جاهای دیدنی یزد | معماری های شگفت انگیز زیباترین شهر خشتی جهان

استان یَزد یکی از استان های وسیع و پهناور ایران است. این استان در مرکز ایران قرار گرفته و از اطراف با استان های اصفهان، خراسان جنوبی، کرمان و فارس همسایه است. در حدود 72,156 کیلومتر مربع وسعت داشته و به تنهایی 37,4 درصد از کل وسعت ایران را در بر می گیرد. در فصول بهار و تاستان، آب و هوای بیش تر مناطق استان، گرم و خشک و در فصول زمستان و پاییز سرد و نسبتاً مرطوب است.

در سفر به یزد بدانید که از جمله استانهای تاریخی و منحصر به فرد و یکی از زیباترین شهرهای خشتی دنیا است که با داشتن جاذبه های زیبا و کم نظیر برای خوشگذرانی در یزد، همه ساله گردشگران و مسافران زیادی را به سوی خود جلب می کند. جاهای دیدنی یزد ویژگی های متنوع طبیعت استان برای گردشگران داخلی و خارجی جالب و جذاب است بطوری که طبیعت چند گونه و کاملا متفاوت، یکی از پرجاذبه ترین جاهای دیدنی یزد به شمار می رود.

از یکسو پهنه های بیابان و تپه های ریگ روان و از دیگر سو و به فاصله نزدیک، ارتفاعات زیبای شیرکوه و ییلاقات سرسبز، دره ها و دامنه های آن و گوناکونی آب و هوا، از جلوه های جذاب برای تفریح و بهره مندی از طبیعت است.

القاب تاریخی استان یزد

شهر یزد و جاهای دیدنی یزد القاب بسیاری را در طول تاریخ به دست آورده که هرکدام دارای بار معنایی بالایی است همچون:«شهر بادگیرها»، «دارالعباده»، «دارالعلم و دارالعمل»، «حسینیه ایران»، «شهر دوچرخه ها»، «شهر شیرینی» ، «شهر قنات و قنوت و قناعت» و «شهر آتش و آفتاب».دومین شهر تاریخی جهان برای خوشگذرانی در یزد ، برترین جاذبه های گردشگری، تاریخی و میراث فرهنگی زیادی دارد که هر کدام از آنها می تواند به تنهایی جاذبه ای منحصر به فرد برای بازدید گردشگران و دوستداران میراث فرهنگی و تاریخ ایران و جهان باشد.

میدان امیرچخماق یزدخلاقیت از نمونه جاهای دیدنی یزد برای خوشگذرانی در یزد ، معماری، طراحی شهری و تکنولوژی و تعامل زمین با طبیعت در یزد این شهر را به سمت جهانی شدن بُرد تا ایران بیست و دومین اثر جهانی خود را ثبت کند.منظر شهر، بادگیرها، گنبدها، گذرها، ساباط ها، تکیه، حسینیه و آب انبارها همگی کمک کرده اند تا یک مجموعه بی نظیر در این نقطه از کشورمان ایجاد شود.

در سفر به یزد شهر تاریخی یزد یکی از نمونه های منحصر بفرد شهرهای کویری ایران می باشد که بر مبنای الگوی ایرانی اسلامی ایجاد شده و حُسن آن میراث ملموس و ناملموس یعنی آئین ها، رفتارها و میراث معنوی برای خوشگذرانی در یزد است که نسبتا حفظ شده اند.

