جایگاه سالمندان در نظام شهرسازی آینده ایران/ چگونه از تله فرتوتی جمعیت عبور کنیم؟

نظام شهرسازی و اجتماعی ایران نیازمند تغییرات ساختاری در مواجهه با پیری است که تا 33 سال آینده دامن جمعیت کشور را می گیرد ،شرایط ویژه‌ای که باید به لحاظ تقویت سبد بیمه، شاخص های رفاه و نظام شهرسازی مغفول نماند.

 

شهرفردا- سونامی سالمندی در ایران آغاز شده و جمعیت با شتاب خاموشی به سوی فرتوتی می‌رود، این واقعیت که ایران تا 33 سال آینده جمعیت سالمندان ایران بیشتر از کودکان این مرز و بوم است کشور را در شرایطی قرار می دهد که باید برای مواجه با آن از هم اکنون برنامه ریزی کرد.

 

پیر شدن جمعیت تنها مشخصه ایران نیست و در مجموع کشورهای جهان بویژه کشورهای صنعتی نظیر آلمان ،استرالیا ،روسیه و ژاپن به عنوان پیرترین جمعیت های دنیا شناخته شده اند.

 

بر اساس آمار منتشر شده ،هم‌اکنون 2 /15 درصد از جمعیت چین، 7 /11 درصد از جمعیت برزیل، ۲۰ درصد جمعیت روسیه، 9 /8 درصد جمعیت هند و در نهایت 7 /7 درصد جمعیت آفریقای جنوبی را افراد سالمند تشکیل می‌دهند در حالی که تا سال ۲۰۳۰ میلادی سهم سالمندان به کل جمعیت چین به 3 /25 درصد، در برزیل به 8 /18 درصد، در روسیه به ۲۴ درصد، در هند به 5 /12 درصد و در آفریقای جنوبی به 5 /10 درصد می‌رسد.

 

 اما دنیا برای مقابله با کهنسالی و پیری جمعیت راهکارهایی اتخاذ کرده است ،که ایران نیز برای مقابله با این پدیده باید هرچه سریعتر وارد آن شود.

 

موحدی استادیار دانشگاه خوارزمی در گفت‌وگو با خبرنگار  پایگاه خبری - تحلیلی «شهر فردا»، با اشاره به پدیده پیری جمعیت می‌گوید: مهمترین اصلی که در مقابل کهنسالی جمعیت باید برآن متمرکز شد بستر فرهنگی است. ایران کشوری است که در گذشته نه چندان دور در بستر خانواده گسترده روزگار گذرانیده است ،این بدان معناست که احترام به سالمند علاوه بر آئین شریعت در فرهنگ ایرانی نیز ریشه دار است.

 

وی می افزاید: طی سالهای اخیر بی مسئولیتی نسبت به والدین به علت تغییر سبک زندگی و عمدتا مشکلات اقتصادی ایجاد شده اما لازم است مشمول تجدید نظر قرار گرفته و یا اقدامات فرهنگی نظیر ساخت سریال و فیلم دوباره احترام به سالمند در ایران احیا شود.

این استاد دانشگاه تاکید می کند: هر چند ساخت خانه سالمندان و مراکز نگهداری از آنان نیز باید به موازات فعالیتهای فرهنگی در دستور کار قرار گیرد اما نباید فراموش کرد بستر فرهنگی ایران با کشورهای اروپایی که در عین رفاه و تمکن مالی، سالمند جایی در خانواده جوان ندارد متفاوت و احترام به سالمندان در ایران دارای ارزش اجتماعی است.

 

 

 

سبد بیمه‌ای با سرمایه گذاری خارجی‌ها اولویت مقابله با ایران فرتوت

 

نکته مشترک همه کشورهای صنعتی در حوزه اقتصادی برای مقابله با سالمندی جمعیت تعریف سیستم رفاهی و انواع مولفه های لازم در بازنشستگی است،که مهمترین مصداق آن بیمه است.

 

واقعیت آن است که در حال حاضر و هم اکنون صندوق بازنشستگی تامین اجتماعی که بزرگترین صندوق تامین مستمری و بهداشت در زمان کهنسالی است ،صندوقی ورشکسته است لذا لازم است انواع بیمه توسط دولت و بخش خصوصی برای ارتقاء زندگی سالمندان شروع به سرمایه گذاری کنند.

 

محمد طاهرزاده اقتصاددان در گفت‌وگو با خبرنگار پایگاه خبری - تحلیلی «شهر فردا»، می گوید: اهمیت توسعه انواع بیمه و در واقع سبدی از بیمه در ایران بقدری ضروری است که باید از سرمایه گذاران خارجی نیز دعوت به عمل آورد.

