از چالش معماری شهری تا تغییر سبک بازی‌های کودکان / شادی کودکان در لگوی آپارتمان

 

با مرور تغییر سبک معماری امروز می‌فهمیم که این تغییرات، تأثیر عمیقی بر فرهنگ خانواده‌های ایرانی گذاشته است.

به گزارش خبرگزاری فارس از تبریز، مسکن یکی از نیازهای اساسی بشر در هر جامعه‌ای به شمار می‌رود، محیطی که در آن ، حریم خصوصی معنا و مفهوم پیدا می‌کند و انسان بسیاری از عمر خود را در آن می‌گذراند.

به طور تقریبی بیش از نیمی از عمر انسان در مسکن و سکونتگاه طی می‌شود و قائدتا چنین محیطی نقش مهمی در نوع و سبک زندگی ایفا می‌کند.

پس از دوران مشروطه، شهرهای ایران بر اساس الگوهای غربی شکل گرفته و الگوهای غربی را برای توسعه‌ شهری انتخاب می‌کردند و توجهی به نیازهای فرهنگی و بومی ایرانی اسلامی مردم نداشتند.

این معضل تا به امروز هم هنوز پابرجاست، حال وقت آن رسیده است تا شیوه‌های مدیریتی اسلامی در شهرهای کشور از جمله تبریز توسط مدیران شهری پیاده شود.

با مرور تغییر سبک معماری امروز می‌فهمیم که این تغییرات، تأثیر عمیقی بر فرهنگ خانواده‌های ایرانی گذاشته است. در گذشته‌‌ها که چندان دور هم نیست خانه، محل گفت و‌گو، دورهم‌نشینی، برگزاری مراسم‌ عمومی، هیات‌های عزاداری ماه محرم بود اما حال به محلی تبدیل شده که اعضای خانواده بعد از گذراندن یک روز کاری فقط به استراحت در آن می‌پردازند و دیگر حال و هوای گذشته‌ها در آن نیست.

در جامعه امروزی و با رواج قارچ‌گونه آپارتمان‌ها، کودکان نیز همانند گذشته فرصت بازی و تحرک ندارند امروزه کودکان را در حال بازی با تبلت‌های سرد و بی روح می‌بینیم که آنان را سمت فضاهای مجازی سوق می‌دهد و کودکان را به آسانی به تسخیر خود درآورده است، با همین منوال که پیش رود جامعه با نسلی بدون استقلال روبه‌رو می‌شود که قادر به شناساندن هویت شخصی خود نمی‌باشد.

در بناهای امروزی دیگر خبری از حیاط بزرگ برای تفریح و بازی کودکان و حتی ساعتی برای دورهم بودن در هوای آزاد نیست. عطر خوش خاک و آجر، نقش و نگار ساده و دل‌نشین خانه‌های قدیمی، طرح نام خدا بر سردر خانه‌ها، یادگار دوستی‌ها و رفاقت‌های دورانی است که متأسفانه در زمان حال ذره‌ای از آن باقی نمانده است. حال کودکان در فضاهایی بسته، معروف به چهار دیواری محبوس گشته‌اند.

 

آپارتمان‌نشینی و محبوس شدن کودکان در فضای خانه

امروزه هر کودک برای خود حریمی دارد که گاهی حتی کسی اجازه‌ی ورود به این حریم را ندارد، کودکان امروز پرخاشگری و مشغول شدن با اسباب‌بازی‌ها و تبلت‌های بی‌روح را با خود به همراه دارند‌. اگر از دنیای کودکان دیروز تا دنیای متنوع امروز گذر کنیم، بازی‌های کودکان نیز همچون سایر جنبه‌های زندگی، دچار تغییرات و تحولات اساسی گشته است.

زمانی که پیشرفت تکنولوژی بر زندگی آدمی سایه می‌افکند بالطبع همه چیز ناخودآگاه رنگ می‌بازد.

بازی‌ کودکان ایام گذشته همچون خاله‌بازی، قایم‌باشک، تیله‌بازی و لی لی، دیگر قدیمی شده چرا که امروزه کودکان بیشتر با بازی‌های رایانه‌ای، تبلت و آخرین مدل‌های اسباب بازی خو گرفته‌اند.

گروس، شاید نخستین نظریه‌پرداز درباره‌ بازی باشد که در سال ۱۸۹۸، مشاهداتش را از بازی‌های انسان و متأثر از نظریه تکاملی داروین منتشر ساخت.

