زیر و بم شهرسازی با معماری ایرانی‌اسلامی/ از صرفه اقتصادی و پایداری تا ایمنی بالای بناها

 عضو کمیسیون عمران مجلس، بر ضرورت احیا و حفظ آثار معماری اسلامی در کشورهایی که درگیر جنگ‌های داخلی هستند، تاکید کرد.

به گزارش پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی، محمدمهدی افتخاری عضو کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه هنر معماری بیان‌کننده نحوه اندیشه جهان‌بینی، باورها و اعتقادات مذهبی و سنت‌های این سرزمین است، گفت: در این سرزمین معماری باید تلفیقی از ملیت ایرانی و دین آسمانی اسلام باشد، همانطور که در بافت، مسجد، گنبد، محراب، گلدسته‌ها، ستون‌ها و منبرها هر یک پیام بسیار زیبایی را به بیننده انتقال می‌دهد.

عضو کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی، با اشاره به اینکه در معماری‌اسلامی گچ، کاشی، خشت، سنگ، چوب، شیشه و... هر یک با تعریف خاصی مورد استفاده قرار می‌گیرند و به سبک خاصی طراحی و نمایش داده می‌شود، افزود: آثار به جا مانده و بناهای متعلق به عصرهای مختلف در ایران از آغاز عصر سلجوقی تا دوره تیموری و یا آثار معماری ایران از دوره صفویان تا دوران معاصر جلوه‌های بی‌نظیری هستند که می‌توانند با حرکتی پایدار امروزه با تلفیق با معماری مدون و ایرانی شکوه بی نظیری را ایجاد کنند.

معماری ایرانی به خصوص در دوران پس از اسلام مملو از معماری پایدار است

افتخاری ادامه داد: در ایران اسلامی با توجه به موقعیت جغرافیایی و اقلیمی، نوع آوری در معماری می‌تواند معرف فرهنگ و تمدن غنی کشور با توجه اسلام و ایران شود و طراحی این امر بسیار بزرگ برعهده کمیسیون عمران است.

وی با بیان اینکه معماری ایرانی به خصوص در دوران پس از اسلام مملو از نمونه‌های با ارزش به کارگیری شیوه‌های پردازش بنا به صورت کارآمد، ماندگار، بهینه و دستیابی به آنچه که امروز معماری پایدار نامیده می‌شود است، به خانه ملت گفت: امروز با وجود سیستم‌های ساختمانی نوین به عرصه ساخت  و ساز تصمیم‌گیری جهت به کارگیری مناسب‌ترین سیستم‌های ساختمانی سنتی مهندسین سازه را به چالش کشیده است.

از معماری اسلامی می‌توان به مصارف اقتصادی، سرعت در اجرا و ایمنی پی برد

معماری زیباترین مساجد در نقاط مختلف دنیا

به گزارش "توریسم آنلاین" معماری مساجد در نقاط مختلف دنیا از رسومات زمان و مکان قرارگیری مسجد الهام زیادی گرفته است ، بنابراین نقش و نگارها ،تزئینات و نمای بیرونی در سرزمین های مختلف ،تفاوت دارد.

اگر از گردشگران مذهبی علاقه مند به بازدید از مساجد زیبای دنیا هستید باید به شما بگوییم که در سالهای اخیر مساجدی با معماری مدرن را در دبی و مالزی بیشتر خواهید دید و مساجد قدیمی با کاشی کاری های برجسته و رنگارنگ را در کشورهایی چون ایران ،افغانستان و ترکیه مشاهده می کنید.

در ادامه تصاویری منتخب از زیباترین مساجد دنیا را مشاهده می کنید:

مسجد "آسایاکرین" در بخش مرکزی کوالالامپور در نزدیکی برج های دوقلوی پتروناس

فرهنگ سه تکه‌ای حاکم بر جامعه ایرانی / معماری و شهرسازی اسلامی(۷)

عضو هیأت علمی پژوهشگاه جامعه المصطفی گفت: وضعیت جامعه ما در واقع دارای یک فرهنگ سه تکه‌ای است؛ که از یک سو تحت تأثیر فرهنگ غرب، از سوی دیگر فرهنگ اسلامی و از جهت سوم فرهنگ حاکم بر ایران قبل از ورود اسلام است.

