کمک سینما به طرح مسائل شهری

شهر نیوز - نشست “زبان سینما و فهم فضا” با حضور عباس آذری، دکتری شهرسازی و پژوهشگر، حسن آخوندپور،کارگردان مستند نسیان و سیدامیر منصوری عضو هیات علمی دانشگاه تهران پس از نمایش فیلم نسیان برگزار شد.

به گزارش تیترشهر : سیدامیر منصوری در ابتدای این نشست با اشاره به مستند نسیان گفت: این مستند به موضوع پیامدهای مداخله در بافت پیرامون حرم امام رضا(ع) در پنج دهه پرداخته است که بواسطه تاثیرگذاری خوبی که داشته نمونه خوبی برای توجه به ظرفیت‌های مدیا و رسانه سینما برای معرفی و طرح مسائل حوزه فضا، معماری و شهر است. این مستند نشان می‌دهد که چطور یک مدیا و رسانه می‌تواند به تنهایی در شناساندن یک مفهوم تاثیرگذار باشد.

شهر را با مردم بسازیم

در ادامه عباس آذری با بیان اینکه موضوع طرح‌های شهری در دوره‌های مختلف با روحیات مختلف ایجاد شده‌اند اظهار داشت: اکنون طرح‌های شهری دارای دو بخش است، یکی تکنیکال و دیگری که بسیار حایز اهمیت است موضوع تغییر نگاه به مردم است. یعنی شهر را با مردم بسازیم و این مهم امکان پذیر نمی‌شود مگر اینکه  ما مردم را آموزش دهیم.

وی ادامه داد: برای اینکه ما مردم را در پروژه‌های شهری درگیر کنیم، باید به دو بخش آموزش و فرهنگ بپردازیم.آموزش مردم در حوزه شهرسازی از طریق مدیا صورت می‌گیرد که  البته در این حوزه ما بشدت ضعیف بوده‌ایم. سینما بستر آموزش مردم را دارد. وقتی ما مردم جامعه را آماده کنیم و بپذیریم که از طریق مستند و فیلم هم می‌توان مشارکت مردم را جلب کرد، مردم هم با حقوق شهروندی خود آشنا می‌شوند و مطالبه‌گری می‌کنند.

این پژوهشگر اضافه کرد: مدیا می‌تواند در این حوزه فعالیت کند. از آنجاییکه سینما یک مدیا همه‌گیر است، از این طریق می‌توان مردم را آموزش داد و فرهنگ نیز ارتقا یابد. موضوعی که در حوزه سینما می‌توانیم مطرح کنیم  این است که جایگاه‌های مختلف را بشناسیم و آن را به حوزه‌های مختلف تعمیم دهیم. مثلا فیلم نسیان نشان داد که نقش مردم تا چه حد می‌تواند مهم باشد و موضوعات را به نتیجه برساند تا مردم به حقوق شهروندی خود برسند. وجود سینما به عنوان یک مدیای فراگیر کمک کرده تا با جسارت بیشتری بتوانیم مشکلات را بیان کنیم و این نشان‌دهنده تاثیرگذاری سینما برای جلوگیری از اتفاقات ناخوشایند در سطح شهر است.

کمک سینما به طرح مسائل شهری

منصوری نیز در ادامه سخنان آذری به سه کارکرد سینما اشاره کرد. وی اظهار داشت: کارکرد اول این است که می‌تواند به عنوان یک ابزار دانشی و مستندنگارانه دیده شود و کاری که فیلم نسیان کرده تا حدی این را بیان کرده است. یکی از دلایل موفقیت این مدیا برای مردم اینست که صحبت اصلی را با راندمان خیلی بالا و سریع می‌تواند منتقل کند یعنی نقش انتقال دانش آن بسیار قوی است.

وی ادامه داد: کارکرد دیگر آن این است که می‌تواند تجربه‌ها را جمع‌بندی و الگوسازی کند. یعنی شاید اگر فیلم نسیان زودتر ساخته می‌شد، شاهد وقوع اتفاقات مشهد درشیراز و شهر ری نبودیم. بنابراین سینما در ارائه تجربیات و مدون کردن آنها خیلی موفق‌تر است. سومین کارکرد، تربیتی است که هم مدیران و هم مردم، دانش و درکشان نسبت به فضا و نکات مهم آن افزایش می‌یابد. یعنی ما نمی‌توانیم مردم را وادار کنیم که مباحث معماری و شهرسازی را بخوانند تا نسبت به آن حساس شوند اما با یک فیلم این امکان بوجود می‌آید. یعنی سینما می‌تواند یک مدیای آموزشی و تربیتی تاثیرگذار باشد.