او معتقد بود بازی‌ انسان از بازی حیوانات دیگر پیچیده‌تر است، بازی را دارای ارزش انطباقی می‌داند و می‌گوید بازی به کودکان فرصت می‌دهد که فعالیت‌های بزرگسالان را تمرین کنند.

پیاژه، به این نکته اشاره می‌کند: بازی اساساً یکی ساختن واقعیت با خود است اگر بتوانیم بازی کودک را درک کنیم، مسلماً قادر خواهیم بود که افکار و عواطف آنها را بشناسیم. بازی وسیله‌ خوبی برای درمانگر است، برای درک بیشتر دنیای کودک.

بازی، جزیی تفکیک‌ناپذیر از زندگی کودکان است، کودکان بیش از هر امر دیگر، بیشتر وقت خود را به بازی کردن اختصاص می‌دهند، درست است که بازی به عنوان بخشی از زندگی کودکان شناخته شده اما اغلب خانواده‌ها کمتر به نقش آن پی برده‌اند.

دیگر خبری از شور و شعف بازی‌های کودکانه‌ ایام قدیم نیست، در این دوران خیلی چیزها به سادگی رنگ عوض کرده است که برگرداندن آنها کار چندان ساده‌ای نمی‌باشد.

در گذشته سبک ساخت و احداث منازل به‌گونه‌ای بود که تمام اعضای خانواده حتی همسایه‌ها از احوالات یک‌دیگر مطلع بودند اما امروزه انفکاک اتاق‌ها، گسسته شدن روابط در خانواده به صورت بارزی خود را نشان دهد. 

حال روال این شده که خانه‌هایی که قدمت چند ساله دارند را می‌کوبند و به جایش ساختمان‌هایی بلند بنا می‌کنند و با گذاشتن نامی بر ساختمان آن را نگین کوچه پس کوچه‌های شهر می‌سازند.

اما برای آشنایی هر چه بیشتر با فواید بازی‌های کودکان و به حداقل رساندن آسیب‌های این سبک زندگی موضوعی است که سراغش را از نسرین زمانی، روان‌شناس بالینی گرفتیم.

تأثیر عمیق  بازی بر رشد اجتماعی و ذهنی کودکان

نسرین زمانی، روان‌شناس بالینی در گفت‌وگو با گزارشگر فارس، ضمن اشاره به اینکه بازی می‌تواند تاثیر عمیقی بر رشد اجتماعی و ذهنی کودکان داشته باشد، خاطرنشان کرد: بازی‌ها می‌تواند تاثیر عمیقی بر رشد اجتماعی، ذهنی و تعاملات کودکان با اطرافیان‌ داشته و از طریق بازی، قواعد زندگی و رقابت با دیگران را آموخته و تمرین می‌کند همچنین بازی‌های دوران کودکی کمک به جلوگیری از چاقی کرده و اعتماد به نفس کودک را حفظ می‌کند.

ارزش بازی‌های کودکانه را دست کم نگیرید

وی ادامه داد: از جمله یادگیری‌هایی که کودکان حین بازی فرامی‌گیرند، می‌توان به  یادگیری‌های شناختی، اجتماعی و فردی رشد دایره لغات، یادگیری ذهنی، ابتکاری و خلاقیت اشاره کرد.

زمانی گفت: کودکان از طریق بازی مهارت های شناختی خود را گسترش می‌دهند مانند حل مسئله یا مهارت‌های ریاضی، وقتی نمود می‌کنند که صاحب یک فروشگاه مواد غذایی هستند، از طریق بازی، توانایی‌های فیزیکی خود را تقویت می‌کنند مانند حفظ تعادل بدن و یاد گرفتن  واژگان جدید. مهارت‌های اجتماعی را در خود تقویت می‌کنند مثل وقتی که بازی دزد و ‌پلیس را انجام می‌دهند.

بازی یک عادت سالم و کاهش دهنده‌ استرس

 این روان‌شناس بالینی با تأکید بر اینکه بازی به کودکان کمک می‌کند تا بدنی قوی و سالم داشته باشند و بهتر رشد کنند و علاوه بر این ‌کودکانی که بیشتر بازی می‌کنند، کمتر دچار چاقی و اضافه وزن می‌شوند، افزود:  بازی به کودکان کمک می‌کند تا رشد عاطفی بهتری داشته ‌باشند.

