ساختمان پلاسکو ساختمان مهمی بود که در مرور تجربه مدرنیستی ایرانی از معماری معاصر جایگاهی تعیین کننده دارد.
به گزارش هنرآنلاین، پیش از حادثه دردناک فروپاشی پلاسکو نیز، ساختمان پلاسکو ساختمان مهمی بود که در مرور تجربه مدرنیستی ایرانی از معماری معاصر جایگاهی تعیین کننده دارد. چرا که در زمان ساخت خود هم توان تکنولوژیک ساخت را با آورده هایی چون اسکلت فلزی رفیع و آسانسور پیشرفت داد و هم نظام مدیریت ساخت و پیمان را ارتقاء بخشید و فراتر از آن، امکان جدیدی را به گونه‌شناسی معماری معاصر ایران اضافه کرد که پس از آن بارها و بارها به کارگرفته شده است و این در حالیست که پژوهشگران معتقدند با ساخت این ساختمان مرکز تاریخی تهران دچال افول شد.
برهمین اساس روز گذشته نشست "پلاسکو، شهر تاریخی و میراث شهری" به همت پژوهشکده ابنیه و بافت های فرهنگی – تاریخی در محل پژوهشگاه میراث فرهنگی برگزار شد.
در ابتدای این نشست ، اسکندر مختاری معمار ، استاد دانشگاه ، پژوهشگر و محقق میراث فرهنگی با اشاره به برگزاری نشست های مشابه در دانشگاه آزاد تهران مرکز، شورای عالی میراث فرهنگی و خانه هنرمندان گفت: محله ای که پلاسکو در آن استقرار یافته بخشی از تهرانی است که از سال 1285 در محدوده توسعه شهری قرار گرفت.
وی افزود: در غرب این منطقه اراضی مستوفی الممالک و در بالای خیابان جمهوری باغ های ظهیرالدوله و باغ سردار معتمد و خانواده پیرنیا قرار دارند که در توسعه شهری این قسمت در داخل مجموعه شهری قرار می گیرند.
به گفته وی تحولات دوره قاجاری نشان می دهد اینجا بیشتر خانه باغ های درشت هستند و در این محله یک بنیاد سایر ادیان هم مشاهده شده و شاهد سکونت ارامنه و کلیمیان و بعدها کلیمیان هستیم که این امر نشان می دهد این مناطق برای سکونت ادیان مختلف پرجاذبه بوده اند.
وی گفت: طرح های خیابان‌کشی بلدیه به شکلی است که نقش شهر حفظ می شود و صدمه‌ای در این محدوده به شهر نمی خورد و ساختار شهر بعد از تعریض و خیابان کشی همان ساختار دوره قاجاری است.
ساخت آثار فاخر
این پژوهشگر میراث فرهنگی افرادی که در بلدیه کار می کردند را انسان های آرمان گرایی دانست که از فقر و نکبتی که در دوره قاجار بر شهر عارض شده ناراحت و به دنبال یک فرصت هستند تا تهران را به شهری قابل افتخار تبدیل کنند و به همین دلیل امروز حتی یک بنای فاقد ارزش که در دوره بلدیه در کنار خیابان ها شکل گرفته باشد را نمی توان پیدا کرد و همه این آثار فاخر هستند.
وی گفت: همراه این اقدامات توسعه ای خدماتی هم به این بخش از شهر می آید از جمله داروخانه، سه سینما، مسجد هدایت، تجارتخانه ها، هتل و عکاسخانه ها و کافه ها را در این لبه خیابان داریم و داخل آن پر از خانه باغ های آغاز دوره مدرن است.
مختاری از ساختمان مرحوم مشیرالدوله پیرنیا به عنوان قدیمی ترین ساختمان این منطقه نام برد و گفت: پیرنیا در 10 سال آخر عمرش کتاب کامل تاریخ ایران را تالیف کرده و خانه اش را وقف امور پزشکی می کند.
وی افزود: خانه مرحوم پیرنیا امروز مرکز تحقیقات طب سنتی دانشگاه علوم پزشکی است.
وی با اشاره به این که زمین مدرسه ژندارک توسط خانواده پیرنیا هدیه شده است گفت: فارغ التحصیلان این مدرسه دخترانه بسیار افراد فرهیخته ای بودند و این مدرسه توانست یک دوره افتخار بزرگ را برای شهر و زن های شهر رقم بزند.
