گوردخمه دیره، صخره ای ترین معماری ایران!

ساختن گوردخمه یکی از رسم و رسومات کهن و باستانی است. در گذشته رسمی بوده که افرادی که می مردند را در حفره های دست کنی در کوه و صخره ها، می گذاشتند. گوردخمه دیره از سرپل ذهاب ۲۴ کیلومتر فاصله دارد و یکی از نمونه های خوب این معماری باستانی می باشد. این گوردخمه حدود ۶ متر و نیم طول دارد و در روستای گلین واقع شده است. در ادامه الی گشت به معرفی این گوردخمه، انواع گوردخمه ها و برخی از جاذبه های دیدنی اطراف سرپل ذهاب می پردازد.

وردخمه دیره ۲۴ کیلومتر از سرپل ذهاب فاصله دارد. زمانی که می خواهید به این روستا بروید، پس آمدن به استان کرمانشاه و باید به سمت دیره حرکت کنید و بعد از ۲۴ کیلومتر به روستای گلین برسید. به سمت این جاذبه که بروید، روی کوه گوردخمه ای را می بینید که شش متر و نیم است و عمقی ۳/۲۰ متری و ارتفاعی حدود ۲/۱۵ متر دارد. به داخل آن که نگاه کنید می توانید دو پله را در انتهای آن که طولی ۱ متر و نیمی دارند، ببینید. علاوه بر آن، دیوار جنوبی گوردخمه دیره صفحه ای تراشیده شده که در آن نقش هایی ایجاد گردد.

به طور کلی گوردخمه ها به سه نوع تقسیم می شوند. این سه عبارتند از: گوردخمه های دوران مادها، هخامنشیان و دوره پس از هخامنشیان. گوردخمه دیره جزو گوردخمه های دوران ماد محسوب می شود که در ادامه ویژگی های گوردخمه های مادی را توضیح می دهیم. البته انواع دیگری دارند که جزیی تر هستند.

مردم محلی اطراف این گوردخمه را به جز دیره به فران کن، تاق فرهاد و یا اتاق فرهاد نیز صدا می زنند اما به طور کل این جاذبه را گوردخمه دیره می نامند.

گوردخمه دوران مادها

این نوع گوردخمه ها را می توان تکامل معماری اورارتوها دانست. گوردخمه های مادی معمولا نقش برجسته و تزیینات معماری دارند. همچنین تعداد زیادی از آن ها ستون و نیم ستون دارند. همه این ویژگی ها در صورتی که فردی که دفن شده، از جایگاه بالاتری در جامعه برخوردار باشد، بهتر و زیادتر وجود دارند. ورودی آن ها نیز در مکان های مختلف فرق می کند.

۱- گوردخمه هایی که دارای ستون های آزاد در نمای ورودی آن می باشند. از جمله:

• گوردخمه فخرگاه (دخمه سنگی) در مهاباد
• گوردخمه صحنه در راه کرمانشاه به همدان
• گوردخمه دکان داود در سر پل ذهاب

۲- آن هایی که دارای  دو نیم ستون تزیینی هستند که در نمای ورودی آن ها به جای ستون کار شده است. از جمله:

• گوردخمه دو دختر یا دادور در ممسنی استان فارس
• گوردخمه آخور رستم در جنوب تخت جمشید

۳- آن هایی که ساده هستند. به این معنی که هیچ ستون و یا نیم ستونی در آن ها کار نشده است. معمولا این نوع گوردخمه ها در استان های غربی مانند کردستان دیده می شوند.

• گوردخمه سکاوند در هرسین کرمانشاه
• گوردخمه دیره در دیره سر پل ذهاب
• گوردخمه سرخ ده در ۱۹ کیلومتری گوردخمه سکاوند

گوردخمه های هخامنشی

بیشتر این گوردخمه هایی که به این نام شناخته می شوند شبیه به هم هستند و در نقش رستم و نقش رجب پیدا می شوند.

اولین آن ها گوردخمه داریوش است که بقیه نیز به همان شکل ساخته شده اند. شکل آن ها شبیه به دو خط متقاطع است و در اطراف آن ها نیم ستون هایی دیده می شود.

آخرین مورد از این گوردخمه ها را به داریوش سوم نسبت می دهند. کارشناسان معتقدند که دلیل ناتمام ماندن این گوردخمه به خاطر حمله اسکندر به ایران بوده است که در حال حاضر تنها نقش بالای آن دیده می شود.

طبق سال های حکومت داریوش سوم که ۶ سال بوده، و این موضوع که حجاری های آن نا تمام مانده، کارشناسان تخمین زده اند که کندن این گودخمه ها و ایجاد آن ها احتمالا بیش از ۱۰ سال طول می کشیده است. در سفرتان به شیراز حتما از نقش رستم و نقش رجب بازدید کنید.

گوردخمه ها پس از هخامنشیان

زمانی که اسکندر به ایران حمله کرد، عهد سلوکیان و اشکانیان شروع شد. سلوکیان از یونانیان بودند و به همین دلیل نوع معماری و رسم و رسومات متفاوتی با هخامنشیان و به طور کل ایرانیان داشتند. به این ترتیب گوردخمه ها کم کم شکل قبل خود را از دست دادند. برخی از آن ها تنها با قرار دادن اجساد درونشان صورت می گرفت که بعد از آن سنگ و آهک برای مسدود کردن به کار می رفت.

جاذبه های دیگر سرپل ذهاب

روستا و آبشار پیران: این روستا در ۱۰ کیلومتر سرپل ذهاب قرار گرفته است که طبیعت زیبایی دارد. در اطراف آن آبشار پیران، یکی از مرتفع ترین آبشارهای پیران واقع شده که دیدن آن به شدت توصیه می شود.

روستای پاطاق: از توابع دهستان بشیوه است که جاذبه های مختلفی مانند زیج منیژه، طاق گرا، امام زاده عباس (ع) و … دارد. همچنین زنبورداری که یکی از فعالیت های اصلی روستاییان است، را می توان در آن تماشا کرد.

تنگ‌ حمام: طبیعت گردان می توانند در اطراف این منطقه، مسیرهای خوبی را طبیعت گردی کنند.

دکان داوود: علاوه بر گوردخمه دیره، در اطراف سرپل ذهاب، گوردخمه ای به نام دکان داوود وجود دارد. این دخمه در صخره ای ددیه می شود که در آن پنج تاقچه وجود دارد. این تاقچه ها جهت گذاشتن نذورات به کار می رفته است. دکان داوود یک ایوان جلویی دارد و در هشت متر زیر آن، قاب مسطتیل شکلی به چشم می خورد.

آتشکده سراب: این آتشکده که از دوران ساسانیان به جا مانده است یکی از آثار ملی ثبت شده ایران محسوب می شود. آتشکده سراب شامل یک فضای مرکزی می شود که محل آتشدان بوده است. چهارطاقی اطراف این فضا نیز قابل مشاهده است.

نقش برجسته آنوبانی‌نی: قدیمی ترین نقش برجسته موجود در ایران، آنوبانی‌نی می باشد. این نقش برجسته در سرپل ذهاب وجود دارد و به زبان اکدی سنگ نبشته ای در آن دیده می شود.

مقبره بابایادگار: در ۴۵ کلومتری سرپل ذهاب مقبره بابایادگار وجود دارد که یکی از جاذبه های زیبای این اطراف محسوب می شود. مراسم مختلفی در این جا در مناسبت های خاص برگذار می شود که تماشای آن ها خالی از لطف نیست.