زمانی تاکید کرد: بازی برای کودک،کاری لذت بخش بوده یک خروجی ایده‌آل برای اضطراب و استرس او فراهم می‌کند. به عنوان پدر و مادر، شما بزرگترین حامی کودکان در یادگیری هستید، بنابراین شما باید مطمئن شوید که کودک بیشتر ساعات روز را به بازی می پردازد تا مهارت‌های شناختی، زبانی، فیزیکی، اجتماعی و عاطفی‌اش رشد پیدا کند.

بازی و یادگیری دست در دست هم هستند

 وی تصریح کرد: بازی و یادگیری، فعالیت‌هایی جداگانه نیستند بلکه در هم تنیده‌اند. در واقع بازی، آزمایشگاه کودک است که با آن دنیا را محک می‌زند، خاطرات خود را از زمان‌هایی که توی حیاط یا پارک و طبیعت و… بازی می‌کردید به یاد می‌آورید؟ چطور اطراف خانه را کشف می‌کردید، با هم‌سن و سالانتان خاک بازی می‌کردید و…، خب حالا زمانش رسیده که این خاطرات را برای کودک‌تان هم بسازید.

زمانی گفت: سعی نکنید که برای بازی کودک قانون خاصی بتراشید یا نظم و ساختار خاصی به آن بدهید. فقط کافی است زمان مناسب را برایش فراهم کرده و بگذارید خودش بازی را شروع کند. مطمئن باشید غریزه‌اش او را به درستی در مسیر بازی پیش می‌برد.

کمک به شکل‌‌گیری شخصیت کودک

زمانی در پاسخ به این سوال که اوج تقلید کودکان در چه سنینی هست، پاسخ داد: در هفت یا هشت ماهگی تقلید صدای مادر توسط کودک کاملاً ملموس است. از بچه‌گانه صحبت کردن با او پرهیز کنید. کلمات را به صورت واضح و درست به کار ببرید. با نگاه مستقیم با او صحبت کنید، بازی با کلمات ساده و تکرار آن را با او انجام دهید. مثل مامان، سلام…

وی افزود: پسرها در سنین بالاتر تمایل دارند با جعبه ابزار پدر بازی کنند و رفتار او را تقلید کنند و دخترها مشغول آشپزی برای مهمان‌هایشان می‌شوند و به دنبال رسیدن به شناخت درست، از شباهت‌های جنسیتی خود با پدر و مادرشان هستند.

زمانی گفت:کودک سعی می‌کند این ویژگی‌های شخصیتی را درونی کند تا برای پذیرفتن نقش خود در زندگی واقعی آماده شود. این تقلید نه تنها نگران‌کننده نیست بلکه کمک بزرگی به شکل‌گیری شخصیت کودک می‌کند و جزو روند رشدی او محسوب می‌شود.

آموزش دادن مسائل اخلاقی و اجتماعی توسط والدین در قالب بازی

وی با تأکید بر نقش والدین اذعان داشت : والدین با شرکت در بازی کودکان، آنها را بهتر می‌شناسند و از فرزندان خود یاد می‌گیرند و یادگیری آنها را تسهیل می‌کنند. بازی، خستگی ملال کارهای جدی زندگی را از آنها دور می‌کند و با مشارکت خود علاوه بر اینکه به شادابی و نشاط بازی می‌افزآیند، مسائل اخلاقی و اجتماعی را در قالب بازی می توانند آموزش دهند.

زمانی گفت: بازی والدین با کودک نباید او را با همسالان و روابط با دوستانش محروم سازد. میزان شناختی که والدین از رشد کودک دارند، می‌تواند در پذیرش تخیل کودک و تعدیل انتظاراتش و در نتیجه لذت‌بخش‌تر شدن بازی کمک کند.

 

برعهده گرفتن نقش دیگران

این روان‌شناس بالینی تصریح کرد: از بُعد رشد اجتماعی، تعامل در بازی با دیگر کودکان، کودک را قادر می‌سازد تا تصورش را از خود و دیگران به صورت عام رشد دهد.در بازی‌های گروهی که دارای مقررات و قواعد است، بازیکن باید نقش دیگر بازیکنان را بداند همچنین باید توانایی «برعهده گرفتن نقش دیگران» را در خود رشد و توسعه دهد تا از طریق پیش‌بینی آن چه در آینده اتفاق خواهد افتاد، بتواند رفتار خود را با آن سازگار کند.

