روزنامه ایران - الهه زارعی: شهرها با حضور مردم و پیاده روها هویت پیدا می‌کنند و سرزندگی و پویایی در رگ‌های شهر جاری می‌شود، بنابراین باید براساس نیازها و علاقه پیاده روها تمهیداتی در طراحی شهری اندیشیده شود تا مردم احساس تعلق خاطر به شهرشان پیدا کنند و آن را قسمتی از دارایی و اموال خود بدانند. همچنین تأمین نیازهای اجتماعی انسان در فضاهای شهری از اصلی‌ترین اهداف توسعه پایدار محسوب می‌شود از جمله اصول پایدار تأمین نیازهای انسان و ارتقای کیفیت زندگی وی است که فضاهای شهری در راستای تأمین این نیاز روانی واجتماعی انسان شکل گرفته است.
امروزه توجه به المان و مؤلفه‌های معماری و زیباسازی و درعین حال طراحی مناسب مبلمان شهری و گسترش و تنوع آنها متناسب با نیاز شهروندان یکی از ضرورت‌ها، اولویت‌ها و دغدغه‌هایی است که مدیران شهری همواره در انتخاب بهترین‌های آن با مشکل مواجه هستند. انتخاب مبلمان شهری مناسب با در نظر گرفتن زیبایی‌های بصری و جذابیت‌های هنری و درعین حال توجه به‌ضرورت‌های اجتماعی و همسان‌سازی با محیط شهری و همچنین دقت در باورها، آداب و رسوم، اعتقادات و با لحاظ عنصر راحتی و آسایش شهروندان از مسئولیت‌های مهم مدیریت شهری است.
«پارکلت»، یکی از پرطرفدار‌ترین مداخلات شهری
به‌گزارش سایت «دکانورسیشن»، یکی از راهکارهایی که می‌توان در جهت تأمین رضایت عابران پیاده استفاده کرد، پارکلت است. پارکلت‌ها یکی از پرطرفدار‌ترین مداخلات شهری محسوب می‌شوند که بخشی از پیاده‌رو هستند که فضای بیشتر و امکانات رفاهی برای مردمی که از یک خیابان استفاده می‌کنند، فراهم می‌کنند. این فضا بیرون زدگی از پیاده‌رو است و بخشی از خط پارکینگ خیابان را دربرمی‌گیرد و اندازه آن به اندازه چند جای پارک خودرو است. این فضای اضافی در پیاده‌رو برای عابران امکان توقف، نشستن و استراحت را فراهم می‌کند.
اگر پارکلت امکاناتی برای نشستن عابران نداشته باشد، ممکن است فضای سبز و باغچه‌ای در کنار پیاده‌رو باشد یا مکانی برای تبلیغات و کارهای هنری فراهم کند حتی این ظرفیت را دارد که امکاناتی برای پارک دوچرخه مهیا کند، این فضاها در واقع پارک با مقیاس کوچک هستند که در امتداد لبه خیابان ایجاد می‌شوند. استفاده از این فضاهای عمومی برای مردم این پیام را تداعی می‌کند که شهروندان در اولویت قرار دارند.
کسبه یک محل هم براحتی می‌توانند روبه‌روی مغازه خود پارکلت ایجاد کنند، اما جالب است بدانید این فضا فقط مختص مشتریان آن مغازه نیست و سایرعابران هم می‌توانند از این پارکلت‌ها استفاده کنند. به طور مثال شوراها در سراسر استرالیا برای افزایش روح زندگی درصدد تأسیس و ایجاد پارکلت‌های ثابت هستند. البته یک نظرسنجی میان 300 شهروند هم نشان داد مردم نسبت به ایجاد پارکلت با هدف سرزندگی اجتماعی و پویایی خیابان‌ها تمایل دارند.
سانفرانسیسکو، مرکز پارکلت
شهر سانفرانسیسکو در امریکا را به‌عنوان مرکز پارکلت می‌شناسند، در سال 2005، تیم طراحی به نام Rebar یک پارکینگ را به‌مدت دو ساعت به‌عنوان یک پارک مورد استفاده قرار داد تا بتواند فضای عمومی را کنترل کند و نظر مردم را در این زمینه مطلع شود؛ همین امر باعث شد در سال 2006 بیش از 40 پارک موقت ایجاد شود که در حال حاضر نیز به یک رویداد بین‌المللی سالانه تبدیل شده است. روز جهانی پارک به‌جای پارکینگ در سال ۲۰۰۵ توسط «جان بلا» مهندس معمار و عضو انجمن معماران منظر امریکا بنا نهاده شد. این رویداد، یک فعالیت داوطلبانه و خودجوش است
که در آن معماران منظر و دیگر طراحان، پارکینگ‌ها را به پارک‌های کوچک یک روزه در اصطلاح پارکلت (parklet) تبدیل می‌کنند. غالباً پارکینگ‌های حاشیه خیابان‌ها و بلوارها که مکانی برای تردد ساکنان محلی است برای این منظور انتخاب می‌شود و به اندازه یک یا دو ماشین، برای ایجاد یک فضای سبز کوچک یک روزه اختصاص می‌یابد. این اتفاق به مردم کمک می‌کند تا حجم زیاد عرصه‌های عمومی که به ماشین‌ها اختصاص دارد را بهتر درک کرده وظرفیت های این فضاها جهت استفاده بهینه توسط شهروندان را دریابند.