اشاره: جامعه امروز ایرانی با چالش‌ها و آسیب‌های فرهنگی زیادی مواجهه است. مردم جامعه ما در عصری زندگی می‌کنند که برخلاف گذشته «هویت شفاف » و«مواضع سدید و مستحکم » فرهنگی در آن نیست و در واقع یک آمیختگی فرهنگی در حوزهای مختلف از جمله حوزه معماری و شهرسازی درجامعه حاکم شده است. دکتر داود رحیمی سجاسی عضو هیأت علمی پژوهشگاه جامعه المصطفی العالمیه در گفت‌وگویی با خبرنگار خبرگزاری رسا نقشه‌ای از وضعیت فرهنگی بالاخص در حوزه معماری و شهرسازی جامعه ایرانی ترسیم کرد و برخی از راه‌کارهای برون رفت از مشکلات فرهنگی را بیان کرد.

رسا_ وضعیت فرهنگ شهرسازی و معماری جامعه ما آیا یک وضعیت مطلوب و قابل قبولی است؟

قبل از این‌که به وضعیت شهرسازی و معماری بپردازم بیان وضعیت کلی فرهنگی در جامعه نیازاست، وضعیت فعلی جامعه ما در واقع دارای یک فرهنگ سه تکه‌ای است، به این معنا که ما از یک سو فرهنگ غربی را داریم که وارد کشور شده است و نمی‌توانیم ورود آن را به زندگی و فرهنگ جامعه خود انکار کنیم. فرهنگ غرب الان به وسیله رسانه‌های جمعی؛ اینترنت، ماهواره و... ورود پیدا می‌کند و قبلا به وسیله ترجمه کتاب‌ها و... بنابراین خواسته و یا نخواسته فرهنگ غربی به جامعه ما رسوخ پیدا کرده است.  

دومین فرهنگ جامعه ما همان فرهنگ ایرانی بودن است که قبل ورود فرهنگ‌های دیگر بوده و هنوز وجود دارد به عنوان مثال مردم ایران براساس همین فرهنگ مراسم سیزده به در را بر طبق آئین اصیل ایرانی انجام می‌دهند سومین فرهنگ در جامعه ما فرهنگ اسلامی است که به عنوان مثال مردم جامعه ما بر طبق آئین دینی خود عزاداری برای امام حسین (ع) را نیز دارند. بنابراین در جامعه ما سه فرهنگ کلی وجود دارد؛ که مستقیم بر سبک زندگی مردم جامعه اثرگذار است. بنابراین ما باید درتمامی عرصه‌ها این سه فرهنگ را ردیابی کنیم و فرقی ندارد در حوزه سبک زندگی، حوزه شهرسازی، حوزه معماری، علم و...

این در حالی است که مواجهه و برخورد مردم و مسئولان با این فرهنگ‌ها نیز متفاوت است عده‌ای فقط به گزاره‌های دینی و اسلامی عمل می‌کنند و در اصطلاح سنت‌گرا هستند. عده‌ای نیز با علوم روز پیش می‌روند و به گزارهای غربی عمل می‌کنند. بحث اختلاف برخورد در حوزه فرهنگی در همه جا آثار خودش را نشان می‌دهد آثارش درحوزه فرهنگ و معماری این‌گونه است که یک خانه به سبک اسلامی سنتی ساخته شده، خانه دیگر کاملا سبک مدرن و غربی. در واقع فرهنگ امروزین جامعه ما دچار یک ملغمه  و آمیختگی فرهنگی شده است. به عنوان مثال این آمیختگی در فرهنگ‌های دینی مثل عزاداری را می‌توان به وضوح دید که در برخی عزاداری‌ها به سبک پاپ  مداحی و سینه می‌زنند.

