بادگیر اثری تاریخی، اما در مرز فراموشی/ وقتی تقلای اماراتی ها برای ثبت این اثر در یونسکو بی نتیجه می ماند
بادگیر یکی از هزاران نمونه اثر تاریخی است که در هرمزگان وجود دارد، اما برای اغلب شهروندان این استان ناشناخته اند، در سال ۲۰۱۳ کشور امارات که با استفاده از طرح های ساختمانی که در هرمزگان وجود دارد، اقدام به استفاده از این نوع سبک معماری در شهر بستکیه کرده است، و پس از آن نیز ادعا کرده که امارات نخسین مهد ساخت این بنا بوده است.
به گزارش شبکه اطلاع رسانی هرمز؛ گسترش شهرنشینی باعث شده تا امروزه اکثر بناهایی که در ساخت آن ها معماری های ایرانی و اسلامی به کار رفته است. بناهای ساخته شده در هر منطقه در واقع نشانه ای از هویت آن دیار است چرا که معمارانی که نقشه ساخت بنا را طراحی می کنند، شرایط اقلیمی و را در نظر گرفته و اقدام به ساخت بنا می کردند.
برخی از بناهای ساخته شده در برهه ی زمانی خاص خود کاربردهایی نیز داشته اند، به همین دلیل ساخت آن ها ازاهمیت ویژه ای برای مردم و حاکم شهر برخوردار بوده است.
بادگیر نمونه ی بارزی از معماری است که در مناطق گرم وخشک در شهرهای جنوبی ساخته می شد، این بنا که در گذشته منبعی برای صرفه جویی در مصرف انرژی بوده امروزه دیگر کاربرد اولیه خود را ندارد.
این اثر تاریخی که هویت معماری و تاریخی هرمزگان در آن نهفته است، اکنون میزبان حضور گردشگران داخلی و خارجی است که علاقه به بازدید از آثارباستانی آن ها را راهی شهرهای جنوبی کرده است.
بادگیرها عموما بر روی پشت بام ها ،دهانه ی آب انبارها و معادن جهت تهویه ی هوا ساخته می شد، که برای این تهویه هوا از بادگیرها نیز به داخل منازل منتقل و موجب خنک شدن طبقه ی همکف و زیر زمین خانه ها می شد.
تاریخچه بادگیر
بادگیرها دارای اشکال مختلفی در شهرهای مرکزی و جنوبی کشور هستند که ارتفاع و جهت باد نقش مهمی در طراحی آن ها داشته است، تا قبل از پیشرفت علم ،رشد صنعت و ورود کولر به کشور، در ساختمان های مسکونی ،مکان های مذهبی و ادارات از بادگیر به عنوان ابزار خنک کننده اسفاده می شد.
اکنون تعدادی از بادگیر ها در برخی از شهرهای خاورمیانه و شهرهای جنوبی کشور همچون: بندرلنگه، بندرعباس، بوشهر و شهرهای مرکزی کشور که دارای آب وهوای گرم وخشک هستند، وجود دارند.
ثبت جهانی در سازمان یونسکو
اوایل سال ۲۰۱۳ کشور امارات، در خواستی را در رابطه با ثبت جهانی بادگیر به یونسکو داد، و خواستار ثبت این اثر به نام امارات شدند، که یک سال پس از آن سازمان میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری کشور با بی اساس دانستن این خواسته امارات پس از تلاش های مداوم وبا ارسال تاریخچه بادگیر در ایران به یونسکو و عنوان کردن این موضوع که ایران نخستین خاستگاه ساخت این سازه بوده، بادگیر به عنوان بنای تاریخی ایران ثبت جهانی شد.
در گذشته استفاده از آب انبارها و خانه ها کاربرد زیادی داشت، در آب انبارهای شهری با با توجه به وزش باد از بادگیرهای با سبک های مختلف استفاده می شد، که این بادگیرها به صورت کششی و مکشی رو در روی یکدیگر کار می کنند .
در آب انبارهایی که در مناطق بیابانی قرار داشتند از بادگیرهای یک و دو طرفه استفاده می شد که محل ساخت آن ها بر روی فضای کلی آب انبار و به سمت محلی بود که باد می وزید.
مصالح به کار رفته در ساخت این بنا
شرایط آب و هوایی هرمزگان نیز باعث شده تا در شهرهای بندرتاریخی لافت، بندرلنگه و بندرکنگ این بناها ساخته شود، بادگیر های که در هرمزگان وجود دارد عموما با ابزارهایی مانند چوب و خشت در مکان هایی که در نزدیکی اتاق های کوچک و نشیمن گاه ها ساخته می شد.
از آنجایی که استفاده از باد جزء انرژی های سبز دنیا محسوب می شود، ساختمان هایی که بادگیر بر روی آن ها نصب شده را می توان ساختمان سبز خواند چرا که این بنا می تواند بین ۱۰ تا ۱۵ درجه هوای داخل خانه را خنک کند.
با توجه به اینکه اکثر مناطق کشور بادگیر های زیادی وجود دارند، هرمزگان دارای ۵۵ گونه بادگیر است که این وضوع حاکی از وجود بیشترین تنوع ساختاری بادگیر در کشور است
.
سنگ ساروج و مصالح به کار رفته در ساخت این بنا بوده که در فاصله ۱۰ متری از زمین ساخته می شد، و چوب چندل، نخل حصیری نیز ابزاری بودند که برای پوشاندن سقف از آن ها استفاده می شد.
البته تعداد ساخت هر بادگیر در منازل ارتباط مستقیمی با وضع مالی صاحب خانه داشت و افرادی که از لحاظ اقتصادی مشکلی نداشتند بر پشت بام های منال آن ها چندین بادگیر به چشم می خورد.
با توجه به اینکه سبک های معماری اسلامی در حال فراموشی هستند ساخت مکان هایی که نمادهای از آثار تاریخی در آن ها وجود دارد زمینه ساز ماندگاری این آثار در ذهن های مردم و تاریخ کشور می شود
امروزه این نوع معماری در سازه های مختلف شهری مانند دانشگاه آزاد دیده می شود، که امارات متحده عربی با کپی برداری از این نوع معماری اقدام به ساخت ساختمان هایی در شهر بستکیه امارات کرده اند.
