با همکاری مردم محلی کرمانشاه و یک گروه داوطلب از دانشجویان معماری دانشگاه های تهران کپرهایی حتی بهتر از کانکس برای سکونت موقت زلزله زدگان ساخته شده.کل این سازه در 4 روز و با هزینه کمتر از 500 هزار تومان ساخته می‌شود.
ایران آنلاین /مژگان جمشیدی: از همان نخستین روزهایی که زلزله 7.3 ریشتری، بخش‌های وسیعی از کرمانشاه را لرزاند و بسیاری از مردم را بی‌خانمان کرد، برخی روستاییان، بی‌آنکه منتظر کمک‌های امدادی و چادر باشند خودشان دست به کار شدند تا سقفی موقت برای مصون ماندن از سرما برای خود ایجاد کنند. در قصر شیرین زنان روستایی با بهره‌گیری از دانش و سنت بومی، نی‌های اطراف رودخانه «الوند» را می‌چیدند و با اتصال و بافتن آنها به هم، کپرهای استوانه‌ای شکلی را ایجاد می‌کردند که با پلاستیک پوشیده می‌شد. کپرهای ساخته شده که در اصطلاح محلی به آنها زیج گفته می‌شود و تا این زمان محافظ چندان خوبی در برابر سرما و باران نبود اما حالا با همکاری یک گروه داوطلب از فارغ التحصیلان و دانشجویان معماری دانشگاه های تهران و بکارگیری یک روش ابداعی در مقاوم‌سازی کپرها به اقامتگاه هایی حتی بهتر از کانکس برای سکونت موقت زلزله زدگان روستایی تبدیل شده است.
محمد محمدحسینی، فارغ التحصیل رشته معماری از دانشگاه هنر که در عملیات مقاوم‌سازی کپرها شرکت داشته در گفت‌و‌گو با ایران گفت: حدود دو هفته قبل به منظور کمک به ساخت سرپناه موقت برای زلزله زدگان با همراهی آقای دکتر رئیسی از دانشگاه شهید بهشتی و دوستان معمار دیگر از جمله خانم مرادی و آقای جواهری وارد منطقه شدیم. ما قبلاً در زمان زلزله ورزقان هم تجربه ساخت سازه‌ای به نام ابرخشت برای اسکان موقت زلزله زدگان در ورزقان را داشتیم و با همین ذهنیت به کرمانشاه رفتیم اما با بازدیدی که از اسلام آباد غرب و کرند تا سرپل ذهاب و روستاهای سمت ثلاث باباجانی و ارتفاعات دالاهو و همچنین اِزگِله و بخش‌های اطرافش داشتیم متوجه شدیم در اینجا مردم خودشان با استفاده از نی‌های روییده شده در حاشیه رودخانه‌ها در حال ساخت نوعی کپر سنتی هستند.
ظاهراً بسیاری از مردم این روش را بلد بودند به خصوص خانم‌ها که ابتدا نی‌ها را در زمین می‌کاشتند و بعد رشته‌های فرعی را از بالا به هم گره و بافت می‌زدند و سپس روی این کپرها که حالت نیمه استوانه‌ای داشت کیسه پلاستیکی می‌کشیدند. ولی این سازه مقاومت زیادی در برابر باد و باران و سرما ندارد بنابراین فکر کردیم کپرها را مقاوم‌سازی کنیم. کار را از روستای «دنگی کاکاعبداله» شروع کردیم. در ابتدا به سراغ افرادی رفتیم که خودشان درصدد ساخت این کپرها با نی بودند که از مشارکت خودشان هم استفاده کنیم. برای مقاوم‌سازی از همان ابتدای کار پی‌ریزی انجام دادیم یعنی نی‌ها را در داخل زمین و گودال هایی که کنده می‌شد قرار داده و با سنگ و خاک محکم کردیم.
او افزود: بعد از ساخت کپر با تأمین مقداری گچ و خاک، سازه را محکم‌تر کردیم به گونه‌ای که هم در برابر سرما و آب و حریق عایق شود. برای این کار ابتدا دور نی‌ها با فاصله 60 سانتی متر از هم یک لایه چند سانتی متری گچ زنده گرفتیم تا قوس‌ها کاملاً محکم شود، در واقع نی‌ها حکم میلگرد و گچ هم حکم بتون را داشت، بنابراین شرایط به گونه‌ای شد که هر قوس بتواند وزن زیادی را تحمل کند. سپس روی این سازه را با مخلوطی از گچ و خاک پوشاندیم که برای پیوستگی این لایه گچ اندود، از رابیتس یا توری یا بافتن نی‌ها در زیر کار استفاده کردیم. برای ایجاد عایق رطوبتی هم از کاهگل استفاده کردیم. کل این سازه در 4 روز و با هزینه‌ای کمتر از 500 هزار تومان ساخته می‌شود.
او افزود: مشابه این سازه را در روستای کوئیک هم به تعداد سه تا کپر ایجاد کردیم و تلاش کردیم این شیوه مقاوم‌سازی را به مردم آموزش دهیم تا اگر کانکسی در اختیار نداشتند از این سازه به عنوان اسکان موقت استفاده کنند. البته مردم بیشتر دنبال کانکس هستند چون از نظر آنها دو سه میلیون تومان می‌ارزد. در حالیکه کانکس اگر وسیله گرمایشی نداشته باشد غیر قابل اسکان و بسیار سرد است، اما کپرها با معماری بومی و سنتی خودشان سازگارتر است و در صورت نگهداری شاید تا 10 سال هم بماند و بعدها می‌توانند وقتی خانه هایشان را ساختند از این بنا به عنوان اقامتگاه بوم گردی و یا انباری و یا محل نگهداری دام شان استفاده مجدد هم بکنند.
