تهران - ایرنا - سالانه حدود 300 میلیون تُن پلاستیک در جهان تولید می‌شود؛ در ایران نیز آمارها حکایت از تولید سالانه 177 هزار تُن پلاستیک دارد که به دلیل ماندگاری، گاه تا هزار سال،بلای جان طبیعت و انسان شده است.
به گزارش گروه علمی ایرنا، شعار امسال روز جهانی محیط زیست« مقابله با آلاینده های پلاستیکی» است با این مضمون که « اگر نمی توانید پلاستیک را بازیافت کنید پس بهتر است اصلا استفاده نکنید».
پنجم ژوئن برابر با 15 خرداد روز جهانی محیط زیست نامگذاری شده است، تاریخچه روز جهانی محیط زیست به سال 1972 بر می‌گردد، در آن سال برای اولین بار، سازمان ملل متحد، کنفرانسی را با موضوع انسان و محیط زیست در شهر استکهلم سوئد برگزار کرد.
پلاستیک ها در طبیعت تجزیه نمی شود بلکه به ذرات ریز تبدیل و در خاک وارد منابع خاکی و در آب وارد بافت ماهیان و دیگر جانداران و در نهایت وارد چرخه غذایی انسان می شود که در طولانی مدت، مشکلاتی را برای سلامت انسان ها به همراه خواهد داشت.
براساس تخمین ها، هشت تا 12 میلیون تُن زباله پلاستیکی از طریق ساحل و رودخانه ها وارد آب دریاها و اقیانوس ها و پس از آن موجب گرفتار شدن آبزیان در آن می شود. آبزیان پلاستیک را به عنوان غذا می خورند که در نهایت مرگ آنها را به همراه دارد.همچنین مواد پلاستیکی که به عنوان زباله دور انداخته و در مراتع و دشت ها پراکنده می شود علاوه بر نازیبا کردن چهره طبیعت، تلفات حیات وحش را در پی دارد.
مصرف پلاستیک و تبعات زیست محیطی آن موضوعی جهانی شده است، از این رو اتحادیه اروپا با توجه به اهمیت مقابله با آلاینده های پلاستیکی ضمن ارائه پیشنهاد ممنوعیت استفاده از پلاستیک های یکبار مصرفی خواستار جمع آوری بطری های پلاستیکی تا سال 2025 شد.
کشورهای کنیا، کامرون، گینه بیسائو، مالی، تانزانیا، اوگاندا، اتیوپی، موریتانی و مالاوی نیز از جمله کشورهای آفریقایی هستند که استفاده از کیسه‌های پلاستیکی را ممنوع کرده اند.
*** سرانه مصرف پلاستیک در ایران 3 کیلوگرم برای هر نفر است
سرپرست دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط زیست در گفت وگو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: مصرف پلاستیک و تبعات زیست محیطی آن موضوعی جهانی شده است حتی شعار روز جهانی «زمین پاک» نیز مقابله با پلاستیک بود که شعار ملی ما هم « نه به کیسه های پلاستیکی» تعیین شد.
«علی مریدی» با اشاره به مصرف بی رویه کیسه های پلاستیکی و ظروف یکبار مصرف و اثری که در طبیعت به جای می گذارد، افزود: چون پلاستیک از مواد نفتی تولید می شود از این رو ماندگاری آن در طبیعت تاثیرات نامطلوب بر روی آب و خاک به جای می گذارد.
سرپرست دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط زیست ادامه داد: این مواد در طبیعت تجزیه نمی شوند بلکه به ذرات ریز تبدیل و در خاک وارد منابع خاکی و در آب وارد بافت ماهیان و دیگر جانداران و در نهایت وارد چرخه غذایی انسان می شود که در طولانی مدت مشکلاتی را برای سلامت انسان ها به همراه خواهد داشت.
مریدی گفت: مصرف پلاستیک در ایران بسیار بی رویه است؛ سالانه هر نفر، سه کیلوگرم پلاستیک مصرف می کند و طبق آمار روزانه بیش از سه هزار تن و سالانه بیش از یک میلیون تن مصرف کیسه پلاستیکی داریم که به جز عوارض بهداشتی و محیط زیستی یک سری عوارض اقتصادی هم به همراه دارد.