رسا_ با توجه به این آمیختگی فرهنگی که وجود دارد می‌توانیم در بحث معماری و شهرسازی تلفیقی بین این سه فرهنگ داشته‌باشیم؟ 

سه میلیارد و 400 میلیون ریال برای طراحی بازار شمس السلطنه نراق تخصیص یافت

علی بیات روز دوشنبه در گفت و گو با ایرنا افزود: کار اجرای طراحی شهری خیابان امام خمینی(ره) نراق در محدوده ورودی بازار تاریخی این شهر از نیمه دوم مردادماه سال جاری کلید خورد.
وی اظهار کرد: این طرح با رویکرد ساماندهی بناهای محور بازار تاریخی نراق، مناسب‌سازی محیط شهری، ساختمان‌ها و فضای شهری برای عبور و مرور معلولان تهیه شده است.
وی بیان کرد: با این طراحی جدید، بازار نراق به عنوان یکی از عناصر قدیمی پهنه محور تاریخی کاشان - قم معرفی می شود.
مدیرشهرسازی و معماری راه وشهرسازی استان مرکزی گفت: طراحی شهری محدوده بازار تاریخی نراق تا پایان امسال تکمیل می شود.
بیات گفت: با پیگیری مستمر طرح ویژه جامع شهری نراق از توابع دلیجان و استان مرکزی پس از 2 سال تصویب در شورای عالی شهر سازی و معماری، از سوی معاونت شهرسازی و معماری وزارت راه و شهرسازی به استانداری مرکزی در تیرماه امسال ابلاغ شود.
بازار نراق که به شمس السلطنه شهرت دارد از جاذبه های تاریخی و گردشگری این شهر تاریخی و از شاهکارهای معماری عصر قاجاریه است.
این بازار بهترین دلیل و گواه بر رونق کسب و تجارت گذشته در نراق است چرا که این شهر تاریخی از مناطق در مسیر جاده ابریشم قرار دارد و به لحاظ واقع شدن در مسیر شهرهای بزرگی چون کاشان، اصفهان، اراک و همدان در گذشته یکی از کانون های تجارت در منطقه محسوب می شده است.
این مجموعه شامل یک راسته بازار، چهار سوق، تاجرسرا و کاروانسرا است که طول تقریبی آن 200 متر و در راستای خیابان اصلی شهر شرقی، غربی احداث شده است و مصالح به کار رفته در این بنا آجر، سنگ و خشت خام است.
طاق چار سوق بازار شمس السلطنه دارای شمسه با کاشی هایی به رنگ فیروزه و سرمه ای است.
نراق از توابع شهرستان دلیجان شهری باستانی با قدمتی 2 هزار ساله است که از مجموع 140 هکتارعرصه شهری آن، 20 هکتار حوزه کالبدی بافت تاریخی است.

معماری مساجد در ایران

وب‌سایت ارگ توریسم: نیایش یکی از مهمترین نیازهای معنوی بشر محسوب می گردد و برآوردن آن نیازمند مکانی مشخص و دور از جهان مادیست. به وجود آمدن نیایشگاه در دل آبادی ها و مرکزیت و عظمت آنها نشان از اهمیت و توجه ویژه جوامع بشری در طول تاریخ به این نیاز برجسته دارد. ادیان مختلف در جهت هدایت انسان به سعادت و برجسته کردن ابعاد عبادی نیایشگاه های خود را با بهترین جلوها و در چشمگیرترین مکان ها بنا کرده اند. در این میان اسلام نیز به عنوان دینی جامع که تمام نیازهای بشری را مدنظر دارد از دیگر ادیان مستثنی نیست و مسجد را به عنوان مهمترین مرکز اجتماعی و عبادی مسلمانان مطرح می کند.
 

 

نشانه مادی از معنویات و ماوراء  و جزو اصلی یک جامعه و آبادی نیازمند توجهی خاص در ساخت و زیبا سازی می باشد. این اهمیت در زیبایی و اتصال به ماوراء در معماری مساجد ایران به وضوح به چشم می خورد. قبل از گسترش شهر ها و روستاها نیایشگاه ها به دلیل عظمت بنا د کاملا جلوه گر و مشخص بوده اند و نیاز به علایم خاصی نداشته اند ، پس از گسترش شهر و روستاها و رشد آنها دز همه ابعاد لزوم ایجاد تمایز در ساختمان نیایشگاه ها احساس شد که با افزودن درگاه ها ، توغ ، درفش و ساختن میل و برج این تمایز ایجاد شد.

