بادگیرهای بافت تاریخی اردکان سمبل معماری اصیل ایرانی

رئیس میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اردکان گفت: بادگیرها دربافت تاریخی اردکان متناسب با شرایط جوی منطقه از جذابیتی خاصی برای ساکنان و گردشگران برخور دار است.

به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از یزد؛ بادگیر، یک روش ابداعی ایرانی برای ایجاد فضای خنک در داخل منازل گرم کویری است این سازه تهویه مطبوع، سالیان درازی از روزگاران دور، فضای زندگی مردم این سرزمین را قابل تحمل کرده است بادگیر‌های اردکانی که یکی از شاخصه‌های معماری این شهر  به آثاری تبدیل‌شده‌ است که نگاه هر گردشگر از سراسر جهان را به خود جذب می‌کنند.

بادگیر‌ها  در معماری خانه‌های دشت یزد - اردکان به عنوان شاخص و معرف معماری خاص کویر، رخ نمایی می‌کند بادگیر یک سویه اردکان جزء جدایی ناپذیر معماری این دشت است.

حمید مشتاقیان رئیس میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اردکان در گفتگو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از یزد گفت: بادگیر‌ها با اشکال مختلف در شهر‌های مرکزی و جنوب ایران ساخته شده است که هر کدام بر حسب ارتفاع و جهت باد مطلوب طراحی و اجرا شده‌اند بادگیر‌های یک طرفه اردکانی، بادگیر‌های دو وجهی معروف به بادگیر‌های کرمانی، بادگیر‌های چهارطرفه در یزد و کرمان، بادگیر‌های چند وجهی ،معمولا هشت وجهی و حتی گاهی مدور، و بادگیر‌های چپقی که معمولا در سیرجان بنا شده است.

نقش بسیار موثر بادگیر‌ها در تهویه فضای درونی بنا‌ها و خنک کردن سرداب‌ها

 مشتاقیان افزود: بادگیر‌ها در شهر تاریخی  اردکان رو به سمت شمال و شمال غربی ،باد اصفهانی، بوده و از سمت چشمه غرب، شرق و جنوب منفذی ندارد ساختار این بادگیر‌ها از لحاظ معماری ساده و از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه بوده است به طوری که می‌توانستند برای هر اتاق یک بادگیر بسازند و این نوع بادگیر بیشتر در منطقه اردکان دیده می‌شود.

وی ادامه داد: بادگیر‌ها در اردکان ساده‌ترین نوع بادگیر یک جناحی است، پشت به باد‌های شدید و آزار دهنده و فقط در جهت باد‌های خنک و نسیم‌های مطبوع شمالی می‌ساختند در واقع این بادگیر عملکرد تهویه و تخلیه هوا را انجام می‌دهد ابعاد آن نسبت به سایر انواع کوچکتر وشکل آن اولیه‌تر است.

بافت تاریخی و زنده اردکان پس از قرن‌ها استواری، صد‌ها بنای تاریخی ازجمله: بازار، مساجد، زیارتگاه‌ها، حسینیه‌ها، آب‌انبارها، حمام‌ها، کوچه و گذر‌های باریک، ساباط‌ها و خانه‌هایی با بادگیر‌های یک‌طرفه که خاص این منطقه است را در خود جای‌داده است.

خانه‌هایی که فضایی بهشت گونه دارند و دربندها، کوچه‌ها و ساباط‌هایی که از دیواره آن‌ها می‌توان عطر خوش کاه‌گل را استشمام کرد و شهری که بیشترین زیارتگاه‌های زرتشتیان را در خود جای‌داده و نمادی است از همزیستی مسالمت‌آمیز مسلمانان و زرتشتیان است.

شهرستان اردکان از بزرگ‌ترین شهر‌های استان یزد است .

اردکان با ۹۸ هزار نفر جمعیت در ۶۰ کیلومتری شمال شهر یزد قرار دارد.

بر بلندای بادگیرهای شاخص : هنر معماری بادگیر در ایران ...

ماهنامه اقوام ایرانی - فرنوش روشنی: این مقاله چکیده تحقیقی جامع در مورد بادگیرهای اقلیمی است که ایران پایه گذار فناوری آن بوده است؛ بادگیر از عناصر اصلی در معماری سنتی ایران است که در سکونتگاه هایی با اقلیم گرم و مرطوب و گرم و خشک دیده می شود و در خط آسمان شهرهای کهن ایران به صورت عناصر شاخص عمودی جلوه می کنند. بادگیر متشکل از کانالی عمودی با حفره هایی در قسمت راس است که باد مطلوب را به فضای داخل هدایت می کنند و آسایش حرارتی را فراهم می آورند؛ بادگیر دستیابی به مفهوم تهویه طبیعی را از مدت ها پیش مقدور ساخته است که این ویژگی نشان دهنده قابلیت های انطباق طراحی معماری آن با محیط است؛

در طرح های سنتی که معمولا با محیط انطباق یافته اند، بادگیر عنصری است که بر اساس اصول پایداری و حفظ انرژی عمل می کند. قدمت و پیشینه استفاده از بادگیر در ایران به جهت موقعیت آن در بالاترین بخش بنا که اولین قسمتی است که در معرض تخریب قرار می گیرد نامعلوم مانده است. مدارک و شواهد متون ادبی و تاریخی استفاده از بادگیر را در ایران قبل از اعراف حوزه خلیج فارس با قطعیت نشان می دهد.

