توضیح نژاد بهرام درباره چرایی عدم نوسازی بافت فرسوده در پایتخت

عضو کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تهران درخصوص وضعیت بافت فرسوده و عدم نوسازی این بافت با وجود ارائه بسته‌های تشویقی تذکر داد.

به گزارش ایسنا، زهرانژاد بهرام در نطق پیش از دستور خود در جلسه امروز شورای شهر تهران، ری و تجریش با بیان اینکه شهر تهران با سابقه ای حدود دویست سال مرکزیت کشور را برعهده گرفته است و بستری از وقایع تلخ و شیرین را از سر گذرانده، گفت: این شهر که خاطرات سیاسی اش در دوره معاصر از انقلاب مشروطیت ، به توپ بسته شدن مجلس شورای ملی ، اشغال و کنفرانس تهران و کودتای 28 مرداد و انقلاب اسلامی را تجربه کرده است اکنون در میان چالشی دیگر از جنسی متفاوت است .

وی افزود: شهر تهران میعادگاه و پناهگاه تجارب متعدد در عرصه مدیریت شهری گشته که هریک از آنها فضاهای متفاوتی را بر این شهر تحمیل ساخته است . مدیریتی که حداقل پس از انقلاب اسلامی طی چهار دهه گذشته بر این شهروجود داشته و کارکردی از جنس کالبد محوری را با اندیشه مدیریت هایی متمسک به نام های جهادی یا مدرن و غیره را با خود یدک کشیده که همه آنها به یکباره ظرفیت زیست انسانی را در شهر با چالش های اساسی روبه رو ساخته است، شهری که با جمعیتی که آن را کلان شهر کرده و در رتبه شهرهای بزرگ تعریف کرده است ، شهری که گستره آن حدود 700 هکتار بوده و نزدیک به 25 درصد تولید ناخالص ملی را در کشور درخود جای داده است.

عضو کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تهران ادامه داد: تهران که اکنون حدود 10 میلیون نفر در آن سکنی گزیده اند بستری برای بروز نگرانی‌ها و دغدغه‌ها شده است. به رغم وجود معابری به نام بزرگراه و اتوبان و ..... و ساختمانهایی بلند و برج هایی از جنس فولاد تصویری خشن و متفاوت از شهر را که قرار است مأمن زندگی انسان باشد را به نمایش گذاشته است. دراین میان وجود برخی چالشهای جدی ایجاد شده در شهر وضعیت را به سوی نگرانی های گسترده و عمیق سوق داده است. از این رو لازم است نکاتی چند مورد توجه قرار گیرد.

نژادبهرام با بیان اینکه آنچه ما را در این مسوولیت قرار داده چیزی به جز اعتماد و خواست مردم برای تغییر نبوده و لازم است در ادای دین به پیمانی که با مردم بستیم پایدار و پایا باشیم و در پیروی از امام و پیشوای بزرگ مان امام حسین (ع) تمام توان خود را بر سر این پیمان ارائه کنیم، گفت: ما آمده ایم که رویه گذشته بر مدیریت شهری را با تغییری از جنس تدبیر و اصلاح عوض کنیم و دراین راه سهم مردم را برای مدیریت شهری در نظر بگیریم و امر به معروف ما و مردم نظارت همیشگی است. بنابراین مدیریت شهری که ما نمایندگانش هستیم بر این باوریم که مردم ناظران همیشگی ما و پشتیبانان هماره ما هستند ،  شهرداری و مدیریت شهری شفاف عینیتش دراین است که مردم در برنامه ریزی و نظارت همیشه حضور داشته باشند .