مؤلفه‌ و جلوه‌های شهر اسلامی (6)

شهر اسلامی شهری است که ساختار و بستر اجتماعی آن ایمان آور، و نمادها و ساختارش کاملا بیان‌گر مؤلفه‌های اسلامی باشد.

 

به گزارش سرویس فرهنگی اجتماعی خبرگزاری رسا، با تکیه بر آیات قرآن و روایات معصومین (ع) اوصاف و ملاک‌هایی برای تعریف و ساخت شهر به معنای شهر مطلوب اسلامی وجود دارد. هر یک از ویژگی‌های مطرح شده در متون اسلامی، به عنوان اوصاف شهر مطلوب است؛ که برای خداوند مطلوبیت داشته و برای تحقق آن در طول تاریخ بشر زمینه‌هایی را فراهم نموده است و اسلامی بودن آن‌ها در این‌جا نه به معنای تحقق در دوره اسلامی؛ بلکه به معنای مطلوبیت در نزد خداوند است که برای تعالی و تکامل انسان ضرروری است. از این رو همه این اوصاف به عنوان مولفه شهر اسلامی مطرح است.

امنیت

مؤلفه‌های شهر اسلامی بر اساس متون اسلامی تنظیم شده است. عمده‌ترین مولفه‌های قرآنی شهر اسلامی که می‌توان از آن صحبت کرد: «امنیت» و «آرامش» شهر است. به لحاظ ساختاری باید همه مؤلفه‌های مربوط به امنیت در شهر برقرار گردد تا مردم بتوانند در یک فضای اَمن به حیات خود ادامه دهند. به عبارت بهتر، منظور از امنیت، امنیت ساختاری و اجتماعی خواهد بود. در توضیح امنیت می‌توان گفت: شهر اسلامی شهری است که امنیت لازم برای اداره ساکنینش را تأمین می‌کند. قرآن کریم در این‌باره می‌فرماید: «وخداوند مثال می زند، دهکده‌ای که آرام و امن بود و روزی آن از هر طرف به فراوانی می رسید[1]»؛  منظور از« آمِنَةً مُطْمَئِنَّةً» که قرآن بدان توجه کرده، یعنی فضای اطمینان آوری که شهر باید بر آن استوار باشد.

کشاورزی و فراوانی رزق

مؤلفه بعدی فراوانی رزق و زراعت است، به این معنا که در شهر اسلامی باید زراعت و کشاورزی وجود داشته باشد. درحالی که در طراحی ساخت شهرها و توسعه شهری مد‌نظر مهندسین و معماران شهرساز قرار نمی‌گیرد. متأسفانه سوء مدیریت باعث شده است، به بهانه نداشتن زمین، فضای زراعت از شهرها حذف شود. در ایران، بلکه در جهان اصولاً مشکلی به نام کمبود زمین وجود ندارد. مشکل اصلی سوء مدیریت در قبال فضای شهری است که در شهرها  زراعتی منسجم و تحت برنامه‌های شهرداری‌ها گنجیده باشد دیده نمی‌شود.

به نظر می‌رسد جداسازی شهر از روستا و سپردن کشاورزی به روستائیان، یکی از بزرگ‌ترین مفاسدی است که در شهرهای امروزه اتفاق افتاده است. این در حالی است که شهر اسلامی باید از زراعت خوبی بهره‌مند بوده و رزق فراوان داشته باشد. علاوه بر این سرانه فضای سبزی هم که در شهرها به جای مسائل کشاورزی و طبیعت شهرها جایگزین شده‌اند، از اندازه کافی نسبت استانداردهای بین‌المللی برخوردار نیستند. به تعبیر قرآن شهری که در آن زراعت و روییدنی هست، بلد طیب نام دارد. قرآن در این‌باره می‌فرماید: «و زمین پاک به اذن پروردگار گیاهش برمی‌آید و زمین ناپاک جز اندکی بی‌فایده نمی‌رویاند.[2]» شهری که از آن روییدنی نمی‌روید یا زراعت در آن صورت نمی‌گیرد بلد طیب اسلامی نیست.