هوای پاک یزد و خط آسمان

همچنین یزد یکی از وسیع ترین شهرهای خشتی و آجری «گِلین» دنیا است که شاهکارهای مهمی مانند مسجد جامع یزد، مجموعه امیر چخماق، قنات ها، آسیاب ها، خانه ها و میادین تاریخی و حسینیه های آن همگی در کنار بافت با ارزشِ آن، یک مجموعه به هم پیوسته را ایجاد کرده اند.تجربیات سنت های فرهنگی از گذشته در یزد ایجاد و پس از آن شکوفا و متعالی شده و با خلاقیت نسل های مختلف سیر تکاملی خود را پی گرفته است، سنت های فرهنگی یزد روی نقاط دیگر هم تاثیرگذار بوده اند، همان طور که از نظر تجاری آن شهر مهمی محسوب شده و با محصولات مهم تولید شده در نقاط دیگر مورد استفاده بوده اند. منظر شهر یزد در سفر به یزد از سوی دیگر نکته مهمی محسوب می شود ،هنوز شهر یزد به نسبت شهرهای دیگر، شهری است که خط آسمان آن محفوظ مانده است. گنبدها، گلدسته ها و بادگیرها از جاهای دیدنی یزد سر جای خود هستند و در واقع یک منظره بدیع و استثنایی را به وجود آورده که خوشبختانه این منظره در حال حاضر محفوظ است.

آتشکده آتش ورهرام

بنای فعلی آتشکده از نمونه جاهای دیدنی یزد در سال 1313 خورشیدی با همت و کمک مالی زرتشتیان یزد و پارسیان هندوستان احداث گردیده که ساختمان آتشکده با معماری زیبایی برگرفته از هنر معماری هخامنشیان در مرکز حیاطی بزرگ و سرسبز و بر بلندی قرار گرفته و برپیشانی عمارت نقش «فروهر» جلوه گر است.اهمیت آتشکده به قدمت آتش درون آن است که گفته شده از حدود 1520 سال پیش تاکنون، فروزان مانده و حفاظت گردیده است. «آتش ورهرام» درون مجری برنجی و در اتاقی مخصوص، در میان ساختمان آتشکده و در سطحی بالاتر از سطح زمین به دوراز باد و باران و تابش خورشید نگهداری می شود.

آب انبار شش بادگیری

برای خوشگذرانی در یزد آب انباری قدیمی با شش بادگیر که در محله تپه یزد قرار گرفته است. این بنا دارای دو ورودی در شمال و جنوب و مخزن است و مخزن آب انبار گنبد تخم مرغی شکلی دارد.این آب انبار 55 پله دارد که بین پله های 25 و 26 آن از بالا، یک هشتی با سنگ فرش آجری قرار دارد و طاق آب انبار بعد از هشتی شروع می شود. از نمونه جاهای دیدنی یزد طاق ضربی خشتی با نمای آجری و سقف بزرگ مخزن آب از ویژگی های مهم این آب انبار است که در سال 1379 هجری قمری به سعی حاجی حسین میرالله ساخته شده است.

مجموعه امیر چقماق

امیر جلال الدین چقماق شامی در دوره تیموریان، از طرف شاهرخ به حکومت یزد منصوب گردید و با کمک همسرش فاطمه خاتون در این مکان مجموعه امیر چقماق و در اطراف آن آب انبار، خانقاه، مدرسه، کاروانسرا، چاه آب، بازار و از همه مهم تر مسجد امیر چقماق را بنا نهاد. این مسجد دارای گنبدی عظیم و صفه ای عالی و دو شبستان زمستانی و تابستانی است. محراب مسجد از نمونه جاهای دیدنی یزد دارای سنگ مرمرین زیبایی است که اطراف آن نقش گردیده است.

باغ دولت آباد

محمد تقی خان مشهور به خان بزرگ که سر سلسله خان های یزد در زمان زندیه بود ابتدا قناتی با نام دولت آباد بوجود آورد پس از آن، عمارت «باغ دولت آباد» را در امتداد آن احداث کرد. این ساختمان از نمونه جاهای دیدنی یزد، محل اقامت این حاکم مقتدر هم بوده است. این بنا مجموعه ای از چندین عمارت شامل:هشتی و بادگیر، بهشت آیین، تالار آیینه، سردر اصلی و سردر جنوبی است. فضای سبز این باغ شامل درختان کاج، سرو، گل سرخ محمدی، درختان میوه به خصوص انگور واناراست. چشمگیر ترین ویژگی این بنا از نمونه جاهای دیدنی یزد بادگیر 33.8 متری آن است که بلندترین بادگیر جهان محسوب می شود.