فرامرز پارسی، معمار و کارشناس مرمت ابنیه و بافت‌های شهری و روستایی نیز در گفت‌و‌گو با «ایران» درباره این سازه می‌گوید: این روش ابداعی که توسط تعدادی از دانشجویان و فارغ التحصیلان معماری در مناطق زلزله زده برای اسکان موقت شروع شده کار واقعاً جالبی است و باید به این گروه احسنت گفت. اما نمی‌دانم آیا مردم چنین سازه‌ای را می‌پذیرند یا ترجیح می‌دهند در کانکس باشند.
فرامرز پارسی که با گذشت 35 سال بعد از زلزله طبس، موفق شده یکی از روستاهای تاریخی منطقه به نام اصفهک را با کمک مردم محلی و همکاری یک تیم از معماران بازسازی و به یک روستای گردشگری شناخته شده در کشور تبدیل کند، درباره نحوه بازسازی روستاهای زلزله زده و اینکه چطور می‌توان کاری کرد که روستاهای کرمانشاه به شیوه مناسب بازسازی شوند می‌گوید: در چند روز اخیر گروه های زیادی به سراغ من آمدند و من توصیه‌ای که به اغلب این دوستان و گروه ها داشتم این بود که زیاد روی اسکان موقت تمرکز نکنند چون اسکان موقت، عموما تا 45 روز توسط دولت انجام می‌شود و بهتر است گروه ها و افرادی که مبالغی هم جمع‌آوری کرده‌اند این پول ها را صرف یک اسکان دائمی و درست و اصولی کنند.
ما می‌توانیم این اتفاق نامبارک زلزله را به یک فرصت تبدیل کنیم و رویکردمان را به سمت اسکان مردم با یک سازه مقاوم به زلزله و با بهره‌گیری از یک الگوی بومی و سازگار با اقلیم و فرهنگ منطقه بویژه در روستاها به کارببریم. باید از ساخت خانه‌های یک شکل در تمامی روستاها خودداری شود. چون اگر قرار باشد خانه‌هایی شبیه شهرها بسازیم، عملا ارتباط روستاییان را با گذشته و فرهنگ شان قطع کردیم در این صورت آنها ترجیح می‌دهند به شهرها مهاجرت کنند.
این مهندس معمار خاطرنشان کرد: بهتر است یک روستا را انتخاب کنیم و ابتدا مطالعه‌ای در خصوص کالبد روستا، تکنیک ساخت خانه، زیبایی شناسی، اقلیم منطقه، نوع معیشت مردم و فرهنگ منطقه داشته باشیم و سپس با توجه به پتانسیل بالایی که اغلب مناطق غربی ایران در حوزه گردشگری دارند ساخت و ساز را هدفمند جلو ببریم. بازسازی نباید به گونه‌ای باشد که انسجام فرهنگی و زیبایی شناسی و پتانسیل‌های گردشگری منطقه را خدشه دار کند. حتی من پیشنهاد می‌کنم به موازات بازسازی روستا با کمک اهل فن روی صنایع دستی، معیشت و ساختار فرهنگی و سنت‌های بومی هم کار شود.
او افزود: ما باید در عین حال که برای ساخت خانه‌های روستاییان تلاش می‌کنیم به مردم مرتبا متذکر شویم که آیین و سنن و معماری و فرهنگ کهن شان ارزشمند است تا به این خودباوری برسند. درست مانند کاری که ما در روستای تاریخی اصفهک کردیم. البته ما 35 سال بعد از زلزله طبس خیلی اتفاقی به اصفهک رفتیم. این روستا بعد از زلزله متروکه و خالی از سکنه شده و بازماندگان در خانه‌هایی که جهت اسکان موقت احداث شده بود، مستقر شده و بعدها به بخش نوساز که سبکی متفاوت از الگوی بومی داشت، نقل مکان کرده بودند. با متروکه شدن روستای تاریخی، حتی فرآیند فرسایش و تخریب آن که در معرض عوامل طبیعی و انسانی قرار داشت، شدت یافته، به گونه‌ای که در بازه‌ای ٣٥ ساله تأثیر فرسایش بر ابنیه خشتی روستا، به مراتب بیشتر از تخریب ناشی از زمین لرزه شده بود.
او افزود: تا اینکه ایده مرمت بافت قدیمی ابتدا در ذهن جوانان روستا، شکل گرفت و ما نیز از چهارسال پیش کار مرمت و مقاوم‌سازی بناهای تخریب شده را شروع کردیم و امروز اصفهک به یک جاذبه گردشگری در دل کویر تبدیل شده است. ما به مردم خودباوری دادیم که این غذا، لباس، معماری سنتی و جشن ها و سنت‌ها ارزشمند است. از این رو نباید بازسازی آتی روستاهای کرمانشاه با تغییر اصول زیبایی شناسی و معماری سنتی شان باشد. درست است زلزله آسیب‌هایی داشته اما گاهی آسیب‌های ناشی از انقطاع فرهنگی مردم با گذشته شان بیشتر از زلزله‌ها و حتی خطرناک‌تر است چون متأسفانه در بیشتر مواقع در جریان بازسازی، داشته‌های فرهنگی مردم دفن می‌شود و امیدوارم به این نکات توجه شود.