این پژوهشگر میراث فرهنگی کودتای 1332 را باعث تخریب ساختار اجتماعی ایران و تهران دانست و گفت: رویدادهای آن دوران لاله زار به تدریج باعث شد روشنفکرها این محل را ترک کنند و از اواخر دهه 40 لاله زار پاتوق عشرت طلبان شد.
سال‌های افول مرکز تاریخی
مختاری یکی از پیامدهای این اتفاق را شکل گیری و رواج رانت خواری در شهر دانست و گفت: پلاسکو صد درصد سطح اشغال و تراکم 17 طبقه در مرکز تاریخی حاصل یک رانت است.
وی افزود: با ساخته شدن پلاسکو دیگر سکونت در خانه های اطراف به دلیل اشراف دید معنا نداشت از سوی دیگر این مرکز تجاری دیگر حتی جایی برای کسب و کارهای عادی و محلی هم نمی گذارد و بساط محله ای را منفجر می کند. وی این سال ها را سال های افول مرکز تاریخی نامگذاری کرد.
مختاری در ادامه سخنان خود به اتش سوزی ساختمان پلاسکو در سال گذشته اشاره کرد و گفت: در این ترم پروژه ای را مطرح کردم با این عنوان که اگر شهر همین وضعیت را ادامه دهد و مدیر نداشته یا مدیریتش تحت سیطره سوداگر باشد چه اتفاقی می افتد؟ و اگر برعکس مدیریت درستی وجود داشته باشد چه می شود؟
این استاد دانشگاه با اشاره به این که در وضع موجود چند لحظه وجود دارد، گفت: وضعیت نخست، وضع سلامت (خانه پیرنیا)، بعدی لحطه ناخوش احوالی(مدرسه ژندارک)، سوم مرحله بیماری و در آخر استعاله را داریم.
وی افزود: اگر وضعیت نخست که حال خوبی دارد را رها کنیم در نهایت به پاساژ فردوسی می رسیم که قسمتی از محل را گرفته و مدام در حال عقب رفتن است.
خرید خانه های تاریخی توسط یک نفر
مختاری گفت: یک نفر تعدادی از خانه های تاریخی را خریده و منتظر است تا در فرصت مناسب بقیه را هم خریداری کند به عبارتی این افراد در حال رصد هستند تا هر زمان که موفق شدندبه مدیریت شهری آسیب بزنند به اهداف خود برسند.
وی افزود: در حال حاضر ما دو آینده در اینجا می توانیم داشته باشیم، آینده ای که کیفیت محوران رقم می زنند و دوم آینده ای که سوداگران شهر رها شده می سازند و این دو همچنان در حال جدال هستندهرچند در ظاهر هر دو گروه مشابه هم هستند اما نتیجه کار این دو بسیار متفاوت است.
وی درباره تصمیم گیری برای ساختمان پلاسکو گفت: ساختمان های باقی مانده پلاسکو را به مردم تحویل نمی دهند چون قصد بارگذاری روی آن را دارند.
این پژوهشگر میراث فرهنگی افزود: یک عده را برای دادخواهی جلو می اندازند و به بهانه پاسخگویی به زیان دیده ها قصد بارگذاری در پلاسکو را دارند و در نهایت ما 50 سال دیگر مثل امروز افسوس خواهیم خورد که چرا شهر اجازه داد یک متجاوز این فاجعه را رقم بزند.
وی با تاکید بر این که در اینجا ساختمان بلند بی اعتبار خواهد بود و مرکز تاریخی را هم بی اعتبار خواهد کرد، گفت: اینجا جای بارگذاری بیشتر نیست.
وی با اشاره به حریم مدرسه ژاندارک و محدوده خانه سردار معتمد گفت: من معتقدم به جای پلاسکو نباید چیزی ساخته شود یا تنها یادمانی ساخته شود اما اگر هم قرار بر ساخته شدن است همان چیزی که تخریب شده دوباره ساخته شود.
در ادامه نشست دانشجویان رشته مرمت بنا و بافت تاریخی به ارائه توضیحاتی درباره پروژه خود پرداخته و ماکت و نقشه ها را برای حضار شرح دادند.