وی با بیان اینکه متوسط طول عمر کاربری یک پلاستیک یعنی از زمان خرید و آوردن آن به منزل حدود 10 تا 12 دقیقه است، اظهارداشت: این در حالی است که می توان با برنامه ریزی اصولی این میزان مواد نفتی ارزشمند را که صرف تهیه پلاستیک می شود، صرف تولید یک کالای دیگر کرد که به محیط زیست، سلامت و اقتصاد کشور ضربه وارد نکند.
مریدی ادامه داد: در واقع برای کالایی با طول عمر 10 تا 12 دقیقه، چنین ضربه ای به اقتصاد کشور وارد می کنیم همچنین طبیعت را آلوده و مواد استفاده شده برای تولید آن را هدر داده ایم.
وی گفت: نکته بعدی بحث انسداد آبراه ها توسط پلاستیک است، زمان بارندگی همه، شاهد بسته شدن آبراها و روان شدن آب جوی در خیابان ها و معابر بوده ایم که در برخی موارد خسارات زیادی هم وارد می کند، علت این کار ورود پلاستیک به منافذ عبوری آب است که باعث بسته شدن آنها می شود.
مریدی اضافه کرد: یا اینکه بعد از وقوع سیل و یا بادهای تقرییا شدید، تا چشم کار می کند پلاستیک به تنه درختان، بوته ها و اطراف چسبیده است که منظر بسیار نازیبایی برای شهر و آن منطقه به وجود می آورد.
وی گفت: علاوه بر مصرف بیش از حد از پلاستیک، نحوه درست مصرف کردن آن را هم رعایت نمی کنیم که نازیبا شدن طبیعت را به همراه دارد، به عنوان مثال در پشت سدها حجم زیادی بطری های پلاستیکی در سطح آب جمع می شود که هم منظر و چشم انداز را خراب می کند و هم آلودگی محیط را به همراه دارد.
سرپرست دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط زیست اظهار داشت: اینها اثرات و خساراتی است که پلاستیک بر اقتصاد و طبیعت وارد می کند که در طولانی مدت وارد چرخه غذایی ما خواهد شد بنابراین مسایل بهداشتی نیز همراه دارد.
*** حضور پلاستیک حتی در جزایر بکر و گلوی حیات وحش
مریدی گفت: بررسی هایی که در زمینه گسترش حجم پلاستیک در دریاها و اقیانوس ها صورت گرفته است نشان می دهد، حتی جزایر بکر اقیانوس آرام نیز از گزند پلاستیک در امان نیست و پلاستیک توسط ماهیان و آبزیان به جای غذا مصرف می شود.
وی افزود: یکی دیگر از عوارض پلاستیک خسارتی است که به دام ها وارد می کند، وقتی در طبیعت پخش می گردد توسط حیوانات اهلی و حتی وحشی خورده می شود، تاکنون چندین مورد گزارش شده است که دام های اهلی و حتی قوچ و میش های موجود در مناطق، پلاستیک ها را خورده است که یا در گلوی حیوان گیر کرده و خفه شده یا اینکه در معده موجب بروز عفونت، بیماری و مرگ آنها شده است.
این مقام مسئول در سازمان حفاظت محیط زیست درباره راهکار برون رفت از این شرایط خاطرنشان کرد: در کشورهای پیشرفته کیسه پلاستیکی به راحتی در اختیار افراد قرار نمی گیرد به گونه ای که برای کیسه پلاستیکی از مشتری پول دریافت می شود؛ با این کار هم روی مدیریت مصرف آن کنترل دارند و هم کمک هزینه ای است برای صنایع بازیافت یا صنایع جمع آوری تا تشویق شوند پلاستیک را از سطح جامعه جمع آوری و دوباره بازیافت کنند.
مریدی افزود: در گذشته در ایران برای خرید و حمل کالای خریداری شده به منزل از کیسه های پارچه ای و زنبیل استفاده می شد اما با تغییر سبک زندگی، دیگر خبری از کیسه های پارچه ای نیست و در فروشگاه های بزرگ به راحتی کیسه های پلاستیکی در اختیار افراد قرار می گیرد.