مدرسه ضیائیه «زندان اسکندر»

مدرسه ضیائیه معروف به زندان اسکندر از آثار «مولانا ضیاء الدین حسین رضی» است که در سال 631 قمری آن را بنیان نهاد و بنای آن در سال 705 قمری توسط پسرانش به اتمام رسید. شبستان مدرسه دارای محراب است و در اطراف مدرسه، رواق هایی ساخته شده است. گنبد خشتی این بنا با تزئینات گچبری و نقاشی آبرنگ بر بلندای این ساختمان خود نمایی می کند که نمونه ای از معماری دوره مغول در ایران محسوب می شود.

خانه لاری ها

تاریخ بنای این خانه تاریخی متعلق به دوره قاجار است و در محله خهادان شهرستان یزد قرار دارد. ساختمان خانه لاری ها با توجه به سبک کلی منزل اعبانی دوره خود ساخته شده، یعنی خانه ای است با دو قسمت اندرونی و بیرونی، حیاط در مرکز و قسمت های شمالی به عنوان زمستانه و از قسمت جنوبی به عنوان تابستانه و برای خوشگذرانی در یزد استفاده می شود که شامل تالار و بادگیر است. از ضلع شرقی که شمال اتاق آیینه، مطبخ، سرداب و سایر فضاها است به عنوان پاییزه و از ضلع غربی به عنوان بهار خواب در خوشگذرانی در یزد استفاده می شود. این خانه از جاهای دیدنی یزد در سفر به یزد اکنون به موزه اسناد و مدارک تبدیل شده است.

نارین قلعه «نارنج قلعه»

این بنا از نمونه جاهای دیدنی یزد در زبان عامه به نارنج قلعه معروف است یکی از مهمترین آثار تاریخی پیش از اسلام این استان محسوب می شود. این دژ قدیمی که برفراز تپه مشرف بر شهر میبد احداث شده، تمامی بنای آن از خشت و گل ساخته شده و معماری آن به شکل مطبق است.تقریبا در 5 مرحله ساخته شده است. قدیمی ترین بخش بنا فضاهایی هستند که در دل زمین کنده شده اند و درگویش محلی به آنها «بوکن» گفته می شود و پایین ترین بخش آن از نمونه جاهای دیدنی یزد را برای خوشگذرانی در یزد تشکیل می دهند.

چاپارخانه میبد 

پیشینه و قدمت چاپارخانه در ایران  و به دوره هخامنشیان می رسد. از این مراکز به عنوان نمونه جاهای دیدنی یزد به عنوان ایستگاه های مبادلات نامه ای استفاده می شده است. وظیفه چاپارخانه ها نگهداری و تیمار تعدادی اسب تیزرو و پیک تازه نفس جهت ارسال و مبادله سریع نامه ها و امانت های مهم بوده است. از این رو چاپارخانه ها به صورت قلعه ساخته شده اند تا دفاع و حفاظت از آن میسر باشد.

ییلاق های میان کوه

ییلاق های میان کوه در شهرستان تفت از نمونه جاهای دیدنی یزد قرار دارند. «ده بالا» معروف ترین وخوش آب وهوا ترین ییلاق شهرستان یزد در این منطقه است. «طزر جان» روستای ییلاقی دیگری در مجاورت روستای ده بالا است. که مسجد جامع آن از اهمیت خاصی برخوردار است. در سفر به یزد بدانید که دره های سرسبز،  بنادک سادات، باقی آبا دریا، فخر آباد ثانی آباد،… از دیگر ییلاق های مهم این منطقه است.

مسجد جامع فهرج

روستای فهرج در 25 کیلومتری جنوب شرقی یزد و در کنار راه اصلی یزد- بافق قرار دارد. از آثار تاریخی این روستا به یک قلعه باستانی، آب انبار قدیمی، مجموعه شهدا و مسجد جامع می توان اشاره کرد.مسجد جامع فهرج از بنای قدیمی و کم نظیر فرهنگ و تمدن اسلامی است که متعلق به نیمه اول قرن اول هجری است.این بنا قدیمی ترین مسجدی است که در ایران و شاید در دنیا بدون هیچگونه پیرایه ای دست نخورده باقی مانده است. وجود شبستانی رو به قبله با هشت ستون، مناره گلی نه چندان بلند که راه پلکان بام مسجد از داخل این مناره به بام و سپس به بالای مناره منتهی می شود و استفاده از خشت و گل در ساخت آن از ویژگی های این بنا محسوب می شود.

