قلعه ناصری پس از قلعه بمپور، بزرگترین و مهمترین قلعه خشت و گلی شهر ایرانشهر استان سیستان و بلوچستان است. اگرچه بخش زیادی از این بنا در سال 1361 تخریب شده است اما بخشهای باقی مانده از آن چیزی جز قدمت و ارزش معماری حکایت نمیکند.
به گزارش خبرنگار فرهنگی آنا، قلعه ناصری از بناهای تاریخی سیستان و بلوچستان است و میراثی از دوره ناصرالدین شاه محسوب میشود. این بنا به پیشنهاد ناصرالدوله حکمران وقت کرمان و بلوچستان در سال 1257 ، با مساحتی بالغ بر 7500 ساخته شده است و گفته میشود معمار حسین معمارباشی کرمانی در طول 7 سال این قلعه را که مجهزترین قلعه سیستان و بلوچستان(قلعه مجهز به توپ) است را ساخته است.
قبل از ساخت قلعه ایرانشهر قلعه بمپور به عنوان مرکز حکمرانی کرمان و سیستان و بلوچستان مطرح بوده اما با خراب شدن بمپور، مرکزیت و مقر حکمرانی ناصرالدوله به قلعه ناصریه انتقال داده میشود. شنیدهها حاکی از این است که بخش شاهنشین این قلعه در سال 1361 به دستور فرماندار و شهردار وقت ایرانشهر توسط لودر تخریب میشود.
برخی از اهالی سیستان و بلوچستان در این باره میگویند که این مکان دوره پهلوی دوم هم برای اسکان و هم به عنوان قلعه نظامی و پادگان مورد استفاده قرار میگرفته و بعد از انقلاب به دلیل متروکه شدن، به مخفیگاهی برای اشرار تبدیل شده بود و به همین دلیل نیز شهردار بجای پاکسازی آن به یکبار این بنای تاریخی را تخریب کرد به طوریکه از این قلعه تنها یک سردر حضار باقی ماند.
این قلعه که از خشت و گل و آجر ساخته شده در زمان ساخت، حداقل دارای هفت حیاط بزرگ و شامل مجموعههای اصطبل، شاه نشین، سرباز خانه، اسلحه خانه، حمام و… بوده است. از ویژگیهای دیگر این بنا، حصار آن است که دارای ۹ برج دیدبانی است که قطر دیوارهای حصار آن در روی سطح زمین به ۵ /۴متر و ارتفاع آن به حدود ۷ متر می رسد.
بر اساس سخنان مسئول تحقیقات باستانشناسی و مرمت این بنا، تاکنون قسمتهایی از سربازخانه بر اساس تصاویر باقیمانده و پییابیهای سازمان میراث فرهنگی ساخته و مرمت شده است. بازسازی بخشی از سربازخانه 4 سالی است که به طول انجامیده است و تمام تلاشها بر این است که مطابق با شکل اولیه و اسناد و عکسهایی که از این بخش باقی مانده کار مرمت انجام شود تا بخشی از آن به عنوان بازارچه صنایع دستی بهرهبرداری شود.
در اشاره به معماری این بنای تاریخی نیز میتوان به آجرنمای تزئینی سردر ورودی و برج های آجرکاری شده تاکید کرد که دارای انواع طرح های رجچینی، دندان موشی، هندسی، لوزی، چلیپایی و… است.