 

وی تاکید می کند: کشورهای توسعه یافته همگی برای جلوگیری از بحران، بیماری، دارو، ناامیدی، یاس و کاهش رشد اقتصادی از 40 تا 50 سال قبل برای مواجه با جمعیت کهنسال برنامه ریزی می کنند و ایران نباید از این قافله دور بماند. 

 

یک مثال خوب در این زمینه ژاپن است که در سال ۲۰۱۵ میلادی به عنوان تنها کشور دنیا که بسیار پیر بود معرفی شد. آمارها نشان می‌دهد یک‌سوم از ساکنان این کشور بیش از ۶۰ سال دارند. در دهه ۱۹۶۰ میلادی ژاپن برای تامین نیازهای جامعه اقدام به استفاده از سیاست‌های جامع رفاهی کرد و بهداشت عمومی، بیمه‌های بازنشستگی عمومی، اصلاح برنامه توزیع مجدد درآمد، کاهش نرخ بیکاری و در نهایت نرخ مالیات فزاینده را در کشور اجرا کرد. این سرمایه‌گذاری باعث شد تا سطح سلامت نیروی کار در کشور ارتقا و طول عمر هم افزایش یابد.

 

بنابراین ژاپن نه‌تنها پیرترین کشور دنیاست بلکه یکی از سالم‌ترین و ثروتمندترین کشورهای دنیا هم محسوب می‌شود.

 

نکته جالب این است که افراد بالاتر از ۶۵ سال که حداقل ١٠ سال در کشوری نظیر استرالیا زندگی کرده باشند حقوق بازنشستگی دولتی را دریافت می‌کنند و قرار است این سن تا سال ۲۰۲۳ میلادی به ۶۷ سال برسد. این برای افرادی که حتی در ۵۵ سالگی وارد استرالیا می‌شوند مزیتی مهم و برای جذب مهاجر است.

 

مدل شهرسازی با جمعیت کهنسال چگونه است؟

 

استاد شهرسازی دانشگاه خوارزمی معتقد است نظام شهرسازی در کشورهایی که در آن جمعیت رو به پیری می گذارد باید تغییر پیدا کند به گونه ای که شاخص های رفاه در آن افزایش یابد

 

وی می گوید: برج سازی که اکنون در دستور نظام شهری ماست، باید با تعریف مراکز خرید داخل برج، مراکز درمانی، استخر و سونا و همچنین بانک ها شرایطی فراهم کند، که سالمندان و فرزندانشان برای تامین نیازهای اجتماعی خود کمتر ناگزیر به طی مسافت طولانی باشند.

 

از سوی دیگر ساخت منازل کوچک اما دارای امکانات رفاهی و اختصاص آنها به کهنسالان با در نظر گرفتن فعالیتهای اجتماعی نظیر اتحادیه‌ها و NGO های اجتماعی از دیگر اقداماتی است که باید در حوزه شهرسازی به آن توجه کرد.

 

این کارشناس با اشاره به سرانه فضای سبز در ایران می گوید: با وجود جمعیتی که به سمت کهنسالی می‌رود اختصاص فضای سبز به شهروندان ضروری است و باید در کنار آن تعبیه بالکن در واحدهای آپارتمانی و مکان هایی نظیر سالن اجتماعات یا فضای سبز برای مجتمع مسکونی پیش بینی شود.

 

به گفته موحدی در مبلمان شهری نیز باید تجدید نظر شود، یعنی علاوه بر بوستان‌های کوچک و متعدد باید پیش‌بینی نیمکت‌ها در معابر و پاساژها نیز در دستور کار قرار گیرد.

 

 استرالیا که به تعبیری بهشت سالمندان دنیاست برنامه ای تدوین کرده است تا براساس آن افراد بالای ۶۰ سال در  این کشور می‌توانند از تخفیفات ویژه‌ای برای مسافرت‌‌های درون‌شهری و برون‌شهری برخوردار باشند و در خرید‌های خرده‌فروشی هم امتیازهایی دریافت خواهند کرد.

 

 از طرف دیگر سالمندانی که در این کشور زندگی می‌کنند، بر طبق نظر سازمان‌های بازنشستگی می‌توانند از خدمات مراقبت‌های خانگی یا مراقبت در مراکز نگهداری سالمندان هم برخوردار شوند. 

 

دانشیار دانشگاه خوارزمی معتقد است وضعیت جمعیت ایران به گونه ای است که باید از هم اکنون اتاق فکری در دولت، مجلس و شهرداری برای تغییر سبک زندگی ایرانیان و ایجاد شرایط رفاهی دایر شود. اتاق فکری که برای عبور جمعیت از تله تک فرزندی و دو فرزندی چاره اندیشی کرده و نظام شهری خود را به گونه ای تدوین کند که از جمعیت سالمندان خود بتواند پشتیبانی صحیحی داشته باشد.