لوازم حاکم بر معماری اسلامی

 

پیامبر عظیم الشأن اسلام و اهل بیت(ع) همواره درباره ابعاد مختلف معماری و شهرسازی مطالب راهبردی و عملیاتی را یادآور شده‌اند تا مسلمانان را به شهر اَمن و طیّب اسلامی رهنمون کنند.

 

به گزارش سرویس فرهنگی اجتماعی خبرگزاری رسا، صحبت از شهرسازی و معماری اسلامی و شاخص‌های اسلامی در باب مسائل پیچیده آن، آن هم با پیشرفت‌های فیزیکی و مادی که امروزه درباره این مسائل صورت گرفته است امری بسیار دشوار و حساس می‌نماید؛ به ویژه که مخالفان زیادی علیه اصالت اسلامی معماری به عنوان دانش فنی و عملیات سازه‌ای وجود دارند. البته سرچشمه اصلی این مخالفت و مخالفان، بررسی‌های ناقص و محدود مستشرقان است که طیف‌های آن مورد اشاره قرار خواهد گرفت.

به‌هر حال سخن گفتن از این مسائل مایه علمی، تاریخی، فنی و عمل‌کردی زیادی می‌طلبد که با توجه به مباهی و مبادی منطبق با متون دست اول شرعی و تخصصی انجام پذیر بوده و قابل دفاع است. مبادی اصلی و اولیه چنین تحقیقی عبارت است از متون دست اول دینی مانند قرآن و تفسیر آن، حدیث و شرح آن، فقه و مبانی اجتهاد، تاریخ صدر اسلام (از زمان ظهور اسلام تا ابتدای غیبت کبری) و دوره شکوفایی تمدن اسلامی (دوره آغاز غیبت کبری تا دوران معاصر). با بررسی جامع و تطبیقیِ این متون در کنار تحلیلِ فنی و اجتهادی به شبکه و سیستم کاملی از شهرسازی و معماری اسلامی می‌رسیم که قابل اجرا و عملیاتی است. به ویژه این‌که گذار از بُعدِ فردی به ابعاد اجتماعی و تمدنیِ احکام و معارف متعالی و انسان‌سازِ اسلام در این تحقیق به طور کامل و دقیق پیگیری شده است.

پژوهشگران این حوزه که غالباً هم مستشرقان یا مقلّدان بی‌چون و چرای آنان بوده‌اند، نگاه‌های متفاوتی به رابطه معماری دوره اسلامی با اسلام دارند که می‌توان مهم‌ترین نگرش‌ها را در محورهای زیر خلاصه کرد:

1. بسیاری از پژوهشگران این عرصه به اسلامیت محتوایی آن اعتقادی ندارند و قائلند که اسلام هیچ حرفی در این مسائل ندارد و آن‌چه که شاهد آن هستیم، فقط آثار خلاقیت و مهارت غیر قابل وصف مسلمانان است.

2. عده‌ای نیز بر این نظر رفته‌اند که چون اسلام در این زمینه سخنی ندارد ولی پیام‌آور فرهنگی کامل برای عمل و رفتار مؤمنانه برای مسلمانان بوده است، فرهنگ و رفتار مؤمنانه مسلمانان از طرفی و آموزه‌های معنوی و احکام عملی اسلام از سوی دیگر در ساخت وساز بناها تأثیر گذاشته و ساختاری متفاوت از سبک‌های معماری و شهرسازی دیگر تمدن‌ها به وجود آورده است.

۳۷۵ مسجد و نماز خانه بین‌راهی در کشور در دست ساخت

خبرگزاری شبستان: دبیر ستاد اقامه نماز وزارت راه و شهرسازی با اشاره به ساخت ۳۷۵ مسجد و نمازخانه بین راهی در کشور، گفت: با ساخت این تعداد، مساجد ونمازخانه های بین راهی به بیش از سه هزار باب افزایش می یابد.