وی افزود: دو بخشنامه اخیر مدیریت شهری در خصوص هولوگرام ها و کمیسیون های معماری مناطق که با عنایت به ایجاد گشایش بستری برای پیشگیری از تخلف در آینه شفاف سازی و پاسخگویی طراحی شده نخستین گام اثر گذار بر این رویکرد است .شهرداری تهران اصلی ترین چالش ایجاد نگرانی برای شهروندان را با مسدود کردن رفتارهای غیر شفاف و عمل به قانون با این دو بخشنامه مورد تاکید قرار داده است و این مهم است که میثاق ما با مردم را تضمین می کند و مدیریت شهری بر مبنای رویکرد جدید در جهت تسری و تقویت همبستگی و زنده نگه داشتن هویت جمعی است .

نژاد بهرام ادامه داد: همبستگی و همراهی و هویت محلی که به دلیل تغییرات نامتوازن در کالبد شهری دچار چالش جدی شده دامنه زندگی را در شهر با دشواری جدی روبه ساخته است .مدیریت شهری که بر مبنای این مهم برگزیده شده و درفرصت خدمت قرار گرفته ، برای حفظ تعلقات و اعتمادی که سرمایه اجتماعی گرانقدری را در شهر تولید و مبنایی اثر گذار برای همه حرکت های موثر برای بهبود زندگی در شهر است.تلاش می‌کند ،

عضو کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تهران با بیان اینکه آنچه مدیریت شهری در پی آن است، نشر ارزشهای اخلاقی در جامعه است که کالایی کمیاب برای جامعه شهری ما شده است  گفت: آنچه مدیریت شهری جدید در پی آن است پاس داشتن اخلاق است چیزی که پیامبر بزرگوارمان آن را به عنوان مبنای بعثتش بیان کرد .جامعه شهری می تواند اخلاق مدار و مسوولیت پذیر باشد تا با اتکا به این دو بازو فضای زیست شهری را متناسب با انتظارات و نیازها و ظرفیت های بزرگ شکل دهد.

نژاد بهرام اظهار کرد: از این رو با عنایت به این پیش نیاز باور کنیم که شهر در چالش جدی از نظر ایمنی ، محیط زیستی ، کیفیت پایین زندگی ، پایین بودن کیفیت محیطی و ...در حدود 5 درصد از وسعتش است .بافت های آسیب دیده شهری امروز دغدغه ای است که باید برای آن تدارک لازم دیده شود .این بافتها که در صورت کم توجهی بستری از رشد را در خود دارد نیازمند توجهی از جنس الزام است .

وی افزود: دراین میان با نگاهی به رویکرد نوسازی در شهر تهران و کشور به نظر می رسد کارکرد مطلوبی از آنها بر این شهر حادث نشده و این اقدامات نه تنها مشکلات را مرتفع نکرده بلکه ضربه های خاصی را نیز بر این پیکر آسیب دیده وارد ساخته است که نمونه های عینی آن در قاب شهر قابل مشاهده است .

عضو کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تهران ادامه داد: آنگونه که با بررسی روشهای بکار گرفته شده از سوی مدیران شهری برای نوسازی این بافت‌ها مفاهیمی مثل زیست انسانی، بازگشت هویت و سرمایه های اجتماعی و .... با چالشهای جدی روبه روشده است .

نژاد بهرام گفت: تاکید بر قالب کالبد محوری برای نوسازی دراین بافتها تصویری ناهمگون از حیات انسانی – اجتماعی را تبیین کرده است .تصویری که منجر به مهاجرت منفی از برخی محلات و خالی شدن از سکونت و رنگ باختن رونق و حیات شهری در آن شده است.

وی افزود: ناکارآمدی مداخلات مستقیمی که در سه دهه‌ اخیر در این بافت صورت گرفته مؤید این نکته است که بازنگری جدی درباره‌ شکل مواجهه با این چالش شهری الزامی است. تهران بیش از 3200 هکتار بافت فرسوده دارد که بیش از 15 درصد جمعیت شهر را در خود جای داده است که علیرغم تکلیف  بند «د» از تبصره ذیل ماده 171 قانون برنامه 5 ساله پنجم که وزارت راه و شهرسازی و شهرداری ها را به نوسازی سالانه 10 درصد از بافت های فرسوده مکلف کرده است، اما میزان نوسازی انجام شده کماکان با مصوبه قانونی فاصله بسیاری دارد.