وی گفت:کودک شروع به ارزیابی توانایی‌های خود در مقابل دیگران می‌کند و هویت یا تصور از خود را بهبود می‌بخشد. از طریق بازی کردن نقش‌های مختلف بزرگسالان ، مقررات اجتماعی و معیارهایی که رفتار بازیگر را تنظیم می‌کند، می‌آموزد.

همانند سازی با بزرگسالان و رشد تقویت سیستم عصبی

 زمانی با اشاره براینکه  کودک در بازی با سایر کودکان، چگونگی ایجاد ارتباط با آنان را یاد می‌گیرد، دیگران را بهتر می‌شناسد و از خود نیز شناخت بهتری پیدا می‌کند، ادامه داد: بازی، عواطف و احساسات کودک را بیدار می‌کند، در تقویت جسم و روح او تأثیر زیادی داشته و او را به سوی زندگی اجتماعی و قبول مسوولیت‌ها راهنمایی می‌کند.

وی گفت: کودک با بعضی از بازی‌ها، مانند لباس پوشاندن به عروسک، غذا پختن، رنگ‌آمیزی عکس‌ها، جواب دادن به تلفن و... به تمرین نقش خود و مسوولیت‌ها در بزرگسالی مشغول می‌شود، موجب ارتباط کودک با محیط بیرون می‌شود و دنیای اجتماعی او را گسترش می‌دهد. همکاری و مشارکت کودک توسعه می‌یابد؛ با رعایت اصول و مقررات آشنا می‌شود.

زمانی ادامه داد:کودک همانندسازی با بزرگسالان را می‌آموزد؛ با مفهوم سلسله مراتب آشنا شده و آن را رعایت می‌کند؛ رقابت را می‌آموزد و شکست را به طور واقعی تجربه می‌کند؛ قدرت ابراز وجود پیدا می‌کند و از ترس و خجالت بیهوده رها می‌شود.

وی تاکید کرد:کودک با بازی، حمایت از افراد ضعیف را می‌آموزد؛ به خصوص بازی جسمانی که سبب چالاکی و افزایش مهارت حرکتی و رشد تقویت سیستم عصبی کودک می‌شود.

 

تقویت رشد اجتماعی و تمرین زندگی آینده از طریق بازی

زمانی افزود: کودکان با تمرین زندگی آینده از طریق بازی و فراگیری روابط انسانی، اجتماعی و همکاری در گروه‌های بازی می‌توانند رشد اجتماعی خود را تقویت کنند. رشد اخلاقی و معنوی به صورت پای‌بندی به نظم و مقررات، رعایت حقوق دیگران، کمک به دیگران، خیرخواهی و لذت بردن از خدمت به دیگران، از دیگر آثار بازی در کودکان است.

وی گفت:کودکان در سنین کم بازی‌های انفرادی را بیشتر مورد توجه قرار می‌دهند و حضور والدین را در این بازی‌ها مهم می‌دانند، در حالی که با افزایش سن کودک، بازی‌ها به شکل گروهی، قاعده‌دار و همراه با نظم و احترام به حقوق دیگران انجام می‌شود.

برای لمس بیشتر و شنیدن صحبت‌های والدینی که طعم این معضل را کمابیش چشیده‌اند، به سراغ یکی از والدین کودکانی رفتیم تا صحبت‌های آنان را نیز بشنویم.

پیشرفت علم و تکنولوژی خوب است اما نه به هر قیمتی

 افسانه، یکی از والدین کودکانی است که با سکونت در آپارتمان‌نشینی بهتر از سایر والدین می‌تواند به ما پاسخ دهد.

وی مادر دو فرزند دختر ۱۴ ساله و یک فرزند پسر ۳ ساله است. وقتی از آپارتمان‌نشینی و برخی مشکلات از جمله محبوس کردن کودکان در این فضا سخن کردیم، سر صحبت باز شد و گفت: دخترم به اقتضای سنی که دارد تقریباً کمتر با این مشکل روبه‌روست و با بازگشایی مدارس، سرگرم درس و کتاب شده اما پسرم بیشتر با این مشکل روبه‌روست، امروزه هم که بیشتر کودکان عادت به بازی با تبلت و کامپیوتر دارند و به سختی می‌توان آنها را جدا ساخت. 