گزاره‌های معماری و شهرسازی اسلامی ظرفیت تمدن سازی دارد

 

عضو هیأت علمی پژوهشگاه جامعه المصطفی گفت: در متون و آموزهای دین اسلام گزارهای تمدن‌ساز فراوانی پیرامون بحث معماری و شهرسازی وجود دارد که برای برون رفت از وضعیت کنونی معماری و شهرسازی جامعه ما کارآمد است.

 

اشاره: بررسی و مطالعه تاریخ پر افتخار اسلام و دانش‌های مسلمانان نشان دهنده این است که پیامبر عظیم الشأن اسلام و اهل بیت مطهّر ایشان (ع) درباره ابعاد مختلف حوزه معماری و شهرسازی دستورات و راه‌کارهایی را متذکر شده‌اند تا مسلمانان را به شهر امن و طیّب اسلامی رهنمون سازند. به ویژه پیامبر اکرم (ص) که در ساخت شهر با مؤلفه‌ها و مطلوبیت‌های اسلامی گام‌هایی برداشته بودند؛ مانند این که پیامبر ابتدا مسجد النبی را ساخته و سپس سایر بناها اعم از خانه و بازار را پیرامون آن با محوریّت و مرکزیّت مسجد بنا نموده است، ایشان در توسعه مسجد النبی و اطراف آن نظارت داشته و دستورالعمل‌های مناسب معمارانه را به اصحاب خویش ارائه نموده است. از این رو خبرنگار خبرگزاری رسا به سراغ حجت الاسلام والمسلمین حسن یوسف‌زاده، عضو هیأت علمی پژوهشگاه جامعه المصطفی العالمیه رفته تا با وی که در زمینه معماری اسلامی پژوهش‌های وسیع و تألیفاتی داشته است درباره معماری و شهرسازی اسلامی به گفت‌و‌گو بنشینیم.

رسا_ آیا دین اسلام در مورد معماری و شهرسازی آموزه‌هایی دارد؟

پاسخ این سئوال روشن‌تر از آن است که ما دوباره به این نوع سئوالات برگردیم، زیرا در زمینه اصل معماری و شهرسازی در دین اسلام توسط برخی بزرگان، محققین و پژوهشگران فعالیت‌هایی صورت گرفته است، آثاری تولید شده است و  مجامع علمی این را قبول کرده‌اند که آموزه‌های اسلامی مشحون از گزاره‌هایی است که ناظر به حوزه شهرسازی و معماری است.

بنابراین بحث این که آیا دین اسلام راجع به شهرسازی و معماری بحث، گزاره یا آموزه‌ای دارد، تتبعات نشان داده است که بله در دین اسلام توسط معصومین گزاره‌ها، نکات و مفاهیمی وجود دارد؛ از این‌رو پاسخ سئوال کاملاً روشن است

رسا - آیا آموزه‌ها و متون دین اسلام مباحث مربوط به معماری و شهرسازی را به صورت صریح و شفاف بیان کرده‌اند و یا غیر صریح و در لابه‌لای آثار و گزاره‌های دیگر؟

گزاره‌ها و آموزه‌های دینی ورود جدی به مباحث شهرسازی و معماری اسلامی داشته‌اند. در این باره مقدمه‌ای عرض می‌کنم و آن این است که برای ورود به هر بحثی و یا برای بررسی هر پدیده و موضوعی باید سه سطح از نگاه اسلامی را در نظر گرفت؛ سطح فلسفی و تا حدودی کلامی، سطح ارزشی اخلاقی و سطح فقهی و هنجاری.

اگر این سه سطح مراعات شوند و با نگاه به این سه سطح به سراغ آموزه‌های دینی رفت قطعاً بسیاری از مباحث برایمان روشن می‌شود مطالبی که اگر این نگاه منظومه‌ای را نداشته باشیم از آن‌ها غافل می‌شویم و یا اصلاً به آن‌ها دسترسی پیدا نمی‌کنیم.