یخچال خشتی میبد

این یخچال با قدمتی که به پیش از دوره قاجار می رسد یکی از معدود یخچال های به جای مانده در استان یزد است که از خشت و گل ساخته شده است. بخش های عمده این بنای باشکوه عبارتند از:دیوارهای سایه انداز ،حوض یخ بند ،مخزن یخچال و گنبد.دیوارهای شرقی و غربی و جنوبی آن در زمستان سایه سار سردی در محوطه شمالی یخچال فراهم می ساخته که در شب های چله با انداختن آب قنات به حوض پهناور و کم عمق آن محوطه و تکرار این کار در شب های متوالی قطعات بزرگ یخ ساخته می شده و پس از شکسته شدن به مخزن یخ در زیر گنبد یخچال منتقل می گردیده است. گنبد خشتی بزرگ یخ های انباشته را نگه می داشته که در سفر به یزد تابستان از آن برای استفاده کاروانیان و مردم بهره برداری می کردند.

ییلاق پشت کوه

منطقه «پشت کوه» بین «نیر» و «گاریزات» در جنوب سلسله جبال شیرکوه قرار دارد و از سه طرف محاصره ودر میان دره ای از سنگلاخ واقع شده است. بخش دیگر آن جلگه بنادک دیزه، سخوید، شواز، بیداخوید و… از جمله ییلاق های این منطقه در سفر به یزد است.این منطقه از نمونه جاهای دیدنی یزد بخش بزرگی از آبادی های رشته جبال یزد را در برگرفته و میان ندوشن، دهشیر و تفت قرار دارد. از جمله ییلاق های آن نصر آباد، مزرعه آخوند، علی آباد، شاهد آباد، شریف آباد، صادق آباد و سانیچ است.

غار شگفت یزدان

این غار باستانی از نمونه جاهای دیدنی یزد در نزدیکی عقدا قرار دارد واز غارهای مقدس زرتشتیان است.راه ورودی غار صعب ودشوار است اما در داخل غار محوطه وسیعی است که گنجایش هزاران نفر را دارد. چندین حوض کوچک وبزرگ و آثاری از ساختمان در آن دیده می شود. در غار خاکستر زیادی به چشم می خورد ونشان دهنده آن است که سال های متمادی آتش مقدس را در این غارها محافظت می کردند.

 شاهکارهای معماری در یزد

معماری و پیچیدگی های موجود در سفر به یزد به ویژه روش معماری «گودال باغچه» که در طول تاریخ اهمیت زیادی دارد و به نوعی معماری با شخصیت و بسیار ویژه در این شهر وجود دارد. الگوی شهرسازی که بر اساس آن، محلات در طول زمان کنار یکدیگر قرار گرفته اند و تساهل و تصامحی که همیشه در یزد وجود داشته و مردم در کنار یکدیگر و در طول تاریخ ادیان الهی زندگی مسالمت آمیزی داشته اند، هم وجه دیگری از یزد می باشد.شاهکارهای معماری که یزدی ها در طول زمان بر اساس شاخصه های معماری با خاک ایجاد کرده اند، استقرار فضاها در داخل شهر، حصار، باغ ایرانی و قنات مجموعه عناصر و عواملی هستند که یزد را منحصر بفرد کرده و از هر جهت تداوم تاریخی که در طول بیش از هزار سال در شهر یزد رخ داده حائز اهمیت است، هر چند شهرهای اطراف یزد دوره های مختلف تاریخی حتی بیشتر از پیش از اسلام را پشت سر گذاشته اند.شهر تاریخی یزد دوره های مختلف تاریخی از دوره ایلخانی تا دوره صفوی و قاجار را شامل می شود، هر محله می تواند نماینده یک بخش از دوره های تاریخ باشد، از سوی دیگر مدیریت، توجه و علاقه مردم نسبت به حفظ آثار، زندگی و پویا بودن شهرِ تاریخی یزد و اصالت و یکپارچگی آن، مورد توجه بوده است.