مقدمه:

طراحی معماری به عنوان راه حلی که هدف از آن خلق پناهگاهی برای ایمن شدن از گزند عوامل طبیعی باشد، از ابتدای تاریخ مورد توجه بشر بوده است و مردم ایران به ویژه ساکنان اقلیم های گرم مبدع شیوه هایی بوده اند تا با گرمای طاقت فرسا مقابله کنند؛ گرمای طاقت فرسا به ویژه در فلات مرکزی ایران یکی از عواملی است که در صورت فقدان تمهیدات لازم گاه چنان تحمل ناپذیر می شود که جان بسیاری را در معرض خطر قرار می دهد؛ در کتب تاریخی به بعضی شیوه ها اشاره شده که نشانگر تلاش ایرانیان برای آسودن از گرما است.

تهویه طبیعی و بهره گیری از سرمایش غیرمکانیکی در معماری ایران جایگاهی خاص داشته است و بادگیر به عنوان شاخصه معماری ایرانی جهت این امر در سراسر دنیا شهرت غیرقابل انکار دارد بادگیرها از اجزا معماری ایرانی اقلیم های گرم و مرطوب و گرم و خشک می باشند که به صورت نشانه ای عمودی در سیمای فضاهای سکونتی شهرهای قدیمی به چشم می خورند این نشانه ها با وجود منافذی در راس خود باد مطلوب را به فضاهای داخلی بناها هدایت کرده و با پیوند معماری به محیط اطرافش و وارد کردن جریانی پویا و برگرفته از محیط از انرژی پایدار محیط بهره می گیرند.

بادگیر کانالی عمومی است که در پلان با فرم های مربع، مستطیل، هشت ضلعی و یا دایره دیده شده است؛ بادگیر دارای دو بخش می باشد: یکی بخش درونی کانال که از سقف شروع می شود و تا زیرزمین ادامه می یابد و یکی بخش بیرونی که شامل منافذ ورودی باد به داخل است و بر بالای بام قرار می گیرد، بیشتر بادگیرهای ایرانی از چهار جهت، توانایی دریافت باد را دارند اما بادگیرهای یکطرفه، دوطرفه و سه طرفه نیز دیده می شوند.

بادگیر اثری تاریخی، اما در مرز فراموشی/ وقتی تقلای اماراتی ها برای ثبت این اثر در یونسکو بی نتیجه می ماند

بادگیر یکی از هزاران نمونه اثر تاریخی است که در هرمزگان وجود دارد، اما برای اغلب شهروندان این استان ناشناخته اند، در سال ۲۰۱۳ کشور امارات که با استفاده از طرح های ساختمانی که در هرمزگان وجود دارد، اقدام به استفاده از این نوع سبک معماری در شهر بستکیه کرده است، و پس از آن نیز ادعا کرده که امارات نخسین مهد ساخت این بنا بوده است.

به گزارش شبکه اطلاع رسانی هرمز؛ گسترش شهرنشینی باعث شده تا امروزه اکثر بناهایی که در ساخت آن ها معماری های ایرانی و اسلامی به کار رفته است. بناهای ساخته شده در هر منطقه در واقع نشانه ای از  هویت آن دیار است چرا که معمارانی که نقشه ساخت بنا را طراحی می کنند، شرایط اقلیمی و را در نظر گرفته  و اقدام به ساخت بنا می کردند.

برخی از بناهای ساخته شده در برهه ی زمانی خاص خود کاربردهایی نیز داشته اند، به همین دلیل ساخت آن ها ازاهمیت ویژه ای برای مردم و حاکم شهر برخوردار بوده است.

بادگیر نمونه ی بارزی از معماری است که در مناطق گرم وخشک در شهرهای جنوبی ساخته می شد، این بنا که در گذشته منبعی برای صرفه جویی در مصرف انرژی بوده امروزه دیگر کاربرد اولیه خود را ندارد.

این  اثر تاریخی که هویت معماری و تاریخی هرمزگان در آن نهفته است، اکنون میزبان حضور گردشگران داخلی و خارجی است که علاقه به بازدید از آثارباستانی آن ها را راهی شهرهای جنوبی کرده است.

بادگیرها عموما بر روی پشت بام ها ،دهانه ی آب انبارها و معادن جهت تهویه ی هوا ساخته می شد، که برای این تهویه هوا از بادگیرها نیز به داخل منازل منتقل و موجب خنک شدن طبقه ی همکف و زیر زمین خانه ها می شد.

تاریخچه بادگیر

بادگیرها دارای اشکال مختلفی در شهرهای مرکزی و جنوبی کشور هستند که ارتفاع و جهت باد نقش مهمی در طراحی آن ها داشته است، تا قبل از پیشرفت علم ،رشد صنعت و ورود کولر به کشور، در ساختمان های مسکونی ،مکان های مذهبی و ادارات  از بادگیر به عنوان ابزار خنک کننده اسفاده می شد.

اکنون تعدادی از بادگیر ها در برخی از شهرهای خاورمیانه و شهرهای جنوبی کشور همچون: بندرلنگه، بندرعباس، بوشهر و شهرهای مرکزی کشور که دارای آب وهوای گرم وخشک هستند، وجود دارند.