عضو کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تهران  ادامه داد: سوال اساسی که وجود دارد این است که چرا با وجود تعلق گرفتن وام 50 میلیونی برای ساخت و 20 میلیونی برای ودیعه به ازای هر واحد مسکونی، اعطای کمک بلاعوض 10 میلیون تومانی برای طراحی نما، صفر کردن هزینه های عوارض متفرقه و بخشودگی جرائم، رایگان کردن هزینه انشعابات، اعطای تراکم 180 درصدی در بافت های فرسوده ، ارائه رایگان خدمات نوسازی توسط دفاتر خدمات نوسازی و برنامه ریزی برای احداث پروژه های محرک توسعه در این قبیل بافت ها، کماکان نرخ نوسازی و بهسازی محیطی با استانداردها فاصله بسیاری دارد؟

نژاد بهرام افزود: از طرف دیگر بودجه 640 میلیارد تومانی پیش بینی شده در بودجه سال 96 دولت که در قیاس با سال های گذشته رشد بسیاری به خود دیده است، کماکان با نیاز واقعی این بافت ها به منابع و تسهیلات فاصله بسیاری دارد. هرچند که از این 640 میلیارد نیز تاکنون تنها حدود 30 درصد تخصیص داده است.

وی اظهار کرد: برخی از تحلیل گران بافت‌های آسیب دیده با تاکید بر افول رونق اقتصادی عامل اصلی بروز چنین بافتهایی را درشهر اینگونه تبیین کرده اند که رونق اقتصادی از آنها رخت بربسته ؛اما این مهم در مقابل نمونه های عینی موجود درشهر موید رد این نظریه است .

عضو کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تهران افزود: از این رو توجه به دو واقعیت مشترک در شرایط این بافت ها قابل تأمل است . ابتدا باید پذیرفت که عامل اصلی و تعیین‌کننده «مردم» هستند و به همین دلیل مداخله‌های مستقیم که مردم را به‌عنوان عامل فعال به کار نمی‌گیرد به شکست می‌انجامد. لذا باید پیش از هر چیز  مردم به این باور سوق داده شوند که فضای زندگی آن‌ها نیازمند توجه است . باور پذیری مردم از یکسو و باورمندی مردم از سوی مدیران شهری از سوی دیگر، قادر است تصویر رونق دوباره بافت‌های آسیب دیده شهر تهران را با نگاه ترمیمی تبیین کند.

نژادبهرام با بیان اینکه اما واقعیت دوم این است که ریشه این شرایط حاصل شده برای بافت در  «عدم تعادل» است، اظهار کرد:  این نقطه حساس و کانونی برای تمامی بافت‌های آسیب دیده است. هر گاه رونق اقتصادی در محدوده کاهش یافته بافت به سوی افول رفته و هر وقت مردم به دلیل کاهش شرایط زیست انسانی ( عدم وجود خدمات هفتگانه شهری و امنیت و ...) از محدوده خارج شدند ، بافت های آسیب دیده شکل گرفته  و گسترش یافته اند .لذا ضروری است در نگاهی دیگر به این معضل شهری نکات زیر مورد توجه قرار گیرد که  پیگیری تصویب لایحه راه اندازی صندوق موضوع بند «خ» از ماده 92 برنامه 5 ساله دوم شهرداری تهران که توسط شهرداری تهیه و به دولت تقدیم شده است و بازنگری در شرح وظایف دفاتر خدمات نوسازی و تفویض اختیار بیشتر به این دفاتر که در سطح محلی به خوبی نسبت به زوایا و ابعاد پنهان و نهان معضلات بافت های آسیب دیده آگاه هستند، ضروری است.