معماری به مثابه هنرهای نمایشی

این عضو هیات علمی دانشگاه تهران با اشاره به وجه دیگر سینما گفت: در گذشته و در تقسیم‌بندی هنرها در جهان معماری را جزو هنرهای تجسمی قرار داده‌اند چراکه تصور اینست که یک هنر جامد و ساکن است. اما معماری و فضا کالبد نیست و ارزش آن به زندگی است که در آن جریان دارد. در نتیجه دیگر نباید معماری را جزو گروه هنرهای تجسمی و هنرهای ایستا  به حساب آورد بلکه باید در گروه هنرهای نمایشی و دراماتیک که حرکت و زمان در آنها اصل است مانند تئاتر، نمایش، سینما و… آورده شود.

کالبد معماری مانند تصویر برای سینما

وی اضافه کرد: سینما هنری است که حرکت و زمان در آن اصل ورویدادمحور است و تصویر ابزاری است که آن را حمایت می‌کند. یعنی برای بیان یا نمایش رویداد و معماری، زندگی اصل است نه کالبد. کالبد معماری مانند تصویر برای سینما است. اگر سینما به زندگی درون شهر و فضا بپردازد،‌ بدین  منظور که به مردم بگوید در این فضا چه می‌گذرد خیلی می‌تواند موفق باشد.

منصوری افزود: انتقاد من به این فیلم اینست اگرچه مدیا، سینما بود اما موضوع صرفاً در یکی دو سکانس با ادبیات سینمایی بیان شد و بیشتر ادبیات روایی مورد استفاده بود. در حالی که در کتاب هم همین روایت را می‌توان خواند اما قابلیت سینما اینست که روایت را نمایش می‌دهد.

سپس حسن آخوندپور کارگردان مستند “نسیان” با بیان اینکه این فیلم، فیلم خوبی نیست اما فیلم مهمی است گفت: این فیلم قرار بود بصورت یک مستند کوتاه و برای تعدادی از مدیران و مسئولان کشوری ساخته شود که آنها را نسبت به مشهد حساس کند. چراکه مسئولین تصمیمات را در یک اتاق اتخاذ می‌کنند و مردم در آن نقشی ندارند. من احساس کردم باید این فیلم کمی مردمی‌تر باشد و برای مردم اکران شود، بنابراین فیلم کم کم تبدیل به یک اثر سینمایی شد.

وی ادامه داد: پژوهشکده ثامن به سراغ سینما آمد برای اینکه بتواند با زبانی دیگر مشکل را بیان کند. سال‌ها در خصوص این مساله تحقیق و جلسات بسیاری برگزار شده بود  اما موفق به بیان نتایج نشده بودند اما این فیلم مسیر آنها را تغییر داد و این موضوع همان موضوعی بود که پژوهشکده سال‌ها به دنبال آن می‌رفت که دانش خود را به شکلی ساده بتواند به طبقات اجتماعی انتقال دهد.

آخوندپور با بیان اینکه ما به دنبال دو هدف مهم بودیم گفت: هر دو هدف در این فیلم مستتر است. یکی جریان‌سازی و دیگری آگاهی‌بخشی است. اما به این دلیل می‌گویم که نسیان فیلم خوبی نیست که اگر من می‌دانستم قرار است یک فیلم سینمایی ساخته شود مدل دیگری را برای نمایش مسئله انتخاب می‌کردم. از این منظر می‌گویم فیلم مهمی است چون به دو هدف خود رسیده است. این فیلم جریان‌سازی کرد. چرا که بعد از نسیان فیلم‌هایی ساخته شد که رد پای نسیان در آن بود و حتی تلویزیون در این خصوص مجموعه‌سازی کرد و امیدوارم این جریان ادامه پیدا کند و بتواند جسارتی در فیلم سازان مستند بوجود بیاورد که حتی به سراغ سوژه‌های تخصصی و حساس بروند.

وی ادامه داد: آگاهی‌بخشی نیز انجام شد چون مردم فکر نمی‌کردند که بتوانند این موضوع را نقد و در مورد آن صحبت کنند اما صرفاً ۱۰ درصد از مشکلات مردم در این فیلم بیان شده است. این فیلم بخش کوچکی از  ظلمی است که در یکی از مقدس‌ترین مکان‌های کشور در حق مردم شده است و مردم خودشان باور نمی‌کنند که می‌توانند نسبت به این ظلم اعتراض کنند. سینما این کار را کرد تا مردم بتوانند مشکلات خود را فریاد بزنند و این اتفاق خوبی بود.

این کارگردان اضافه کرد: سینما علاوه بر اینکه یک کار میدانی است، خود جریان تولید هم می‌تواند اثر بخش باشد. کارکرد سینما برای جوامع و طیف‌ها می‌تواند اثر بخش باشد. مردم با زبان مدیا و سینما می‌توانند حقوق‌شان را از حکومت‌ها و دولت‌ها و جریان‌های قدرت بگیرند.