وی می‌افزاید: پیشرفت علم و تکنولوژی خوب است اما نه به هر قیمتی، با مقایسه‌ی زمان گذشته با حال که اکثر بچه‌ها با بازی در حیاط خانه‌ها و بازی‌های سالم، تحرک می‌کردند و انرژی‌های خود را تخلیه می‌ساختند اما حال در کنج منازل همچون زندانی هستند که فقط محکوم به بازی با تبلت‌ها گشته‌اند نه تنها من بلکه سایر والدین نیز به بازی فرزندانمان با تبلت رضایت داده‌ایم.

کودکان ما چیزی جز تبلت و رویا ساختن با شخصیت‌های کارتونی چاره‌ای ندارد

معصومه یکی دیگر از والدینی است که در یکی از آپارتمان‌های کلان‌شهر تبریز سکونت دارد که در این خصوص در گفت‌وگو با گزارشگر فارس افزود: اگر آپارتمان‌نشینی مزیت‌هایی داشته باشد قطعاً مضراتی نیز به همراه دارد.

وی تاکید کرد: قطعاً یکی از مضراتی که دودش بیشتر به چشم فرزندانمان می‌رود، محدود شدن به محیط آپارتمان است. در ایام قدیم بیشتر منازل حیاط کوچکی داشت که ما نیز در دوران کودکی مشغول بازی در حیاط خانه بودیم اما حال تا چشم کار می‌کند همه جا را کوبیده و ساختمان‌های  بلند  می‌سازند، با این اوضاع هم اغلب مردم محکوم به زندگی در همین آپارتمان‌هایی هستند که کودکان را کنج خانه می‌نشاند.

این مادر تاکید می‌کند: همواره شنیده‌ایم که بازی، شخصیت کودکان را شکل می‌دهد اما حال در دستان کودکان ما چیزی جز تبلت و رویا ساختن با شخصیت‌های کارتونی وجود ندارد.

 

شخصیت بخشیدن به افراد از طریق بازی کردن

امان‌الله قرای‌‌ مقدم، جامعه شناس مطرح کشور در گفت‌وگو با گزارشگر فارس با تأکید بر« نظریه نقش» در جامعه شناسی خاطرنشان کرد: اصولاً همه مردم جهان هنرپیشه هستند و نقش بازی می‌کنند که این نقش بازی کردن و شخصیت‌سازی در همین بازی‌هاست.  

وی گفت: شخصیت هر کس طبق بازی‌هایی که در طول دوران کودکی انجام می‌دهد، شکل گرفته و به آن شخصیت می‌بخشد. این  بازی‌ها به شما شخصیت، ارزش، فرهنگ و راه و رسم زندگی می‌بخشد که شما در طول زندگی با هر نوع آن، آموخته‌اید که چگونه در جامعه‌ی ایران زندگی کنید.

مقدم با اشاره بر اینکه نقش بازی چه به صورت فردی و دسته جمعی بسیار مهم است، ادامه داد: اما یکی از عواملی که در بروز اعتیاد مؤثر است، گروه هم‌سالان و دوستان است.کودکان امروز که هرکدام در دست خود یک گوشی همراه دارند که در نتیجه رفته رفته به سمت تنهایی و جدایی کشیده می‌شوند که این خود موجب روبه رو شدن با مشکلات زیادی از نظر تنهایی در آینده  خواهد شد.

وی گفت: در جوامع صنعتی و به طور کلی جامعه ایران، به دلیل اینکه ارزش و هنجارها کمرنگ شده و از بین رفته‌، این‌گونه مسائل شکل گرفته‌ است.

شکل گرفتن روابط موزائیکی در درون خانواده‌ها

مقدم خاطرنشان کرد: اصولاً در مسئله‌ تئوری بازی، هیچ جامعه‌شناسی نیست که به مسئله بازی توجه نکرده باشد، حتی جامعه شناسان می‌گویند ما اگر یک دلار در این زمینه خرج کنیم، بیش از هزار دلار سود می‌بریم زیرا در جلوگیری از انواع آسیب‌های اجتماعی مؤثر است.

وی گفت: همچنین با شکل گرفتن روابط موزائیکی در درون خانواده‌‌ها، در حال حاضر دیگر خبری از معنویاتی که در درون خانواده‌ها حاکم بود، نیست و افراد از هم بیگانه و تنها شده‌اند که متأسفانه گوشی‌های همراه و چت کردن‌ها، این مسئله را بیشتر تهدید می‌کند.