً من مخالف محدودیت‌ها نیستم، چر که در همین محدودیت‌هاست که خلاقیت‌ها بروز می‌کنند. اما یک سری از قوانین شهرداری واقعاً مشکل‌ دارند. از طرفی، وزارت ارشاد کتاب استاندارد چاپ می‌کند و هرچه هم به آن‌ها گفته می‌شود که این اشتباه است، اصلاً نمی‌پذیرند. بنابراین فرض مثل، ساختمانی که در اهواز ساخته می‌شود و سایه‌گیر می‌خواهد، با ساختمانی که در رشت و تهران ساخته می‌شود، همه یکسانند. بدین ترتیب، کلاً مباحث معماری و اقلیم و علم و... همه می‌رود زیر سؤال.

شاهین حیدری در رابطه  با جوایز دریافتی این پروژه‌ها گفت: پروژه‌ی مسکونی نشان طلای0 جامعه معماران آمریکا را برد. هم‌چنین نشان نقره‌ی جایزه معماران آمریکا در نیویورک را هم  کسب کرد. الان نیز فینالیست فستیوال جهانی معماری است. از پروژه‌ی درمانی در مسابقه‌ی معمار سال 95 تقدیر شد و جزو برگزیدگان بود، الان هم جزو فینالیست‌های فستیوال جهانی معماری است. از فینالیست‌ها، ده نفر در بخش پروژه‌ درمانی حضور دارند و ده نفر در بخش پروژه‌ی مسکونی جزو فینالیست‌ها هستند.

 پروژه‌ی مسکونی مشا

 بیمارستان پارس رشت

چندی پیش، پروژهٔ مسکونی، نشان طلای جامعه معماران آمریکا را بُرد. هم‌چنین برنده‌ی نشان نقرهٔ جایزه معماران آمریکا در نیویورک هم شد. الان نیز فینالیست فستیوال جهانی معماری است. از پروژهٔ درمانی در مسابقهٔ معمار سال ۹۵ تقدیر شد و جزو برگزیدگان بود، این پروژه نیز امروز جزو فینالیست‌های فستیوال جهانی معماری است. از فینالیست‌ها، ده نفر در بخش پروژه‌ درمانی حضور دارند و ۱۷ نفر در بخش پروژهٔ مسکونی جزو فینالیست‌ها هستند.