وی ادامه داد: سازمان محیط زیست نیز در قالب بحث مالیات بر ارزش افزوده که در بودجه 97 تصویب شده است، نه فقط برای پلاستیک که تمام پسماندهایی که می تواند برای محیط زیست خطر داشته باشد، اخذ درصدی را در نظر گرفته است که در نهایت می تواند عدد مناسبی برای بحث مدیریت پسماند و فرهنگ سازی برای کاهش مصرف باشد که قرار شد در قالب ارزش افزوده اخذ و صرف بازیافت و مدیریت پسماند شود.
مریدی افزود: این اقدام اولیه است که انجام شد، اقدام ثانویه هم بحثی است که با وزارت صنعت معدن و تجارت داریم، در واقع همان موضوعی است که در کشورهای خارجی در فروشگاه های زنجیره ای و بزرگ خود پیاده می کنند که از تحویل کیسه های پلاستیکی به مشتریان خودداری می شود.
سرپرست دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط زیست ادامه داد: تلاش می کنیم تا فرهنگ استفاده از کیسه های پارچه ای را به جای کیسه های پلاستیکی در فروشگاه های زنجیره ای نهادینه کنیم، اما وزارت صنعت و حتی نفت نکاتی را مبنی کاهش اشتغال عنوان می کنند که البته به نظر ما می توان با ایجاد اشتغال جایگزین آنرا جبران کرد که این مبحث فعلا در مرحله پیگیری و بحث های کارشناسی است.
وی تاکید کرد: با اجرای این طرح می توانیم در فروشگاه های بزرگ ابزار اقتصادی برای کنترل مصرف کیسه پلاستیکی داشته باشیم البته کارهای فرهنگی آن انجام شده است و خیلی از فروشگاه های زنجیره ای به کاهش مصرف کیسه پلاستیکی توصیه می کنند اما همه می دانیم در کنار فرهنگ سازی و آموزش همواره بحث های اقتصادی هم مهم است و می تواند راهگشا باشد.
به گزارش گروه فضای مجازی خبرگزاری میزان،از مرکز اطلاعات سازمان ملل متحد، در پیام آنتونیو گوترش آمده است:سیاره ای سالم، برای داشتن آینده ای پررونق و صلح آمیز ضروری است.ما همه نقشی برای ایفا کردن جهت حفاظت از تنها خانه مان یعنی زمین داریم؛ اما این می تواند دشوار باشد که بدانیم چه اقدامی انجام دهیم و از کجا شروع کنیم.
گوترش ادامه داد: به همین دلیل، این روز جهانی محیط زیست تنها یک درخواست دارد که آن مقابله با آلودگی ناشی از پلاستیک است چرا که جهان ما غرق در ضایعات پلاستیکی مضر است.
دبیر کل سازمان ملل متحد افزود: هرسال بیش از هشت میلیون تن پلاستیک در اقیانوس ها رها می شود. اکنون تعداد میکروپلاستیک های موجود در دریا از ستاره های کهکشان ما بیشتر است.
وی خاطرنشان کرد: ازجزایر دورافتاده تا قطب شمال، هیچ جای کره زمین دست نخورده نیست.اگر همین روند ادامه پیدا کند، تا سال 2050 اقیانوس های ما بیشتر از ماهی، پلاستیک خواهند داشت.
گوترش اظهارداشت: پیام ما در روز جهانی محیط زیست، ساده است و آن این است که از استفاده ظرف های یکبار مصرف خودداری کنید.
وی تاکید کرد: از چیزی که قابل مصرف دوباره نیست استفاده نکنید.ما باهم، می توانیم مسیری به سوی دنیایی تمیزتر و سرسبزتر بسازیم.
مراسم روز جهانی محیط زیست به روش های مختلف مانند راهپیمایی، همایش های دوچرخه سواری، برگزاری نمایش، مسابقه های نقاشی و مقاله نویسی در مدارس، درختکاری، فعالیت های مربوط به بازیافت، پاکسازی و... انجام می شود. هدف از برگزاری چنین مراسمی جلب توجه عمومی به مسایلی است که محیط زیست را نابود می‌سازد. همچنین هر سال یکی از مسایلی که محیط زیست را تهدید می کند، به عنوان موضوع این روز انتخاب می شود.
شعار روز جهانی محیط زیست در 2018 میلادی «غلبه بر آلودگی پلاستیک» تعیین شده است که هدف از آن حذف آلودگی های پلاستیکی و فراخوانی برای حل یکی از بزرگترین چالش‌های محیط زیستی محسوب می شود.
