در پی رخداد هر زلزله بزرگی و به‌ویژه زلزله‌ای که تهران را تحت‌تاثیر قرار دهد، اشخاص و گروه‌هایی که نیات و اهداف متفاوتی دارند، فضایی از ادعاها را در خصوص پیش‌بینی زلزله بوجود می‌آورند. این ادعاها گاه و بیگاه، انتظاراتی را ایجاد می‌کند که پیش‌بینی زلزله‌ها از مراکز تخصصی و علمی هم درخواست می‌شود.
این نوشتار با رویکرد عمومی و برای گروه های هدف غیر متخصص زلزله و زمین شناسی، مدیران کشور، عموم مردم و بویژه مردم حساس به زلزله نگاشته شده است و هدف آن روشن ساختن صحت و اعتبار ادعای پیش بینی کنندگان زلزله در ایران است.
مناسب است که ابتدا در خصوص پیش بینی زلزله، گزاره هائی را قبول کنیم. بدین معنی که اصولا به چه نوع از ادعاها، سخن ها و یا گزارشات، باید نام پیش بینی گذاشت؟. به بیان دیگر منظور از پیش بینی زلزله بطور دقیق چیست؟
همچنین علاوه بر مفهوم پیش بینی زلزله، بر روی کاربرد پیش بینی هم تاکید ورزید. بعبارتی باید در ابتدا روشن ساخت که که کار برد پیش بینی، اتخاد واکنش های مناسب با هدف دوری و یا کم کردن مخاطرات ناشی از پدیده پیش بینی شده است. اگر پیش‌بینی می‌شود که فردا برف یا باران در راه است، کاربرد چنین پیش‌بینی، این خواهد بود که می‌توان اقدامات پیشگیرانه اتخاذ کرد و از آثار منفی پدیده پیش‌بینی شده، احتراز کرد، با این سخن، پس پیش‌بینی که چنین کاربردی را نداشته باشد را نمی‌توان پیش بینی نامید.
با توجه به نکات فوق الذکر، باید گفت که منظور از پیش‌بینی زلزله، تعیین بزرگی، زمان و مکان وقوع زلزله آتی بطور نقطه‌ای یا در یک بازه‌ای معین از زمان، مکان و بزرگا است که بتوان اقدامات پیشگیرانه ای را برای کاهش خسارت و صدمات زلزله پیش بینی شده آتی انجام داد. بعبارت دیگر ارزش پیش بینی در آنست که انداره زلزله، حدود زمانی رخداد پیش بینی شده و مکان وقوع زلزله، در یک بازه باریکتری باشد، در غیر اینصورت پیش‌بینی زلزله ارزش کاربردی نخواهد داشت و به یک بازی با کلمات برای حصول اهداف دیگر و احیانا، اهداف منفعت‌طلبانه تبدیل خواهد شد.
نظر شخصی نگارنده این نیست، که باید با مدعیان پیش بینی زلزله، برخوردی بازدارنده و منع کننده صورت پذیرد. بنظر می رسد که بازتاب ادعاهای این افراد و کش و قوس های بعدی آن، در کل به نفع ارتقاء سطح دانش عموم مردم از زلزله و شکل گیری بهتر فرهنگ زندگی با زلزله در جامعه خواهد شد. بجای هر برخورد بازدارنده ای، اگر عموم مردم، موارد و محدودیت های پیش بینی زلزله را بدانند و پس از چندی آزمون و خطا و بطور خود بخودی، مدعیان فاقد صلاحیت، مشتری برای سخنان خود نخواهند یافت.
ذکر یک نکته مهم دیگر نیز در ابتدای نوشتار حاضر، ضرورت دارد. به همان اندازه که پیش بینی وقوع زلزله و گفتن اینکه در یک ناحیه ی معینی زلزله ای بزرگ خواهد آمد، از نظر نگارنده در حال حاضر امری ناممکن و سخنی غیرکارشناسانه است، بهمان اندازه نیز، گفتن اینکه در آن ناحیه، زلزله ای نخواهد آمد نیز، غیر کارشناسانه، فاقد پایه علمی و از طرف دیگر مسئولیت آور است. چه، به هر حال در هر ناحیه ای احتمال وقوع زلزله وجود دارد و هیچکس نمی تواند با قاطعیت اعلام می کند، که بهیچ وجه زلزله ای در یک ناحیه معین رخ نخواهد داد.
شگردهای پیش بینی کنندگان زلزله
از آنجا که در این نوشتار هدف آنست که در خصوص اعتبار سنجی پیش بینی زلزله بحث شود، بهتر است ابتدا بر روی محورهای ادعائی پیش بینی کنندگان زلزله و رئوس مطالبی که در هر ادعا بیان می کنند، اندکی تمرکز گردد. بر طبق تجربه ای که در خصوص ادعاهای پیش بینی کنندگان زلزله، پس از وقع زلزله ها، در سالیان اخیر بدست آمده، چندین شگرد را می توان کلاسه بندی نمود که اغلب پیش بینی کنندگان زلزله، یک یا چند مورد از آنها را استفاده کرده و بکار می گیرند. در ادامه نکات عمده ای که این دسته از افراد در ادعاهای خود در خصوص پیش بینی زلزله، رعایت می کنند، و در واقع بعنوان " شگردهای پیش بینی زلزله " می توان آنها را نام برد، آورده شده و مورد نقد قرار می گیرد.
شگرد ۱- وسیع تر گرفتن منطقه پیش بینی شده برای رخداد زلزله
از ترفندهای زیرکانه ای که در پیش بینی زلزله ها، از آن استفاده می شود، وسیع کردن دایره شمول رخداد زلزله است. مثلا اعلام می شود که زلزله ای در استان های کرمان و سیستان و بلوچستان، فارس و هرمزگان خواهد آمد!. یا اینکه در استان های خراسان شمالی و جنوبی و رضوی و یزد. واضح است که هر چقدر پنجره مکانی بزرگتر باشد، احتمال رخداد بالاخره یک زلزله ای در آن بیشتر خواهد بود و لذا پیش بینی ها و بعبارت بهتر ادعاهای پیش بینی مصادیق بیشتری خواهند داشت.
