نی و گچ، پناه زلزله زدگان کرمانشاه شد!
استاد معماری دانشگاه شهید بهشتی گفت: ما با ورود به سرپل ذهاب دریافتیم که باید از دانش بومی مردم منطقه بهره ببریم و کپرهایی که از نی و گچ ساخته می شود و بومی است را جایگزین کیسه شنی کنیم.
به گزارش خبرنگار مهر، مهدی رئیسی در نخستین نشست از سلسله نشست های «خشت اول» که با عنوان «کومه؛ خانه امن، سریع و ارزان برای حادثه دیدگان» و در حوزه هنری برگزار شد به زلزله کرمانشاه اشاره و بیان کرد: وقتی زمین لرزید، حجم زیادی خرابی به بار آورد. به عبارتی گرچه تعداد کشته ها و زخمی ها در زلزله کرمانشاه، قابل مقایسه با بم نبود اما ۷۰ هزار آواره برجا گذاشت که نیمی از انها در شهر و نیم دیگر در روستاها ساکن بودند.
این عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی در رشته معماری به ارائه گزارش حضور خود و گروهی به عنوان «سلام» پرداخت و افزود: ما از همان ساعات نخست پس از زلزله در یکی از شبکه های پیام رسان، گروهی با عنوان «سلام» را تشکیل دادیم و از دانشجویان عمران و معماری خواستیم تا ما را در ساخت سرپناه موقت برای زلزله زدگان یاری کنند. خوشبختانه همان ساعات اول، تعداد زیادی از دانشجویان و فارغ التحصیلان اعلام آمادگی کردند تا ما را در ساخت سرپناه برای زلزله زدگان استان کرمانشاه یاری دهند.
رئیسی به فعالیت های گروه سلام در سرپل ذهاب اشاره و بیان کرد: ما دو روز پس از زلزله وارد منطقه شدیم و پیش از هر چیز به بررسی شرایط و مسایل اقلیمی پرداختیم. ما می خواستیم از «سند بگ» یا همان کیسه شنی به عنوان سرپناه استفاده کنیم اما به این نتیجه رسیدیم که مردم منطقه از نی استفاده می کنند و یک سازه قوسی شکل می سازند که هم این فرم و هم نی در معماری سنتی ما جایگاه ویژه ای دارند از این رو ساخت سندبگ را رها کردیم چرا که وقتی مردم طی چهار یا پنج ساعت می توانستند سرپناهی از نی بسازند، زمان خود را صرف ساخت کیسه شنی که به وقتی بین ۱۰۰ تا ۱۵۰ نفر روز احتیاج داشتف نمی کردند. به همین خاطر روی سازه هایی از نی که با فرهنگ و زیست بوم آنها هم هماهنگ بود متمرکز شدیم.
این استاد معماری در ادامه بیان کرد: ما در سرپل ذهاب و قصرشیریم با مشارکت حداکثری مردم روبه رو بودیم تا آنجا که برخی روستاییان، بی‌آنکه منتظر کمک‌های امدادی و چادر باشند خودشان دست به کار شده بودند تا سقفی موقت برای مصون ماندن از سرما برای خود ایجاد کنند. در قصر شیرین زنان روستایی با بهره‌گیری از دانش و سنت بومی، نی‌های اطراف رودخانه «الوند» را می‌چیدند و با اتصال و بافتن آنها به هم، کپرهای استوانه‌ای شکلی را ایجاد می‌کردند که با پلاستیک پوشیده می‌شد.
رئیسی با اشاره به روشی که در محکم سازی کپرها از آن استفاده می شد گفت: بعد از ساخت کپر با تأمین مقداری گچ و خاک، سازه را محکم‌تر کردیم به گونه‌ای که هم در برابر سرما و آب و حریق عایق شود. برای این کار ابتدا دور نی‌ها با فاصله ۶۰ سانتی متر از هم یک لایه چند سانتی متری گچ زنده گرفتیم تا قوس‌ها کاملاً محکم شود، در واقع نی‌ها حکم میلگرد و گچ هم حکم بتون را داشت، بنابراین شرایط به گونه‌ای شد که هر قوس بتواند وزن زیادی را تحمل کند. سپس روی این سازه را با مخلوطی از گچ و خاک پوشاندیم که برای پیوستگی این لایه گچ اندود، از رابیتس یا توری یا بافتن نی‌ها در زیر کار استفاده کردیم. برای ایجاد عایق رطوبتی هم از کاهگل بهره بردیم و کل این سازه در ۴ روز و با هزینه‌ای کمتر از ۵۰۰ هزار تومان ساخته می‌شود.
این استاد معماری به این که بهتر است در سازه های غیر مهندسی، طرح را کمرنگ و یا حذف کنیم، اشاره و بیان کرد:ما در کپرها و سرپناه هایی که در استان کرمانشاه ساختیم، نقش طراحی را به حداقل رساندیم و طرح را از خود طبیعت گرفتیم. اصلا در فرهنگ معماری سنتی ایران، نی با گچ همراه است و ما از این دو بهره بردیم. گچ، ارزان و فراوان است و از آن به عنوان یک ملات سازه ای استفاده می شود و نی هم که رایگان، سبک، بومی و فرم پذیر است. در نتیجه، نی، گچ و انسان به کمک ما امدند تا سرپناه هایی برای زلزله زدگان ساخته شود.
رئیسی اشتغال را یکی از مشکلات عمده زلزله زدگان کرمانشاه دانست و افزود: امروز مردم برای خود سرپناهی ساخته و از شوک اولیه بیرون آمده اند و کم کم دارند با مشکلات اصلی خود از جمله اشتغال پایدار و تامین هزینه های زندگی روبه رو می شوند. در حال حاضر یک کارگاه خیاطی راه اندازی شده که لباس بیمارستان های استان را تامین می کند همچنین فضایی شکل گرفته تا مردم در آن به آهنگری، خیاطی و بوک زنی بپردازند اما هیچ کدام از این اقدامات کافی نیست و ما باید فکری جدی برای ادامه زندگی مردم زلزله زده کنیم.
