اقدامات عاجل برای حفظ ایمنی در تهران !
در زمینه ایجاد ایمنی در شهر نخستین اقدامی که در شورای عالی معماری و شهرسازی پیگیری شد، توقف اقداماتی بود که طبق بررسیها بار ناایمنی را سنگین میکرد. نخستین مورد بلند مرتبهسازی بیرویه بود. آمارهای اولیه نشان میدهد حجم بلندمرتبهسازی در معابر کم عرض، بسیار بالاست. ضابطهمند کردن این روند و متوقف کردن آن تا رسیدن به یک ضابطه درست، از اقداماتی بود که در دبیرخانه شورای عالی پیگیری شد.
واقعیت این است که متاسفانه در دهه اخیر به شکل بیرویه از این ظرفیت استفاده شده بود.راهی جز حرکت در جهت برنامههای مصوب نداریم. اتفاقات نامیمونی مثل توسعه حاشیهنشینی یا افزایش تراکم بیرویه و بلندمرتبهسازی، زمانی میافتد که ما از برنامههای مصوب دور میشویم. حرکت برنامهای به معنای ایجاد انضباط شهری است، راهی که میتوانیم در آن افق پیشبینی شده در طرحهایمان را تحقق بخشیم. اگر قرار باشد طرحی را تصویب کنیم و اقداماتمان در جهت خلاف آن باشد،
طبیعی است که خارج از قاعده عمل کردهایم. آمار دقیق و روشنی از تعداد ساختمانهای نا ایمن و میزان ایمنی آن نداریم، اما شکی در این نیست که شهرهای ما در زمینههایی آسیبپذیر هستند. در مناطق حاشیهای، یعنی مناطقی که ابتدا شکل گرفتند و بعد تصمیم گرفتیم به آنها نظم بدهیم، حداقل امکانات کنترل ساختمان را در آنها رعایت نکردیم یا اجرای مقررات ملی ساختمان در زمینه استحکامبخشی ساختمان در آنها رعایت نشده، مشخص است که اگر زلزلهای اتفاق بیفتد، این ساختمانها آسیبپذیرتر خواهند بود.
موضوع ایمنی بناها موضوع مهمی است که ابعاد مختلفی دارد، هم در تک بناها قابل بررسی است و هم در بافتهای آسیبپذیر شهری.بهطور مثال در مناطقی از شهر تراکم افزایش پیدا میکند اما شریانهای شهری به تناسب آن افزایش پیدا نمیکند، مثل مناطقی در ولنجک و منطقه یک تهران که تراکم بهشدت افزایش پیدا کرده، قطعات زمینها هم بزرگ بوده، اما این قطعات زمین به این بزرگی برای خانههای ویلایی طراحی شده است نه ساختمانهایی با تعداد انبوه واحدهای مسکونی.
اگر حادثهای مثل سیل، زلزله و آتشسوزی گسترده در بعضی از این مناطق اتفاق بیفتد، شریانها کشش این حجم از ترافیک جمعیت ساکن در آن را ندارند. کما اینکه شاهد هستیم در بعضی از مناطق شهر که به این شکل تراکم افزایش داشته، وقتی در ساعات پرتردد صبح از منازل به سمت محل کار یا بالعکس در تردد هستند، ترافیک سنگینی در منطقه ایجاد میشود. بیتوجهی به انضباط شهری چنین تبعاتی را به دنبال دارد و ما اگر میخواهیم اقدامی در این رابطه انجام دهیم، راهی جز این نداریم که طبق برنامههای مصوب در شهر عمل کنیم.
وقتی میگوییم حرکت در جهت برنامه، حرکت در جهت برنامههای دینامیک شهرسازی است که دایم تولید مساله میکنند. این برنامهها دایما در حال جستوجو برای پیگیری مسائل شهر هستند.
بهطورمثال سناریوهای حادثه را پیشبینی میکنند، به این ترتیب که اگر در نقاط مختلف شهر اتفاقی از قبیل آتشسوزی و زلزله واقع شود، کدام قسمت شهر آسیبپذیرتر است؟ برای کاهش این آسیب چه تمهیداتی باید داشت؟ این تمهیدات از ایجاد ایستگاه آتشنشانی آغاز میشود، تا جلوگیری از افزایش تراکم بیشتر در مناطقی که کشش ندارند، تا توسعه و ایجاد نفوذ در شبکههای شهری که امکان دسترسی به این مناطق را فراهم کنند، تمام این موارد در قالب برنامه میگنجد. وقتی موضوع ایمنی را در شهر، موضوع محوری قرار میدهیم، با نگاه ایمنی بعضی نقاط شهر آسیبپذیر تلقی میشوند و برای این نقاط باید برنامه در نظر گرفت و طرحهایی مصوب و به مرور این طرحها را اجرایی کرد.
اینکه دقیقا چه اقدامی باید انجام داد بسته به هر مورد میتواند طرح و برنامه متفاوت داشته باشد. در بعضی موارد صرفا باید روی آمادگی و آموزش تمرکز داشت، در بعضی موارد باید با تجهیز بنا یا منطقه وارد عمل شد. اما نکتهای که بسیار اهمیت دارد این است که باید مانع اقداماتی شد که بار ناایمنی شهر را سنگین میکند. بهطور مثال ایجاد تراکم بیرویه در مناطق مسکونی یکی از مواردی است که بار ناایمنی را سنگین میکند و نباید به آن دامن بزنیم.