به مناسبت روز جهانی محیط زیست در ایران 15 تا 21 خرداد به عنوان هفته محیط زیست نامگذاری شده است.
پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت «روز جهانی محیط زیست» با «اسماعیل کهرم» استاد دانشگاه و فعال حوزه محیط زیست به گفت وگو پرداخته است.
**تهدیدات محیط زیستی در ایران
محیط زیست در ایران با تهدیدهای گوناگونی روبرو است که در این میان مساله آب را می توان نخستین تهدید دانست. در سال های گذشته با استفاده بی رویه از منابع آب زیرزمینی این مایه حیات کاهش پیدا کرده و بحران آب به عنوان یک چالش جدی برای جامعه مطرح شده و به خشک شدن مراتع، فرونشست خاک، خشکی رودخانه ها، تالاب ها و دریاچه هایی مانند ارومیه انجامیده و محیط زیست این مکان ها با تهدیدات جدی روبرو شده است.
همچنین مساله آلودگی هوا و وجود ریزگردها نیز در ایران یک مقوله زیست محیطی به شمار می رود که در سال های گذشته کشورهای مختلفی درگیر آن بوده اند و بدون وجود یک دیپلماسی و همگرایی میان کشورهای مختلف قابل حل نیست.
**فرسایش خاک؛ تهدید زیست محیطی
یکی دیگر از تهدیدات زیست محیطی کشور فرسایش خاک به شمار می رود. ایران در جهان گاهی در رتبه نخست و برخی اوقات رتبه 2 در فرسایش خاک قرار می گیرد. به این صورت که کشور در هر سال در هر هکتار 48 تن خاک از دست می دهد در حالی که در اروپا این رقم 12 تن و در آمریکا چهار تن است.
بخش بزرگی از فرسایش خاک بر اثر پدیده جنگل زدایی شکل می گیرد. هنگامی که درختان قطع می شود، پوشش گیاهی جنگل از میان می رود و این به فرسایش خاک می انجامد. بنابراین چنین خاکی برای مرتع، کشاورزی و کاشت درخت کاربرد ندارد و تنها می توان در آن ساختمان هایی ساخت که برای محیط زیست خطرهای دیگر به همراه خواهد داشت. از این رو استفاده بیش از میزان از سفره های آب زیرزمینی به چنین امری منجر شده است که راهی به جز صرفه جویی وجود ندارد.
بنابراین محیط زیست ایران در حوزه های آب، خاک، هوا و پوشش گیاهی دچار بحران است و باید به فکر حل این بحران ها بود زیرا در غیر این صورت نه تنها نمی توان مواد غذایی صادر کرد بلکه در تامین آن در داخل کشور نیز با مشکل هایی روبرو خواهیم بود. بدین شکل روز محیط زیست بهانه ای است تا با یادآوری این بحران ها به فکر محیط زیست سالم برای آینده بود.
** توانمندسازی مردم در حوزه محیط زیست
«توانمند سازی مردم برای تبدیل شدن به فعالانی در زمینه توسعه پایدار و متوازن» نیز یکی دیگر از برنامه های محیط زیستی سازمان ملل است که کشورهای مختلف به آن توجه دارند. هر چند این مهم بدون دخالت دولت ها امکان پذیر نیست. برای نمونه در مدیریت مصرف آب در ایران صرفه جویی مردم در سه درصد آن تاثیرگذار است و بخش بزرگی از آن به مصرف های دیگر می رسد که دولت باید با ایجاد راهکارهای مناسب در حوزه های مختلف از هدر رفتن آن جلوگیری کند.
یکی از این بخش ها، کشاورزی به شمار می رود که حدود 91 درصد آب به آن اختصاص پیدا می کند. بنابراین دولت ها باید سیستم آبیاری در بخش کشاورزی را به گونه ای طراحی کنند که 91 درصد آبی که در این حوزه صرف می شود، به روش های مدرن کاهش پیدا کند. این کار به سبب هزینه های هنگفت از عهده کشاورز خارج است. از این رو دولت ها باید به این حوزه ورود پیدا کنند تا بتوان به نتیجه مطلوبی در این زمینه دست پیدا کرد.