تا سال 2010 سانفرانسیسکو یک سیاست کلی را برای کمک به ایجاد پارکلت‌ها معرفی کرد که این یک سابقه مهم برای سیاست‌های پارکلت در استرالیا و در سطح بین‌المللی قابل استفاده است. در حال حاضر بیش از 50 پارکلت در سانفرانسیسکو وجود دارد. با توجه به برنامه پارک به جای پارکینگ تحت حمایت‌های غیرانتفاعی، کسب و کارهای کوچک، گروه‌های محله و سایرین ایجاد شده است. این قابلیت یک حس قوی از دموکراسی و دسترس‌پذیری را به ارمغان می‌آورد چرا که هر شخصی می‌تواند یک پارکلت در شهر خود نصب کند و ظاهراً هم بسیاری در سطح جهانی آن را انجام می‌دهند.
پارکلتی معروف به نام «Deeplet» توسط دیپ جاوا در خارج از منزلش نصب شده که یک مثال جالب و دیدنی از مشارکت مردم در نصب پارکلت‌ها در سانفرانسیسکو محسوب می‌شود. نکته حائز اهمیت این است که ما از کسب و کارهای پشت پرده این پارکلت‌ها بی‌خبر هستیم، اما جالب است بدانید کافه‌ها، نانوایی‌ها و فست فودها تقریباً بانی نصب پارکلت در سانفرانسیسکو هستند. اصطلاح «پارکلت» را می‌توان به شهر سانفرانسیسکو پیوند داد، اما برای مداخله، سنت‌های دیگری نیز وجود دارد. شاید ارتباط قوی بین پارکلت و کافه‌ها برای ما ملموس‌تر باشد چرا که برخی کافه‌ها از دیرباز از مسیرهای پیاده رو به‌عنوان ناحیه‌ای برای سرو غذا و کافه استفاده می‌کردند که می‌توان آن را انقلابی در زمینه تحول در استفاده از پیاده رو معرفی کرد.
پارکلت ها؛ فضای خصوصی نیستند
داستان پارکلت‌ها جدید است و طرفداران خود را دارد. با این حال طرفداران پارکلت‌ها بندرت این اتصال را ایجاد می‌کنند. تمایل نداشتن برنامه ریزان و سیاستگذاران برای ارتباط بین پارکلت‌ها و کسب و کار و همچنین نگرانی‌های مربوط به تجاری‌سازی و کالایی شدن شهر، یکی از معضلات پیش روی پارکلت هاست. این پارکلت‌ها دارای مجموعه‌ای از استانداردهای ساخت و ساز از جمله بیشینه طول و عرض، نحوه زهکشی آب‌های سطحی، استفاده نکردن از چراغ‌های راهنمایی و غیره هستند. نکته مهم دیگر در مورد آنها عمومی بودن و رایگان بودن این فضاهاست که مانع خصوصی‌سازی این فضاهای شهری می‌شود. پارکلت‌ها، فضاهای خصوصی نیستند و در زمین‌های عمومی نصب می‌شوند
که هم می‌توانند موقتی باشند و هم دائمی. این فضاها در انحصار شرکت‌هایی که آنها را نصب می‌کنند قرار ندارند و استفاده از آنها برای عموم آزاد است، حال آن شخص چیزی از آن مغازه بخرد یا نخرد و هر نشانه‌ای که ماهیت عمومی این فضا را نشان می‌دهد باید در محدوده آن وجود داشته باشد، برای مثال صاحب یک کافه براحتی می‌تواند روبه‌روی کافه خود پارکلتی را طراحی کند، اما این فضا تنها برای استفاده از مشتریان آن مغازه نخواهد بود و سایر عابران نیز می‌توانند بدون هیچ محدودیتی از آن استفاده کنند. در ضمن این فضاها باید علائم کافی برای نمایش دادن رایگان بودن و عمومی بودن را دارا باشند.