وی اظهار کرد: اما در بسیاری از موارد از قدرت لازم برای به انجام رساندن ایده های خود برخوردار نیستند و همچنین مشوق‌ها و تسهیلات ارائه‌شده از طرف دولت و شهرداری هرچند اقدامی روبه‌جلو است اما به دلیل فقدان پیش بینی بازه زمانی خاص از کارآمدی لازم برخوردار نیست و به همین دلیل اهالی بافت تصمیم خود برای استفاده از تسهیلات و اصلاحات کالبدی را به تعویق می‌اندازند. یکی از تصمیم‌های اصلی و سریع نهادهای حاضر در بافت باید تعیین سقف زمانی و امکان استفاده از این تسهیلات باشد.

 عضو کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تهران با بیان اینکه باید در تمام تصمیم‌های آتی از هرگونه دست‌کاری و مداخله‌ای که تعادل را بر هم می‌زند پرهیز شود، گفت: باید محلاتی که در معرض دست‌کاری قرار گرفتند و دچار عدم تعادل اساسی شده‌اند را شناسایی و شرایط را پایدار کنیم؛ چراکه وضعیت خیابان- پیاده‌راه ۱۷ شهریور نمونه‌ دیگری از اثر مداخله مستقیم نهاد شهری است که موجب آسیب به خیابان و لایه‌های پسین آن شده است . به‌گونه‌ای که هم رونق اقتصادی آن تحت شعاع قرار گرفت و هم سکونت در آن با چالش مواجه شده است و در حال از دست دادن کیفیت زندگی و  مردمی است که به آن تعلق محلی داشتند.

نژادبهرام ادامه داد: نهادهای مداخله‌گر بیرونی چون شهرداری باید با تغییر رویکرد نسبت به تقویت حضور مردم و کاهش هزینه مشارکت مردم فضا را برای نوسازی بر مبنای به سازی محیطی فراهم کنند  و با تمرکز بر مردم ایشان را برای حفظ و ارتقای کیفیت زندگی‌شان اقناع و تشویق نمایند ؛ نهاد شهری می‌تواند با به‌سازی محیطی یا اجرای پروژه‌های محرک توسعه به بازگشت حس تعلق به این بافت ها کمک کند .

وی افزود: بهره گیری از ظرفیت های جهانی برای تسری ادبیات باز آفرینی شهری بستری مناسب برای نگاهی دوباره به بافت های آسیب دیده شهری است ( تاکنون ساکنان بافتهای تاریخی که در برخی موارد نوعی هم پوشانی با بافت های آسیب دیده ( فرسوده ) دارند متقبل هزینه حفظ آنها شده اند بدون انکه بتوانند از مزایای این حفظ برخوردار شوند). ستادهای باز آفرینی شهری که چندی است در سطح شهرداری تهران فعال شده فرصتی است که می‌تواند بستر تغییر نگرش را با تاکید بر مردم نشر دهد.

عضو کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تهران با بیان اینکه توقف رویکردهای تجمیع محورانه به ویژه در سطح 50 ،60 و... پلاک خسارتی جدی بر بدنه بافتهای آسیب دیده است که در صورت کم توجهی قادر است هویت محلات را به نابودی سوق دهد، گفت: حرکت در مسیر تطبیق سطح خدمات دهی در مقیاس محلی به جای مناطق 22 گانه. بدین معنا که معیار سنجش عدالت در شهر تهران از قیاس بین مناطق به سطح محلات برسد. این امر می‌تواند در جهت ایجاد تعادلی همه جانبه در سرانه های خدمات شهری در سطح محلات بسیار راهگشا باشد و به خودی خود در میل مالکان در تداوم به اسکان و نوسازی بافت ها اثرگذار است.

نژاد بهرام در پایان اظهار کرد: در نهایت ضروری است دولت و شهرداری تهران در اقدامی هماهنگ با تجدید نظر جدی بر رویه‌های گذشته و با تاکید بر موارد ذکر شده رویکرد تازه‌ای مبتنی بر بهسازی محیطی را دربافت‌های آسیب دیده دنبال کنند تا ضمن حفظ سکونت بستر نوسازی متکی بر مشارکت مردمی شکل گیرد