امروزه به واسطه وسایل آگاهی بخش و سطح تحصیلات، مردم در ایران به اندازه کافی در ارتباط با محیط زیست خود آگاه هستند اما به سبب هزینه بر بودن و مشکل های دیگر قادر به عمل در این حوزه نیستند از این رو دولت ها باید به حوزه محیط زیست ورود پیدا کنند تا بحران ها این حوزه کاهش پیدا کند.
**بحران های زیست محیطی خاورمیانه
در خاورمیانه به سبب سیاست های نادرست و سدسازی های بی رویه ای که انجام شده بحران هایی در حوزه محیط زیست این منطقه به وجود آمده است. مسایلی مانند ریزگردها و کم آبی که به یک کشور نیز محدود نمی شود. هر چند سازمان ملل در حوزه محیط زیستی برنامه های ارایه کرده است اما بدون پایبندی به این برنامه ها مشکل زیست محیطی خاورمیانه قابل حل نیست مشکلی که خود کشورها باعث ایجاد آن شده و در سال های اخیر نیز به این مشکل ها دامن زده اند. هر چند در اروپا این سیاست ها اعمال می شود و کشورهای مختلف نیز به آن پایبند هستند. برای نمونه رودخانه راین از آلمان به طرف سوئیس سرازیر می شود و هر کشوری به اندازه و سهم خود از این آب استفاده می کند اما در خاورمیانه وضعیت به شکل دیگری دنبال می شود و کشورها در حوزه های محیط زیستی کمتر به تعهدهای خود پایبند مانده اند.
**برنامه های محیط زیست سازمان ملل
«ترویج مشارکت با هدف اطمینان از برخورداری همه ملت ها از آینده ای امن‌تر و سعادتمندانه‌تر و ارتقا این بینش عمومی که جوامع در تغییر دیدگاه ها و در خصوص مساله محیط زیست نقش محوری و اساسی ایفا می‌نمایند» از هدف هایی بوده که در برنامه محیط زیست سازمان ملل به آن توجه شده است. از این رو کشورهای مختلف باید در راستای این هدف گام بردارند، هر چند این اهداف در کشورهای مختلف و در اروپا و آسیا به صورت متفاوت دنبال می شود.
«وزارت محیط زیست» تشکیل می‌شود؟
خبرگزاری فارس: سخنگوی کمیسیون کشاورزی با بیان اینکه بهتر است ساختار سازمان محیط زیست تبدیل به وزارت محیط زیست شود، گفت: اگر این تغییر ساختار صورت گیرد در قدم بعدی باید کسانی در این وزارتخانه بر سرکار بیایند که توسعه را درک کرده و در کنار دیگر وزارتخانه‌ها و مردم قرار گرفته و در عین اینکه هادی و حامی محیط زیست هستند، برای پیشبرد طرح‌های توسعه نقش راهبردی و هدایت کننده و حتی تسهیل‌گر داشته باشند.
شاعری با تاکید بر اینکه محیط زیست و توسعه مقابل هم نیستند، گفت:با توجه به چالش‌های محیط زیستی قرن اخیر در بسیاری از کشورهای توسعه یافته نحوه برخورد بامحیط زیست تجدید نظر شده و محیط زیست «حق وتو» دارد.
وی ادامه داد: در کشورهای پیشرفته بعد از وزارت دفاع و دستگاه‌های امنیتی مهمترین اولویت محیط زیست است ولی در کشور ما محیط زیست در کلام و حرف اولویت دارد اما در عمل اولویت آخر به شمار می‌آید.
سخنگوی کمیسیون کشاورزی از پیشنهاد تشکیل «وزارت محیط زیست و منابع طبیعی» در مجلس خبر داد و گفت: سازمان جنگل‌ها و سازمان محیط زیست در اولویت اول باید ادغام شوند و از طرفی ما در کشور نیاز به تشکیل «وزارت آب» داریم.
شاعری ادامه داد: انرژی نیز باید زیر نظر وزارت نفت برود و «وزارت نفت و انرژی» تشکیل شود چرا که جنس انرژی در کشور ما فسیلی است.
این نمانیده مجلس تاکید کرد: ساختار جدید پیشنهادی به دلیل وجود چالش‌های اصلی کشور مانند بحران آب، بحران‌های محیط زیست و انرژی است که باید به سرعت مدیریت شود.