این طرح هم مانند هر پروژه و ایده دیگری مورد نقد و بررسی قرار گرفته است برخی معتقدند مقیاس آن برای نیاز به بازی، تمرین و تعامل با طبیعت کوچک است و بر این باور هستند که این نکته نادیده گرفته شده است. در سانفرانسیسکو، برخی از پارکلت‌ها رد شده‌اند زیرا منتقدان اذعان می‌دارند این طرح نه تنها به توانمند‌سازی و سرزندگی جامعه کمک نمی‌کند بلکه شهروندان را به زحمت می‌اندازد. با این اوصاف پارکلت‌ها طرفداران خاص خود را دارد چراکه این مکان‌ها فقط فضاهای سبز نیستند بلکه مردم در آنها می‌توانند تعامل اجتماعی داشته باشند.
همچنین شهروندان امریکایی هم تمام قد از این طرح دفاع می‌کنند. با توجه به پیشرفت جوامع و تغییر سبک زندگی مردم کافه‌ها یکی از مکان‌هایی هستند که این روزها برای تعاملات اجتماعی نقش پررنگی ایفا می‌کنند و سایرمکان‌ها برای برقراری ارتباط کمرنگ شده‌اند. محبوبیت کافه‌ها شاید به این خاطر باشد که گزینه‌های دیگری برای مشارکت عمومی در شهرها وجود ندارد. پارکلت‌ها احتمال دارد توسط کسبه نصب شوند که البته در برخی موارد هم با بودجه و حمایت دولتی نصب می‌شوند و سیاست‌های پارکلت به این معنی است که فضای خصوصی نیستند.
فرصت‌های مشارکت با پارکلت‌ها بیشتر می‌شود و همچنین می‌توان به وضوح دید چقدر فضا در شهرها توسط خودروهای شخصی هدر می‌رود. بعد از پارکلت‌ها گزینه دیگری که در فضای شهری مورد استقبال عموم قرار می‌گیرد ایده‌های خلاقانه و نقاشی‌های دیواری در سطح شهر است. پرواضح است برای ایجاد فضاهای شهری خوشایند مردم نمی‌توان به کسبه یک منطقه متکی شد بلکه نقش دولت‌های محلی در ارائه خدمات با کیفیت بسیار مهم است، اما ایجاد پارکلت نشان می‌دهد که همه می‌توانند در این امر مشارکت داشته باشند و این مدل می‌تواند برای زیباسازی و جلب نظر شهروندان کارآمد باشد.
تهران، شهری با کمبود پارکلت‌ها
در کلانشهری مثل تهران که جمعیت گسترده‌ای از شهروندان را در خود جای داده متأسفانه این شهر با کمبود پارکلت‌ها (پارک‌های یک روزه) در بسیاری از خیابان‌ها، معابر و مراکز تجاری مواجه است و تاکنون هیچ گونه تمهیداتی از سوی مدیریت شهری در دوره‌های مختلف برای این نیاز شهروندان و برقراری تعاملات اجتماعی آنها اندیشیده نشده است. این در حالی است که به اعتقاد بسیاری از کارشناسان شهری اگر چنین فضاهایی در گوشه‌های مختلفی از شهر بویژه در مراکز و خیابان‌های اصلی و پرتردد طراحی شود آسایش، آرامش و نشاط اجتماعی را برای افراد جامعه به ارمغان می‌آورد.
این کارشناسان معتقدند با توجه به مختصات شهری مثل تهران و مشکلات و چالش‌های پیش روی آن ساخت پارکلت‌ها علاوه بر اینکه راهی برای تشویق شهروندان برای استفاده کمتر از وسایل نقلیه محسوب می‌شود همچنین این امکان را برای آنها فراهم می‌کند تا در ساعاتی از روز با حضور در پارکلت‌ها به استراحت بپردازند.
متأسفانه در برخی خیابان‌ها به‌دلیل ساخت و سازهای غیرقانونی در حاشیه پیاده روها و تصاحب فضاهای مشاع عمومی خلأ پارکلت‌ها کاملاً مشهود و ملموس است و در کنار این معضل حقوق شهوندان نیز نادیده گرفته شده است، بنابراین ضرورت دارد در مدیریت شهری در دور جدید برای جبران کمبود پارکلت‌ها برنامه‌ریزی‌های لازم انجام گیرد و با استفاده از تجربه و توان متخصصان و معماران اقدامات مؤثری برای ساخت این فضاها در دل شهرها صورت گیرد.
